Morgunblaðið - 02.03.1979, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 2. MARZ 1979
13
Sigríöur Ásgeirsdóttir hdl.:
Stjórn dýra
verndarmála
Menntamálaráðuneytið hefir yf-
irstjórn allra mála er varðar
dýravernd. Ráðuneytið nýtur að-
stoðar Dýraverndarnefndar um
stjórn þeirra málefna. Nefndina
skipa 5 menn, fjögur ár í senn,
eftir tilnefningu eftirfarandi aðila:
Frá Búnaðarfélagi íslands, Hall-
dór Pálsson, búnaðarmálastjóri,
frá Dýraverndunarsambandi ís-
lands, Sigríður Ásgeirsdóttir, hér-
aðsdómslögmaður, frá Hinu ís-
lenzka náttúrufræifélagi, Þór
Guðjónsson, veiðimálastjóri, frá
Dýralæknafélagi íslands, Rögn-
valdur Ingólfsson, héraðsdýra-
læknir og menntamálaráðuneytið
skipar án tilnefningar Pál A.
Pálsson, yfirdýralækni.
Formaður er Þór Guðjónsson,
frá júlí sl., er nýskipuð nefnd tók
til starfa.
Verkefni Dýra-
verndarnefndar:
Tillagna dýraverndarnefndar
skal leitað við setningu reglugerða
eða annarra stjórnvaldsreglna um
dýravernd. Nefndinni er og skylt
að gera tillögur til menntamála-
ráðuneytisins um allt það, sem
horfir til framdráttar dýravernd í
landinu. Dýraverndarnefnd skal
láta löggæzlumönnum, ákæruvaldi
og dómstólum í té umsagnir um
málefni, er varða dýravernd, eftir
tilmælum þeirra.
Nefndin skal ennfremur beita
sér fyrir því að auka þekkingu
manna og skilning á dýraverndar-
málum.
Á síðastliðnu fjögurra ára kjör-
tímabili nefndarinnar hélt hún
1—2 fundi á ári. Allan þann tíma
hafði hún dýraverndarlögin til
endurskoðunar og hefir enn. Und-
irrituð lagði til á síðasta nefndar-
fundi, að nýju, norsku dýravernd-
arlögin yrðu þýdd og felld að
íslenzkum staðháttum, til að flýta
fyrir endurskoðun laganna.
Því var hafnað.
Rétt er að benda á eitt atriði í
norsku lögunum, sem yrðu til
mikilla bóta, ef þau yrðu lögfest
hér, en það eru lögskipaðar dýra-
verndarnefndir, líkt og náttúru-
verndarnefndir. Nefndarmönnum
er veitt heimild til að beita úrræð-
um, sem gera myndu allt eftirlit
með dýravernd virkara en nú er.
Eftirlit með
framkvæmd dýra-
verndarlaganna
Löggæzlumenn skulu hafa vak-
andi auga með því að dýraverndar-
lögum sé hlýtt.
Nú kemst löggæzlumaður að því,
að aðbúnaði að dýri er ábótavant,
eða verður áskynja um annars-
konar brot á lögum þessum og skal
hann þá gera lögreglustjóra við-
vart, ef ekki verður ráðin bót á
þessu þegar í stað. Skal lögreglu-
stjóri leggja fyrir aðila að bæta úi
fyrirvaralaust, eða innan tiltekins
tíma, eftir atvikum. Heimild er
lögreglustjóra að leggja við dag-
sektir, er renni í ríkissjóð, ef aðili
yfirumsjón með öllu, er varðar
heilbrigðismál búfjár og hollustu-
hætti við framleiðslu og meðferð
búfjárafurða. Hann skal hafa
yfirumsjón með aðgerðum gegn
smitsjúkdómum búfjár og inn-
flutningi og útflutningi lifandi
dýra og búfjárafurða, að því er
varðar heilbrigði og hollustuhætti.
Yfirdýralæknir skal hafa með
höndum stjórn og eftirlit með
starfsemi héraðsdýralækna og
annarra þeirra dýralækna, sem
læknisleyfi hafa.
Eg hefi rakið hér að framan
helstu atriði um dýravernd 'ur
dýraverndarlögunum og um skyld-
iL.
i 1
Dýravernd
og búfjársjúkdómar
skeytir ekki fyrirmælum. Lög-
reglustjóri getur mælt fyrir um
flutning dýrs, ræstingu geymslu-
húss, hitun þess, öflun fóðurs og
hvers þess hlutar, er áfátt kann að
vera í meðferð á dýrinu, á kostnað
eiganda eða vörzlumanns.
En löggæzlumenn eru ekki einu
eftirlitsaðilar með velferð dýr-
anna. Almenningi er einnig lagðar
ríkar skyldur á herðar. Verði
maður var við dýr, sem er sjúkt,
lemstrað eða bjargarvana að öðru
leyti, er honum skylt að veita því
umönnun eftir föngum og gera
eiganda, löggæzlumönnum eða
dýralækni viðvart án tafar. Ef
sjúkdómur eða lemstur dýrs er
tvímælalaust banvænt, er honum
heimilt eða jafnvel skylt að deyða
það, ef dýrið er mjög kvalið og ekki
er hægt að ná til eiganda, lög-
gæzlumanns eða dýralæknis, með
hröðum hætti. Skal skýra lög-
gæzlumanni frá deyðingu skv.
ofansögðu, jafnskjótt og föng eru
á.
Verksvið
héraðsdýralækna
Dýralæknar skulu hver í sínu
umdæmi vinna að bættu heilsufari
búpenings í landinu og aukinni
arðsemi hans. Þeir skulu vera á
verði gegn því, að einstaklingar
eða þjóðin í heild bíði tjón af
völdum búfjársjúkdóma. Með
starfi sínu skulu þeir leitast við að
girða fyrir hættur, serrl stafað geta
af sjúkum dýrum og neyzlu
spilltra búfjárafurða.
Héraðsdýralæknar stunda al-
mennar lækningar hver í sínu
héraði og annast sölu lyfja fyrir
dýr samkvæmt gildandi lögum og
reglum um sölu lyfja. Komi upp
alvarlegur smitsjúkdómur í búfé
eða grunur um slíkan sjúkdóm
skal héraðsdýralæknir gera nauð-
synlegar bráðabirgðaráðstafanir
til þess að stöðva útbreiðslu sjúk-
dómsins og forða tjóni, er af
honum getur leitt. Hann skal
tafarlaust tilkynna yfirdýralækni
um sjúkdóminn.
Héraðsdýralæknar annast heil-
brigðiseftirlit með sláturfé og
sláturafurðum, hver í sínu um-
dæmi eftir því sem aðstæður leyfa.
I Reykjavík hefir yfirdýralæknir
eftirlit þetta með höndum. Hér-
aðsdýralæknar skulu árlega ann-
ast eftirlit með heilbrigði og
hirðingu nautgripa á búum, þar
sem framleidd er sölumjólk. Þeir
skulu með leiðbeiningum og á
annan hátt leitast við að bæta
þrifnað og hollustuhætti hjá
framleiðendum sölumjólkur.
Dýralæknar fá lækningaleyfi hjá
landbúnaðarráðuneytinu að fengn-
um meðmælum yfirdýralæknis.
Verksvið
yfirdýralæknis
Yfirdýralæknir skal vera ríkis-
stjórn til ráðuneytis um og hafa
ur dýralækna úr dýralæknalögum.
Það vekur athygli að dýravernd er
ekki nefnd'i öllum lagabálknum
um dýralækna, heldur eru skyldur
þeirra eingöngu bundnar búfé og
búfjárafurðum og sjúkdómum í
sambandi við það. Kannske er
þarna að finna skýringuna á því,
að þróun dýraverndarmálefna í
meðferð opinberra aðila, hefir
dagað uppi eins og nátttröll á
heiði, fyrir langa löngu.
Síðan Sædýrasafnið við Hafnar-
fjörð hóf starfsemi sína hefir það
notið allrar hugsanlegrar fyrir-
greiðslu yfirvalda, s.s. landbúnað-
arráðuneytis, menntamálaráðu-
neytis, bæjarfógetans í Hafnar-
firði og ekki síst yfirdýralæknis,
auk ríflegra styrkja af opinberu fé.
Yfirdýralæknir hefir að vísu
gagnrýnt aðbúð dýranna þar í
orði, en í framkvæmd hefir hann
haldið verndarhendi sinni yfir því,
sem þar fer fram. Hefir hann
gengið svo langt í að veita Sædýra-
safninu fyrirgreiðslu, að undrum
sætir.
Enskur dýralæknir hefir fengið
að starfa við Sædýrasafnið, með
þegjandi samþykki yfirdýralækn-
is, en án starfsleyfis, og gengið
freklega inn á svið dýralækna á
Keldum, er hann krufði háhyrn-
ingana, er dóu í Sædýrasafninu, án
þess að þeir fengju tækifæri til að
rannsaka dánarorsök þeirra. Ekki
eru þessi vinnubrögð til þess fallin
Skáld Barböru
Vinirnir William Heinesen og Jörgen-Frantz Jacobsen
1919.
Jörgen-Frantz Jacobsen:
DÝRMÆTA LÍF
William Heinesen tók saman.
Hjálmar Ólafsson íslenskaði.
Bókaútgáfa Menningarsjóðs
1978.
Jörgen-Frantz Jacobsen lést úr
tæringu 1938. Kunnastur er hann
fyrir skáldsöguna Barböru, en
hann samdi einnig tvær bækur
um Færeyjar. Eftir hann liggur
mikið safn sendibréfa.
Vinur hans og frændi, William
Heinesen, á í fórum sínum „1500
þéttskrifaðar kvartsíður — sjálf-
sagt uppundir hálf miljón orða“
eins og hann segir frá í bókinni
Dýrmæta líf sem er úrval bréf-
anna með innskotum og skýring-
um Heinesens:
„í sjálfsævisögum er horft um
öxl, og svipmóti þeirra ræður
meira eða minna handahófskennt
efnisval þess sem rifjar upp liðna
ævi. Bréf bregða upp skyndi-
myndum, fyrirvaralaust og án
umhugsunar um lesendahóp eða
dóm síðari tíma. Bréf
Jörgen-Frantz Jacobsens eru ein
samfelld dagbók um svo til allt
sem á daga hans dreif, geðhrif og
hugmyndir utan þeirra stunda
sem við áttum saman og gátum
spjallað um hugðarmál okkar.
Þannig hefur þessi dagbók aðal-
lega orðið lýsing á önn dagsins á
námsárum Jörgen-Frantz í
Kaupmannahöfn, lýsingar á
ferðum þar sem ég var ekki með,
og þó einkum lýsingar og hug-
leiðingar skrifaðar í sjúkralegum
hans mörgum og þegar hann
dvaldist á spítölum og heilsu-
hælum. Verulegur hluti bréfanna
víkur einnig yfir í endurminning-
ar frá bernsku hans og fyrstu
árum æskunnar."
William Heinesen talar einnig
um að Jörgen-Frantz hafi verið
lífsnauðsyn: „að fá skilyrðislaust
að opna hug sinn einhverjum
vini. Jafnframt var það yndi
hans. Hann unni lífinu af ein-
lægri ást, og af þeirri sömu
Bökmennllr
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
einlægu ást lýsti hann því sem
fyrir hann bar á ævinni".
Ég býst við að mörgum þyki
forvitnilegt að kynnast fyrir-
mynd Barböru skáldsögunnar, en
Jörgen-Frantz lýsir vináttu
þeirra og ást nærfærnislega og
beiskjulaust. Barbara ýmist ann
honum eða gerist honum
fráhverf. Það er ekki svo margt
sem aðskilur Barböru raunveru-
leikans og Barböru skáldsögunn-
ar. Sjálfan sig sá hann í séra Páli,
en í bréfi til Heinesens varpar
hann fram þeirri spurningu
hvernig hann ætti að geta lýst
sjálfum sér sem presti.
Dýrmæta líf er síður en svo
ömurleg mynd af ungu og efni-
legu skáMi við dyr dauðans.
Lífsviljinn er sterkur. Skáld-
skapurinn er honum ekki heldur
allt, hann vilí hafa áhrif á þróun
mála í færeyskum stjórnmálum
og leggja sitt af mörkum til
færeyskra fræða og sögu.
Jörgen-Frantz hefur verið ágæt-
lega menntaður maður, vei að sér
í tungumálum og bókmenntum
annarra þjóða. Einkum var það
Frakkland og franskur skáld-
skapur sem átti hug hans.
Skemmtileg er lýsing hans á
Grenoble, hughrif um náttúru og
fólk. Hann ber saman þjóðirnar
tvær, Færeyinga og Frakka,
margt er líkt með þeim, annað
ólíkt:
„Allt fólkið hér í húsinu býr
yfir sömu háttprýði lífs-
reynslunnar og fræðandi sam-
talslönguninni sem maður rekst
svo oft á í færeysku byggðunum,
sömu nærfærninni við að gera sér
í hugarlund sennilegar hugmynd-
ir gestsins um staðinn. Það má
hafa fyrir satt að Frakkar minna
hreint ekki svo lítið á Færeyinga,
ekki síst konurnar. Þó vil ég ekki
ásaka Færeyinga um að hafa
trumbuslátt í blóðinu. Skap bar-
dagamannsins, hrifningarfunann
eiga þeir ekki eins og Frakkar."
Margar ljóðrænar myndir úr
bernsku skáldsins í Færeyjum
eru í Dýrmæta líf. I sumum
þeirra er sama upphafning og
mögnuðu tök á persónum og
náttúru og við þekkjum úr ýms-
um bókum Heinesens. Þórshöfn
verður miðpunktur alheimsins,
rúmar allt sem skáldi sæmir að
segja frá. Maður skilur að bréfin
eru mörg hver drög að skáldskap
sem Jörgen-Frantz entist ekki
aldur til að vinna að. Öllu þessu
raðar Heinesen saman af alúð og
umhyggju fyrir vini sínum,
verður aldrei fyrirferðarmikill í
að fá endanlega réttan úrskurð um
dánarorsök háhyrninganna.
Ótal mörg fleiri atriði er hægt
að benda á í sambandi við stuðn-
ing yfirdýralæknis við Sædýra-
safnið í Hafnarfirði, sem eins og
öllum er kunnugt, byggir rekstur
sinn á sýningu á dýrum, í hagnað-
arskyni eingöngu, dýrum, sem
lokuð eru í þröngum vistarverum
til æviloka.
Dýravernd á hins vegar ekki
jafn gréiðan aðgang að hjálpfýsi
og fjárstuðningi ffamangreindra
yfirvalda eða hjá yfirdýralækni
sjálfum. Menn minnast þess, er
Mark Watson gaf hingað dýraspit-
ala í tilefni af Vesstmannaeyja-
gosinu, hversu hörmulegar mót-
tökur sú gjöf fékk hjá landbúnað-
arráðherra, Halldóri E. Sigurðs-
syni og yfirdýralækni.
Reykjavíkurborg tók hins vegar
gjöf þessari vel og reisti húsið og
kom því í starfhæft ástand árið
1977. Andstaða yfirdýralæknis
gegn starfrækslu spítalans kom í
veg fyrir það, að hann gæti tekið
til starfa, þegar á árinu 1977, en
eins og menn muna fékkst enskur
dýralæknir til starfa hér, er full-
reynt var að íslenskur dýralæknir
fengist ekki, en yfirdýralæknir
neitaði að mæla með starfsleyfi
handa honum, af því að hann
talaði ekki íslensku. Reyndar hefir
yfirdýralæknir bæði leynt og ljóst
beitt sér gegn því að dýraspítalinn
fái dýralækni, og kveður svo
rammt að því, að íslenskir dýra-
læknar þora ekki að koma til
starfa hjá spítalanum af ótta við
að reita þennan örlagavald ís-
lenskra dýralækna til reiði, og þar
með verða útilokaðir frá héraðs-
dýralæknisembættum í framtíð-
inni, ef þeir vildu sækja um þau.
Þessi tvö dæmi, Sædýrasafnið
og Dýraspítali Watson’s, sýna
átakanlega hve lágkúra ríkir hér í
dýraverndarmálum, á meðal ráða-
manna. Stofpun, sem hefir dýr að
féþúfu (Sædýrasafnið) við ófor-
svaranlegar aðstæður, fær alla
fyrirgreiðslu varðandi leyfisveit-
ingar og fjárstyrki af almannafé.
Hins vegar er stofnun, sem hefir
dýravernd á stefnuskrá sinni
(Dýraspítalinn), fundið allt til
foráttu og neitað um þá sjálfsögðu
fyrirgreiðslu að fá starfsleyfi fyrir
enskan dýralækni, þegar íslenskir
dýralæknar hafa ekki kjark í sér
til að fara inn á nýjar brautir í
dýraverndarmálum, gegn and-
stöðu yfirdýralæknis.
Sigríður Ásgeirsdóttir, hdl.
textanum, aðeins hljóðlátur leið-
beinandi.
Ég las Dýrmæta líf mér til
ánægju. Jörgen-Frantz Jacobsen
stendur Islendingum nærri eins
og önnur færeysk skáld. Þýðing
Hjálmars Ólafssonar er mjög vel
gerð og gerir bókina ekki síst
notalegan lestur. Dapurleg eru
örlög skáldsins, en jafnvel- í
sársauka þess þegar veikindin
eru að gera út af við það flytur
það lesendum sínum von. Til þess
þarf mikinn kjark og ákafa lífs-
löngun. Það er eins og
Jörgen-Frantz trúi því ekki að
hann á að deyja frá hálfunnum
verkum, eins og hann sé sífellt að
benda á mikilvægi þess lífs sem
við lifum. Fyrir þær sakir er
bókin ekki einungis merk heimild
um skáld Barböru heldur hvatn-
ing til lifenda.