Morgunblaðið - 24.05.1978, Blaðsíða 30

62
^°ftG UNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. MAÍ 1978
— Minning
Pétur
Framhald af bls. 52.
hálfrar aldar hjúskap. Og svo
nátengd voru þau hjónin „á Á“ í
augum Siglfiröinga að þá kom
jafnan hitt í hug er annað var
nefnt. Fjögurra barna varð þeim
hjónum auðið og eru öll á lífi. Þau
eru: Hallfríður Elín handavinnu-
kennari, gift Stefáni Friðrikssyni
lögreglumanni; Stefanía María,
gift Ólafi Tómassyni yfirverkfræð-
ingi; Kristín Hólmfríður bóka-
safnsfræðingur, gift Baldri
Ingólfssyni menntaskólakennara;
og Björn skrifstofustjóri á Akra-
nesi, kvæntur Bergljótu Ólafsdótt-
ur kennara. Barnabörnin eru 12.
Þegar Pétur Björnsson varð 75
ára og á áttræðisafmæli hans
minntist ég hans nokkrum orðum.
Þar segir örlítið frá félagsmála-
starfsemi hans og raunar þeirra
hjóna beggja. Mun ég vitna til þess
að nokkru hér:
Þau hjón, Þóra Jónsdóttir og
Pétur Björnsson, höfðu, þegar þau
giftust, verið í stúkunni Framsókn
um skeið og frú Þóra „hafði þá um
sinn verið ein helsta stoð og stytta
bindindisstarfs á Siglufirði. Unnu
þau hjón síðan samhent og ákveðið
að félagsmálum Siglfirðinga í
tæpa þrjá áratugi. Frú Þóra var
löngum gæslumaður barnastúk-
unnar Eyrarrósar og mun varla
ofmælt að hún hafi leitt tvær
kynslóðir ungra Siglfirðinga
fyrstu sporin á félagsmálabraut-
inni. Mér er í barnsminni hve
henni var eðlilegt að beina hugum
ungs fólks að þeim siðum sem
háleitastir eru. Fyrir það eiga
margir henni þakkarskuld að
gjalda. — Pétur Björnsson var
hins vegar lengst af í fylkingar-
brjósti í stúkunni Framsókn."
Einn merkasti þátturinn í starfi
stúkunnar var stofnun og starf-
ræksla Sjómanna- og gestaheimil-
is Siglufjarðar. „Saga Sjómanna-
heimilisins er gildur þáttur í sögu
Siglufjarðar um aldarfjórðungs
skeið. Ekki hygg ég á neinn hallað
þó að þess sé minnst að Pétur
Björnsson átti hvað drýgstan
þáttinn í stofnun þess og var
öruggur bakhjarl starfseminnar
jafnan síðan.“ I stjórn Sjómanna-
og gestaheimilisins sat hann rúma
tvo áratugi. Og þótt þessa eins
væri minnst af störfum Péturs á
Siglufirði „nægði það til að tryggja
honum verðugan sess meðal bestu
forystumanna Siglfirðinga."
Ein var sú stofnun siglfirsk sem
Pétur Björnsson lét sér annt um
öðrum fremur. Það var Bókasafn
Siglufjarðar. Sem fyrr segir var
hann formaður stjórnar bóka-
safnsins í áratugi „og átti manna
drýgstan þáttinn í að efla safnið
og afla því ýmislegs fágætis. Og
það hygg ég sannmæli að Bókasafn
Siglufjarðar væri önnur stofnun
og rislægri ef ekki hefði notið
forsjár hans um langan aldur og
vökullar útsjónarsemi alla tíð.“
Þegar Pétur Björnsson varð
fyrsti erindreki Áfengisvarnaráðs
hafði frú Þóra um nokkurt árabil
verið stórgæslumaður unglings-
starfs Stórstúku Islands. „Var
Afmælis-
og
minn-
ingar-
greinar
AF GEFNU tilefni skal það
enn ítrekað. að minningar-
greinar. sem birtast skulu í
Mb!.. og greinarhöfundar óska
að birtist í blaöinu útfarardag.
verða að berast með nægum
fyrirvara (*g eigi síðar en
árdegis tvcim dögum fyrir
birtingar dag.
eðlilegt að þau væru kvödd til
starfa fyrir landsmenn alla. Slík
höfðu störf þeirra á Siglufirði
verið."
„Pétur Björnsson átti hvað
drýgstan hlut að máli þegar hafist
var handa við að skipuleggja störf
áfengisvarnanefnda og stofna
félög þeirra. Þar var í engu rasað
um ráð fram en unnið af stillingu
og festu. Pétur fór sér að engu
óðslega, gaf sér tíma til að kynnast
aðstæðum á hverjum stað, mönn-
um og málefnum. Verk hans eru
því traustrar gerðar eins og
maðurinn sjálfur og unnin af
þeirri einlægni og innsýni í kjör
manna og háttu að vini“ átti „hann
í hverri byggð á landi hér.“
Áfengisvarnaráð og áfengis-
varnamenn víðs vegar um land
þakka störf Péturs og samstarfið
við hann frá upphafi vega. Öryggi,
festa og gætni einkenndu störf
hans og dagfar allt. Hann var
óvenju heilsteyptur maður. Fjas
og sýndarmennska voru eitur í
beinum hans. Hann vildi vel og
vann vel. — Mér er í minni hversu
náið hann fylgdist með högum
góðra vina sinna í áfengisvarna-
nefndum víðs vegar um land. —
En Pétur var ekki allra. Oheiðar-
legt fólk, svikult og rætið, átti ekki
upp á pallborðið hjá honum. Um
slíkt fólk vildi hann helst ekki
tala; hann þekkti það ekki. Trú-
lyndi var svo sterkur þáttur
skaphafnar hans að hann átti bágt
með að þola yfirborðshátt, dóm-
greindarskort og illgirni flysjunga.
Pétur Björnsson man ég allt frá
þeim tíma að ég tók að skynja
veröldina kringum mig. Með þeim
föður mínum var kær, gamalgróin
vinátta sem ekki féll skuggi á
meðan báðir lifðu. Síðar átti ég
eftir að verða samstarfsmaður
Péturs um árabil. Ekki gat ég
óskað mér betri félaga þótt
aldursmunur væri nokkur. Það
fylgdi því notaleg öryggiskennd að
vita af honum í stólnum sínum.
Ráð hans voru heillaráð. Honum
gat ég treyst í hverjum vanda.
„Betri voru handtök hans heldur
en flestra tveggja".
Og nú er Pétur horfinn frá
önnum þessa lífs og erli, aldinn að
árum. Hvíldin mun kær vinnulún-
um atorkumönnum. Og það er gott
að kveðja með slíkt dagsverk að
baki sem Pétur á. Frú Þóru og
öðrum aðstandendum vottum við
samúð.
Guð gefi honum raun lofi betri.
Ólafur Haukur Árnason.
.;\A rcikna rkki í árum rn iildum
aö alhoimta vin’i daulaun aó kvöldum
því svu lcnKÍst mannsa'fin mest.“
Þessar ljóðlínur leita á hugann,
þegar ég rifja upp samferðaleiðina
með Pétri Björnssyni. Kynni okkar
Péturs hófust ekki fyrr en hann
kom til starfa hjá Áfengisvarna-
ráði og mörg undanfarin ár vorum
við saman í stjórn Landssam-
bandsins gegn áfengisbölina og
var hann varaformaður þess. Þar
var hann vakinn og sofinn yfir
hverju því tækifæri, sem gafst til
þess að þoka málum nokkuð á leið.
Landssambandið þakkar honum
mikið og óeigingjarnt starf í þágu
þess.
Pétur var eldheitur hugsjóna-
maður. Hann sá fyrir sér ham-
ingjusamt, bindindissinnað og
heilbrigt þjóðfélag og helgaði starf
sitt því, sem hann áleit rétt, gott
og farsælt fyrir land og þjóð.
Hann spurði ekki um laun, heldur
hvort hægt væri að verða að liði.
Hann mat hlutina ekki eftir
daglaunum að kvöldi heldur eftir
því hvers virði þeir voru bornum
og óbornum. Hann var ávallt með
það í huga að ganga götuna til
góðs og að ávextir strits og starfs
yrðu almenningi til heilla. Og þótt
á móti blési um sinn var aldrei
gefist upp né misst sjónar á
háleitu markmiði, heldur unnið
sleitulaust til þess að bæta úr og
þoka málum áleiðis.
Pétur var einlægur bindindis-
maður. Hann tók ávallt nærri sér,
þegar illa fór fyrir fólki vegna
áfengisneyzlu. Miðað við allt það
böl, sem áfengisneyzlan orsakar
fannst honum lítið á sig lagt að
vinna gegn siíku með því að vera
bindindismaður sjálfur. Væru þeir
nógu margir, sem sýndu þá stað-
festu að neyta ekki áfengis, þá
væri stórvirki unnið í baráttunni
gegn áfengisbölinu. Alla ævi
ásamt sinni ágætu konu, Þóru
Jónsdóttur, vann Pétur meira og
minna að bindindismálum og var
virkur mjög í baráttunni gegn því
böli, sem af áfengisneyzlu leiðir.
Pétur var dugmikill starfsmað-
ur. Góður að skipuleggja verk og
fylginn sér. Um leið og hann tók
verkefni að sér var það komið í
gang af fullum krafti og því lokið
á ótrúlega skömmum tíma. Og frá
hverjum þætti var gengið þannig
að öruggt væri. Ekki sleppt hendi
af nokkru atriði fyrr en það var að
fullu leyst. Þetta einkenndi störf
Péturs.
Pétur var sannur Islendingur.
Hann var bókamaður mikill og
fróður mjög. Hann var með
afbrigðum orðheldinn, stundvís og
reglusamur. Hann var kröfuharð-
ur við sjálfan sig og hann mat
mikils góðar dyggðir. Hann var
vinfastur, traustur og góður
drengur. Pétur taldi að fólk ætti
ávallt að kappkosta að vera góð
fyrirmynd á hvaða sviði sem væri
og sannarlega brást hann ekki
sjálfur þeirri lífsskoðun sinni.
Vandamálin væru færri og lífs-
hamingjan meiri ef fólk ætti
almennt eins háleita lífstrú og
gengi eins öruggum skrefum lífs-
braut sína og Pétur gerði. Við sem
þekktum hann þökkum af heilum
huga og öll þjóðin getur þakkað
mætum syni, syni sem ekki barst
á en lagði sig fram um að varða
lífsbrautina, sem til farsældar og
gæfu liggur. Brostinn er strengur
hreinna og sannra tóna, tóna, sem
ekki deyja út heldur lifa í verkum
og minningum um góðan dreng.
Honum fylgi blessun guðs. Eigin-
konu og aðstandendum öllum
sendi ég innilegar samúðarkveðj-
ur.
Páll V. Danielsson
r
— Astvinur
friðar
Framhald af bls. 35
vaknar óhjákvæmilega sú spurn-
ing: hver er hin raunverulega
Vesturlandapólitík Breshnevs? Að
framan hefur verið’leitast við að
skýra hvernig þessi spurning
horfir við mörgum Vestur-Þjóð-
verja, þótt fundur leiðtoganna sé
öðrum íhugunarefni einnig. Stall-
goðin í Kreml mega vel við una, en
hvað Vestur-Þjóðverjar uppskera
af samblendinu getur framtíðin
ein sagt til um. Hvort sem
Breshnev rómar eðlislæga friðar-
ást sína, er það engu að síður
staðreynd að í Berlín situr enn við
sama keip, og í afvopnunarviðræð-
um hafa Sovétmenn ekki sýnt sig
ýkja óðfúsa.
Er það raunveruleg ósk Sovét-
manna að stuðla að langvarandi
tilslökun og vinsamlegri sambúð
við Vesturveldin, eða vakir það
einungis fyrir þeim að semja um
hlé um stundarsakir til að hagnýta
sér á skjótan og ódýran hátt
efnahagslegan og tæknilegan
ábata sem hafa má af samvinnu?
Er út í hött að spyrja eins og
blaðamaður “Die Zeit“, Nawrocki,
nýlega, hvort lunkubragð Lenins
kunni e.t.v. að hafa öðlast ferskt
notagildi, að láta kapítalistann
flétta snöruna til að hengja hann
í sjálfan?
Tiihingen, 11. 5. ‘78.
— Pólitískar
grillur...
Framhald af bls. 41.
fyrst og fremst sérfræðinga eða
öllu heldur hönnunaraðila.
Dýrt er verkfræðingaverkfallið
frá 1963 og afleiðingar þess orðið
íslensku þjóðinni. Það leiddi til
þess, að ýmis verkfræðileg rann-
sóknarstarfsemi hjá opinberum
aðilum lagðist niður en var ekki
tekin upp hjá verkfræðistofum á
hinum frjálsa vinnumarkaði. Af-
leiðingin hefur orðið sú í allt of
mörgum verkefnum, að rannsókn-
um er sleppt en rokið út í
framkvæmdir á loftkastalafor-
sendum.
Það má ekki gleyma því, að það
voru ráðgjafaaðilar en ekki stjórn-
málamenn, sem töldu sig geta
mælt með ákveðinni tímasetningu
framkvæmda við Kröfluvirkjun á
upplýsingum, sem lágu fyrir í
ársbyrjun 1975. Þegar slíkir ráð-
gjafar eru jafnframt hönnuðir
fyrir virkjunina, en stjórnmála-
menn verkstjórar og sækja fé til
fjármögnunar í ríkissjóð, vor-
kenndi ég hverjum manni sem
væri að þurfa að standa í því
óskemmtilega starfi að passa upp
á ríkiskassann. Ef læra skal af
reynslunni ber að sjá til þess við
lúkningu Kröfluvirkjunar, að
ópólitískur rekstraraðili fái fjár-
málin í sínar hendur og að
ráðgjafar rekstraraðila verði aðrir
en hönnunaraðilar.
Hvað er framundan?
Það hefur heyrst, að senn muni
Laxárvirkjun falið að annast
rekstur Kröfluvirkjunar og yfir-
taka mannvirki hennar. Fylgir því
sjálfsagt yfirstjórn á þeim rann-
sóknum og framkvæmdum, sem
óunnar eru. I tengslum við rann-
sóknir og boranir (gufuöflun)
skiptir öllu máli að fylgja þeim
vinnubrögðum, sem útskýrð eru í
skýrslu Orkustofnunar: „Áætlun
um rannsókn háhitasvæða", frá
ágúst, 1969. Með því móti væri
stefnt að því að gera svæðið tilbúið
til vinnslu sem fyrst og með sem
minnstum kostnaði. Við ákvörðun
um frekari rannsóknir og boranir
á svæðinu verður að taka fullt mið
af áhrifum þeirra jarðhræringa,
sem enn eiga sér stað á svæðinu.
Það er vandasamt verk.
Þessi grein er ekki til þess fallin
að leggja nein drög að áætlun um
frekari rannsóknir og boranir á
Kröflusvæðinu. Þó skal minnst á
nokkur atriði þar að lútandi.
Hæfilegt sýnist með núverandi
vitneskju um svæðið að bora ekki
fleiri en 2-3 holur í einum áfanga,
þ.e. á ári. Staðsetning holanna
verður að grundvallast á upplýs-
ingum um jarðhitasvæðið. Með því
að bora ekki fleiri en 2-3 holur í
áfanga, nýtist vitneskjan af þeim
við staðsetningu nýrra hola. Að
lokinni borun þarf að fá nægan
tíma til umfangsmikilla mælinga
á hverri holu, áður en hún yrði
tengd gufuveitukerfi. Slíkar mæl-
ingar segja m.a. til um útfellingar-
vandamál, hver fjarlægð skuli
höfð milli hola, svo þær taki ekki
gufu hver frá annarri og um
aflgetu svæðisins. Væri áhrifum
eldsumbrotanna sleppt úr dæm-
inu, mætti giska á, að rannsóknir
sem taka til úttektar á vinnslu-
hæfni svæðisins næðu yfir 5 ára
tímabil. Ef dæma má af rökum
sérfræðinga um raforkuþörf
landsmanna á næstu árum, verður
ekki annað sagt en að ofangreind
vinnubrögð samrýmist þeirri þörf,
sem markaðurinn gerir.
Þörf á
mannaskiptum
Hvers vegna var horfið frá
skynsamlegum vinnubrögðum við
byggingu Kröfluvirkjunar? Raun-
ar ætti að vera óþarfi að svara
þeirri spurningu hér. Svarið kem-
ur greinilega fram í grein Jónasar
Elíassonar í Vísi, 3. maí s.l.
Upphafið af skökkum vinnubrögð-
um voru túrbínukaup Kröflu-
nefndar. Fari svo sem nú horfir, að
Laxárvirkjun taki við Kröfluvirkj-
un, verður að strika yfir fortíðina,
þannig að ákvarðanir í framtíðinni
séu ekki bundnar af eða undir
áhrifum fyrri mistaka. Eg held, að
slíkt takist ekki, nema skipt yrði
um ráðgjafa frá því, sem nú er.
Stefán Arnórsson
jarðfræðingur
— Næturfundur
u m Kröflu-
skýrslu
Framhald af bls. 47.
segja, að eðlilegast er að hugs^ sér,
að byrja þarna á 55 mw-stöð, að
næsta stöð þar á eftir yrði
vatnsaflssöð, og síðan gæti komið
til athugunar viðbót í Kröflu."
Þá vitnaði IG í Sveinbjörn
Björnsson, sem sagði m.a.: „Eg
vildi byrja á því að fara nokkrum
orðum um Kröfluvirkjun... Rann-
sóknir hófust á þessu svæði
sumarið 1969 og hafa verið stund-
aðar síðan. Þetta voru jarðfræði-
rannsóknir, jarðeðlisfræðimæling-
ar, jarðefnafræðilegar, og það má
segja, að það, sem við köllum
frumrannsókn, hafi lokið sumarið
1961. Þá var búið að gera allt, sem
okkur þótti fært að gera. Næsti
áfangi, sem við viljum standa
fyrir, er svonefnd djúprannsókn.
Þá verða boraðar rannsóknarhol-
ur.“ Síðar: „Eg vildi taka undir
með öðrum sem hér hafa talað, að
hæpið er að leggja út í virkjun með
eina 55 mw-vél... Hins vegar
mætti hugsa sér tvær vélar eða
þrjár eftir því hver afhendingar-
frestur væri...“
I þessum ræðum ráðherra og
sérfræðinga fyrir rúmum 5 árum
ríkti bjartsýni, er Kröfluvirkjun
var í fyrsta sinn kynnt Norðlend-
ingum í nóv. 1973.
Þá þegar eru mál komin á það
stig, að ráðuneyti og Orkustofnun
vinna að gerð heimildarfrumvarps
til að leggja fyrir Alþingi. Og þessi
bjartsýni heldur áfram í þeim
sérfræðilegu gögnum, sem frv.
fylgdu, er það var lagt fyrir
Álþingi, og í máli þáv. ráðherra, er
hann mælti fyrir því. Það er
Orkustofnun, sem gaf Alþingi
hugmyndina um þennan virkjun-
armöguleika og hefur frá fyrstu
tíð lagt á ráðin í þessu sambandi.
Þau mistök, sem síðan hafa orðið,
hljótum við að skrifa að langmestu
leyti á reikning Orkustofnunar.
Það kom og síðar í ljós, að sú
bjartsýni, sem kom fram í frum-
skýrslum um málið, var á veikum
stoðum reist. Okkur var einnig
fljótlega ljóst að Orkustofnun réð
ekki að öllu leyti við það verkefni,
sem henni hafði verið falið — var
vanbúin og jafnvel vankunnandi í
ýmsum praktískum efnum og á ég
þá fyrst og fremst við það sem
varðar bortækni. Ef það er eitt-
hvað, sem ég get ásakað mig fyrir
í sambandi við Kröflumál, þá er
það að hafa treyst í blindni á þær
skýrslur, sem lágu fyrir frá
Orkustofnun í upphafi þessa máls.
Þetta segi ég þó ég vilji koma því
jafnframt á framfæri, að Orku-
stofnun er að mörgu leyti vel
mönnuð.
Síðast vék IG að samspili
tiltekinna þingmanna Alþýðu-
flokksins og „skandalapressunnar
í landinu" um þessa tilteknu
framkvæmd. „Ég játa að mér
hefur sárnað, hvern veg þessum
áróðri hefur tekizt að blekkja
hrekklaust fólk. Þess vegna fagna
ég að staðreyndir málsins skuli
dregnar fram í sérstakri skýrslu
um málið.“
— Viðskipti
Framhald af bis. 54.
það nokkuð mikils eftirlits —
eftirlits sem aftur gerir kleift að
bæta stjórnunina þannig að
betri nýting næst bæði hvað
varðar hráefni og vinnuafl. Til
að gera viðskiptavinum sínum
kleift að afla sem bestrar
vitneskju um rekstarstöðu sína
á hverjum tíma hefur Rekstrar-
tækni nú hafið vinnslu og
dreifingu meðaltalna helstu
kennitalna allra viðskiptavina
sinna og væri það gert í fúllu
samráði við þá. En hefur skiln-
ingur manna aukist á gildi
stöðugrar hagræðingar í rekstri
fyrirtækja? Þeir sögðu að skiln-
ingur manna hefði stóraukist
undanfarin ár á gildi og nauð-
syn þessa rekstrarþáttar en
hvað viðkæmi fiskvinnslufyrir-
tækjum þá væri æskilegt að
fiskverðákvarðanir sem slíkar
hvettu meir en nú er til
aukinnar hagræðingar.
Að lokum spurðum við þá
Kristján og Gísla hvert væri álit
þeirra á rekstrarstöðu fisk-
vinnslufyrirtækja í dag? Þeir
sögðu að hún væri nokkuð
misjöfn eftir landshlutum en
hins vegar væri augljóst að
vaxtabyrðin væri farin að há
þessum fyrirtækjum allveru-
lega.