Morgunblaðið - 08.12.1978, Qupperneq 6

7 38
/ MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 8. DESEMÉRR 1978
Sálarkima sem
rúmar margt
Málfríður Einarsdóttiri
ÚR SÁLARKIRNUNNI.
Ljóðhús 1978.
„Síðan ég gaf út bókina hefur
verið svo mikið látið með mig, að
það er stórlega undrunarvert. Og
ég sem engu hef átt að venjast um
árin löng og mörg nema snið-
gengilshætti og apaþíu, svo sem
þeir voru síúðrandi við sitt dont,
sem það auðsýndu mér.“
Þannig kemst Málfríður Einars-
dóttir að orði í Úr sálarkirnunni.
Bókin sem hún talar um er
Samastaður í tilverunni sem kom
út í fyrra.
Nýja bókin er framhald. I henni
eru minningar Málfríðar, ferða-
þættir, umræður um menn og
málefni (einkum menn) og sitt-
hvað fleira. Bókin er skrifuð í eins
konar dagbókarstíl, en verður vart
skilgreind með neinni algengri
klisju. Sálarkirna Málfríðar rúmar
margt og flest er það forvitnilegt.
Hún er óþrjótandi náma fyrir þá
sem vilja að bækur séu dálítið
skrýtnar og helst skemmtilegar.
Málfríður er nú hátt á áttræðis-
aldri, en á vonandi eftir að setja
saman margar bækur. I mínum
augum eru þessar tvær bækur
hennar með ánægjulegri tíðindum
úr bókmenntaheiminum. Af hnit-
miðuðum en um leið frjálslegum
stíl hennar geta hvolpar í rithöf-
undastétt lært. ' Hinum gömlu
þýðir ekki að kenna að sitja.
Málfríður Einarsdóttir kann þá
list skáldsins að segja mikið í
fáum orðum. Sumir kaflar bókar-
innar eru örstuttir, eiginlega ekki
Málfríður Einarsdóttir.
nema nokkrar setningar. En það
er vandað til þeirra og að því er
virðist átakalaust vegna þess að
Málfríður hefur vald á máli. Hún
er ekki heldur að þóknast neinum,
hvorki kennslubókum í íslensku né
viðteknum skoðunum sem margir
halda að séu sáluhjálp. Eg efast til
dæmis um að unnt sé að segja
meira um maka sinn í einni
setningu en Málfríður gerir í
kaflanum Við Guðjón (hann er
hálf blaðsíða): „Fjarska vorum við
Guðjón lengi saman og oftast var
mér vel við þann mann“. Um
sambúð þeirra hjóna stendur
einnig: „Hann var svo þolgóður að
hann þoldi mig lengi, seinast var
hann víst farið að hasa upp á mér
enda engin furða".
Notarlegur rabbtónn er áber-
andi í Úr sálarkirnunni. Málfríður
segist reyndar vera meinhorn, en
það er ekki að marka. Sé hún það
Sigrún Davíðsdóttiri
MATREIÐSLUBÓK HANDA
UNGU FÓLKI Á ÖLLUM
ALDRI.
Almenna bókafclagið 1978.
í AÐFARAORÐUM Matreiðslu-
bókar handa ungu fólkí á öllum
aldri segir Sigrún Davíðsdóttir að
flestir hljóti að geta séð af einni
klukkustund í matseld „og á þeim
tíma má gera margt gott. Sá tími
ætti einnig að vera kærkomið
tækifæri til þess að rabba saman".
Matreiðslubækur þurfa ekki að
vera þurrar upptalningar og upp-
skriftir, tómar leiðbeiningar. Þær
geta verið vel skrifaðar og jafnvel
vakið til umhugsunar um fleira en
mat og matseld.
„Uppskriftunum þarf ekki að
fylgja af smásmugulegri
nákvæmni, því að þær eru ekki
síður hugsaðar til þess að benda á
ýmsa möguleika, og til þess að
kveikja hjá ykkur hugmyndir“.
Þetta stendur í Aðfaraorðum og
þar er lögð áhersla á að bókin
„verði ekki einkamál einhvers í
fjölskyldunni, heldur að hún verði
fjölskyldubók".
Sú stefna í matargerð sem
Sigrún Davíðsdóttir segir að
„virðist vera harla vænleg" er
ættuð frá Frakklandi og tekur mið
af gömlum sveitaréttum ásamt
ýmsum lærdómi Kínverja og
Japana. Þessi stefna eða tíska
„beinist að því að gera matinn
réttari og spara hitaeiningarnar,
án þess þó að slaka nokkuð á
ströngustu kröfum matargerðar-
listarinnar". Bók Sigrúnar er m.a.
stefnt gegn því sem hún kallar
„hálffeilbúið jukk úr risavöxnum
verksmiðjupottum“.Góða
skemmtun óskar hún lesendum
sínum.
Eg hef haft gaman af að fletta
þessari bók og er alráðinn í að
hafa af henni gagn í framtíðinni.
Bókin er í senn vel skrifuð og
skemmtilega uppsett og mynd-
skreytt af höfupdinum. Saga
matargerðarlistar er Sigrúnu hug-
leikin og fær lesandinn mátulega
skammta af henni með upp-
skriftunum. Þýðingar erlendra
orða eru margar hverjar hugvits-
samlegar þótt kallaðar séu laus-.
legar samanber saltimbocca =
munnhleypur.
Sigrún Davíðsdóttir hafnar
þeirri kenningu að matargerðar-
list sé „flókin grein, dularfull og
afar vandasöm, Iíkt og vísindi". I
stuttu máli skilgreinir hún þessa
eðlu list þannig:
„Matargerðarlistin,
gastrónómía, er listin að fara vel
með og draga fram bestu eigin-
leika hráefnisins, og það ætti að
vera takmark allra þeirra, sem
búa til mat.“
Hún vitnar í gamla konu sem
sagði að við matargerð þyrfti
„kærleika og aðgæslu". Annars
viðurkennir hún að næstum allir
matargerðarsnillingar séu karl-
menn.
Ég er Sigrúnu Davíðsdóttur
þakklátur fyrir þessa bók og
Almenna bókafélaginu ber líka að
þakka að hafa rænu á að gefa hana
út. Þessi bók er helguð hamingju-
sömu mannlífi og veitir ekki af
með þeirri döpru þjóð sem byggir
þetta land.
þurfum við á fleiri slíkum mein-
hornum að halda til þess að benda
okkur á það sem er í kringum
okkur og umfram allt að skynja
það á okkar eigin hátt. Á Þórberg
minnir Málfríður vegna þess hve
einlæg og hreinskilin hún getur
verið. Þetta gildir um frásagnir
hennar af skylduliði, vinum og
samferðamönnum, draumum
hennar og ýmsum bágindum á
lífsleiðinni. Hún segir til dæmis
frá líkamsháska og sálarháska og
kemst að þeirri niðurstöðu að
sálarháskinn „sem stafaði að mér
af ýmsu fólki hér og þar“ sé
líkamsháskanum verri. I samræmi
við efni bókarinnar kunngerir hún
svo eftirfarandi:
„Að aka í brattri hlíð, þar sem
hyldjúpt er niður í giljabotna, það
þykir mér gaman, og að flestu
þykir mér gaman, sem feiknlegt er
og mörgum stendur ógn af: Eldgos,
jarðskjálftar, almyrkvi á sól,
æðiveður, djúp fannalög og frost-
hörkur."
Og það er líkt og eftirsjá í
þessum orðum sem standa í
kaflanum Skrattinn og ég:
„Kynni okkar voru engin, eða
sama sem engin, ég held að hann
hafi ekki viljað skipta sér að mér,
Steingrímur
Thorsteinsson
upprunnar, bæði í Persíu, Kína-
landi, Indlandi, Sýrlandi, Grikk-
landi og Egyptalandi". Á arabísku
heitir bókin Elf Leila eða E1
Kharafa og er talið líklegt að
sögurnar hafi komið „til Araba á
ýmsum öldum, og frá ýmsum
þjóðum, gengið mann frá manni,
þangað til Elf Leila var samin".
Steingrímur skrifar: „Allt í Þús-
und og einni nótt er miðað við
vizkuna, eins og hið æðsta afl í
heiminum, og er sú aðferð oft
viðhöfð, sem Austuráflu þjóðum er
töm, að sanna einhvern málshátt
Elf Leila
ÞÚSUND OG EIN NÓTT.
Arabiskar sögur.
íslenzkað hefur
Steingrímur Thorsteinsson.
Fimmta útgáfa.
Mál og menning 1978.
Með þýðingu Þúsund og einnar
nætur vann Steingrímur Thor-
steinsson afrek sem eitt hefði
dugað til að gera hann hjartfólg-
inn þjóðinni. Þessi mikla bók sem
nú er komin út hjá Máli og
menningu í fimmtu útgáfu í
Bókmenntlr
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
Fjölskyldu-
bókummat
líklega haft í önnur horn að líta.“
Fábreytt líferni, siðferðilegur
vanþroski nefnist kafli sem segir
frá þeim vanþroska sem af því
reynsluleysi stafar „að ég skuli
aldrei hafa komist í hóruhús eða
tukthús". Það er því engin furða
þótt Málfríður kunni vel við sig í
þeirri veröld sem dregin er upp í
Les Fleurs du Mal eftir Baudelaire
sem hún kallar „andansmann
myrkra þanka".
Vissulega er Málfríður Einars-
dóttir uppreisnarmanneskja, en af
þeirri uppreisn sprettur það sem
vert er um: Andóf gegn vanahugs-
un og skartklæddri lygi.
Það er ekki undrunarvert hve
mikið hefur verið látið með hana
síðan hún gaf út hókina.
þremur stórum bindum leiðir
hugann að því hve öfundsverð
skáld nítjándu aldar gátu talist af
því að hafa tíma til að liggja yfir
slíku verki. Þýðingar verða ekki
unnar í kapphlaupi við tímann og
það er fráleitt að bjóða fólki upp á
hálfverk i því efni. Nú er það orðið
algengt að fá í hendur hráar
þýðingar og þykir sjálfsagt, jafn-
vel vönduð skáldrit eru þýdd af
mönnum sem ekki virðast hafa
tilfinningu fyrir móðurmálinu. En
sem betur fer eru hér undantekn-
ingar sem ber að fagna.
Formáli Steingríms fyrir Þús-
und og einni nótt rúmast á
tveimur síðum, en segir þó allt
sem máli skiptir um þessar
arabísku sögur sem eru „víða
eða lífsreglu með því að segja
sögu, sem getur heimfærst til
þeirra, og eru oft um leið tilfærðir
staðir úr Kóraninum". Meðal þess
sem Steingrímur segir að einkenni
sögurnar er hatur á harðstjórn og
kúgun, en virðing fyrir iðjusemi og
skírlífi. „Margir kunna að vísu að
snúa huganum til hins holduga og
munaðarlega" segir Steingrímur
réttilega um sögurnar. Ætli ásta-
mál sagnanna hafi ekki tl dæmis
hrifið marga; ekki er ólíklegt að
margir unglingar hafi þráð hið
„dáðlausa ástarlíf" austurlenskra
konunga. Þúsund og ein nótt gefur
ímyndunarafli lausan tauminn
með hinni „saklausu einfeldni"
sinni og lesandinn gengur í
„unaðssamri leiðslu". Sindbað,
Aladdín og Alý Baba hafa fyrir
löngu öðlast þegnrétt á Islandi við
hlið fornsagnahetja og ódauðlegra
persóna úr okkar eigin ævintýra-
heimi.
Það sem hefur ekki síst gert
Þúsund og eina nótt að ómótstæði-
legri bók eru myndir F. Gross sem
túlka vel innileik sagnanna og dul.
Þessar myndir fylgja vitaskuld
nýju útgáfunni.
Þúsund og ein nótt hefur verið
ófáanleg lengi. Þessi nýja útgáfa
er því kærkomin. Segja má að
ekkert heimili geti verið án
þúsund og einnar nætur. Þýðing
Steingríms er til þess kjörin að
glæða máltilfinningu barna og
unglinga. En Þúsund og ein nótt er
eins og kunnugt er handa lesend-
um á öllum aldri, eitt þeirra
sígildu rita sem eru orðin sam-
eiginlegur menningararfur í austri
og vestri.
Hljómsveitagæi ger-
ist athafnamaður
Stefán Júlíussont
ÁRNI BIRTINGUR OG SKUTL-
ANí SKÁLANUM
152 bls. Örn og Örlygur, Rvk. '78.
Þessi skáldsaga fjallar um það
hvernig popphljómsveitargæinn
og töffarinn Árni Birtingur, fyrr-
um liðsmaður hinnar þekktu
poppsveitar „Ljótu andarungarn-
ir“ fellir ástarhug til afgreiðslu-
stúlku í veitingaskála nokkrum,
sem stendur í þjóðbraut upp í
sveit. Faðir „skutlunnar í skálan-
um“ er óðum að drekka sig og
skálann niður í svaðið, en Árni
Birtingur ákveður að endurreisa
staðinn til að sýna ástinni sinni
hvað hann geti. Hann breytist því í
sögunni frá því að vera groddaleg-
ur og lífsfyllingarlaus poppari og
yfir í harðduglegan ástfanginn
framkvæmdastjóra, sem í sögulok
hyggst hefja háskólanám og nýtt
og fagurt líf með „rósinni sinni
rjóðu“.
Saga þessi er tilbrigði um
alþekkt stef, þ.e.: Ungur villuráf-
andi galgopi verður fyrir tilstilli
ástarinnar að nýjum og betri
manni (venjulega eiginmanni
kvenhetjunnar). Enda þótt stef
þetta sé gamalkunnugt, rýrir það
ekki gildi sögunnar, en það er
annað sem gerir það.
Það er sú staðreynd að sagan,
sem sögð er í fyrstu persónu af
Árna Birtingi og gerist í nútíman-
um, er rituð af rosknum höfundi,
sem á skiljanlega ekki möguleika á
Bökmenntlr
eftir
SVEINBJORN
I. BALD VÍNSSON
að lýsa hugsunarhætti og lífsvið-
horfum ungs fólks nú á dögum á
sannfærandi hátt, — og allra síst
frá sjónarhóli stórpoppara eins og
Stefán reynir í þessari bók.
Þess ber að geta að Stefán hefur
vissulega lagt sig fram við að nota
í þessari sögu ýmis orð og
orðatiltæki sem eru töm ungu fólki
nú til dags, en stundum virtist mér
þó sem nokkurrar tímaskekkju
gætti um sum þeirra, t.d. þessar
upphrópanir popphetjunnar: „Ég
er allur í köku“ og „fjandinn fjarri
mér“.
Það kemur mér mjög á óvart að
reyndur rithöfundur eins og
Stefán Júlíusson skuli velja sér
þetta viðfangsefni, því enda þótt
hann hafi einu sinni verið ungling-
ur eins og aðrir, má það Ijóst vera
að fátt tekur jafn miklum og örum
breytingum en einmitt sá heimur
sem unglingar hrærast í.
Ég hef alltaf talið að það væri
því sem næst vonlaust verk fyrir
rithöfund að skrifa um annan
„unglingaheim", en þann sem
hann þekkir sjálfur af éigin raun,
nema hann vilji lýsa honum
utanfrá. Þessi saga breytir í engu
skoðun minni í þeim efnum.