Morgunblaðið - 11.04.1979, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 11. APRÍL 1979
31
kvæmdum í júní '44 með því að
þáverandi forseti Sambandsins,
Andrés Straumland, tók fyrstu
skóflustunguna að fyrsta vist-
mannahúsi af fimm, sem fyrirhug-
uð voru í fyrsta áfanga.
Áætlanir unv byggingafram-
kvæmdir og hraða þeirra stóðust
þótt við margháttaðan vanda væri
að glíma. Á stríðsárunum var
mikill skortur á vinnuafli, þótt
múrarar hefðu fengist, og urðu
þeir félagarnir Oddur Ólafsson
læknir og Árni Einarsson, síðar
framkvæmdastjóri staðarins, að
gerast handlangarar múraranna
við byggingu fyrstu húsanna.
Má segja að eldskírn fengju þéir
félagar í þessari byggingavinnu,
sem átti eftir að tengja þá sam-
starfs- og vináttuböndum, sem
varð hin mest gæfa Reykjalundar
að eignast slíka húsbændur, sem
lyftu staðnum til þess sess, sem
hann enn hefur.
Reykjalund þarf ekki að kynna,
en yfir 30 ár hefur hann ekki
aðeins verið stolt S.Í.B.S. heldur
einnig þjóðarinnar allrar sem
hjálpað hefur til að gera hann að
þeirri fyrirmynd endurhæfingar í
landinu, sem raun ber vitni.
í síðustu viku átti ég þess kost
að ferðast með sænskum gesti,
sem hér var á ferð að kynna sér
mál öryrkja og aðstöðu þeirra og
aðbúnað hér á landi.
Starf hans er á vegum norrænn-
ar nefndar um öryrkjamál, og var
hann hér til undirbúnings fundi,
sem halda á hér næsta sumar.
Þessi gestur gerþekkir öryrkja-
mál á Norðurlöndum og víðar, en
Reykjalund taldi hann fyrir
aðbúnað allan til slíkrar fyrir-
myndar, að hans jafningja þekkti
hann ekki.
Er ég reyndi að draga úr hans
hástemmda lofi kom hann með
mörg dæmi til sönnunar fullyrð-
ingum sínum.
Vissulega getum við verið
hreyknir af vinnuheimilinu að
Reykjalundi, og ekki verður svo
minnst á staðinn og hans ágæti að
Árna verði ekki getið samtímis,
svo nátengdur er Reykjalundur
Árna og Árni honum.
Þrátt fyrir lífsstarf sitt fyrir
Reykjalund og S.Í.B.S. hefur Árni
einnig tekið þátt í samstarfi
berklavarnasamtaka Norðurland-
anna. Verið í stjórn þess og eign-
ast þar marga vini, sem nú senda
hinstu kveðju og þakkir fyrir
samstarfið og vináttuna.
Á berklahæli kynnist Árni ungri
konu, Hlín Ingólfsdóttur, frá
Innra-Hólmi og giftust þau 1.
október 1934.
Var hjónaband þeirra hið ástúð-
legasta alla tíð og heimili þeirra
rómað fyrir gestrisni og myndar-
skap allan. Þau hjónin eiga sex
uppkomin efnisbörn.
Er ég nú að leiðarlokum færi
forsjóninni innilegustu þakkir fyr-
ir að hafa gefið mér kost á að
kynnast og starfa með öðlings-
manninum Árna Einarssyni, flyt
ég eiginkonu hans, börnum,
tengdabörnum, afkomendum öll-
um og ættingjum mínar alúðar
fyllstu samúðarkveðjur.
Kjartan Guðnason
form. S.Í.B.S.
Kveðja frá samst *rfsfólki
að Reykjalundi
Sl. haust voru 40 ár irá stofnun
SÍBS og um þessar mundir eru 40
ár síðan félagið Berklavörn var
stofnað í Reykjavík og gerðist aðili
að SIBS. Árni Einarsson var
meðal stofnenda þess félags og í
fyrstu stjórn þess. Hann var því
starfandi að málefnum SÍBS strax
í upphafi og hélt því áfram óslitið
alla tíð.
Árni veiktist 18 ára af berklum
og var mestanpart á sjúkrastofn-
unum næstu 8 árin, Vífilsstöðum,
Kópavogshæli sem þá var berkla-
spítali, og Reykjahæli í Ölfusi sem
á þeim árum var nokkurs konar
endurbataheimili fyrir berkla-
veika.
Árni taldist að lokum hafa
fengið góða lækningu berkla-
veikinnar eftir þeirra tíma mæli-
kvarða en það tók þó 8 ár og
kannski eitthvað betur og þætti
langur tími í dag. Veikindakafli
hans gerðist hins vegar einmitt á
því æviskeiði þegar aðrir reka
smiðshöggið á undirbúning ævi-
starfs með námi og vinnu. Hann
varð 18 ára unglingur að segja
skilið við nám og önnur áform og
26 ára var hann laus við hælis-
vistanir með tvær hendur tómar í
miðri kreppunni sem þá ríkti og
átti tveggja kosta völ: að byrja
aftur frá grunni eða leggja ella
hendur í skaut. Árni hafði bæði
dug og þor til að velja fyrri
kostinn. Um 14 ára skeið gegndi
hann erfiðu og erilsömu starfi
fyrir dagblaðið Þjóðviljann og
prentsmiðju þess.
Án efa hefur persónuleg reynsla
Árna af viðskilnaðinum við
berklaveikina ráðið því að hann
hóf að leggja málefnum berkla-
sjúklinga lið og síðan lengst af til
dánardægurs. Hann gegndi marg-
víslegum trúnaðarstörfum öðrum
fyrir sambandið og skal sérstak-
lega á það bent hér að hann var
formaður í fyrstu byggingarnefnd
Reykjalundar á árinum
1944—1952 og hann var formaður
fyrstu stjórnar Vinnuheimilisins
að Reykjalundi árið 1945—1950. Á
áratugnum 1938—1948 var hann
þannig einn af þeim, sem mótuðu
stefnu SÍBS, og vann ötullega að
framkvæmd hennar, þó hvað mest
á þeim vettvangi sem Reykjalund
varðaði.
Þáttaskil í ævistarfi hans urðu
1948þegar hann góðu heilli réðst
framkvæmdastjóri Vinnuheimilis-
ins að Reykjalundi. Fullyrða má
að á þeim tíma hafi enginn verið
hæfari honum til að sinna þessu
ábyrgðarstarfi eftir að hafa verið
heilan áratug í forystusveit
SÍBS-manna við undirbúning og
byggingaframkvæmdir Vinnu-
heimilisins að Reykjalundi sem
hóf starfsemi sína 1. febrúar 1945.
Hann var framkvæmdastjóri að
Reykjalundi til 31. janúar 1977 að
hann lét af starfi vegna heilsu-
brests fremur en aldurs, þótt
sjötugur væri, því að slíkur var
brennandi áhugi hans á
áframhaldandi uppbyggingu
Reykjalundar og starfseminni þar
allri.
Það þykir mörgum áhugavert að
taka þátt í sköpun hugmynda og
áforma og það gerði Árni með
sanni varðandi Reykjalund. En
hann lét þar ekki staðar numið
heldur tók óeigingjarnan þátt í
mótun þeirra inn á svið sem talist
gætu raunhæf og framkvæmanleg.
Og þar lét hann heldur ekki staðar
numið því að hann lét hendur
standa fram úr ermum þegar að
sjálfum framkvæmdunum kom og
sparaði sig hvergi hvort sem um
stjórnunarverkefni var að ræða,
útvegun fjár eða púlsvinnu í
byggingunum.
Árni sá þannig hugmyndir
fæðast, þróast og verða margar að
veruleika og lagði sitt að mörkum
til að svo yrði. Það vissu að lokum
f'betur en Árni að eitt er að
jiga sér hugsjón sem verður að
/eruleika, annað að tryggja vöxt
og viðgang starfsemi, afsprengi
hugsjónarinnar. Rekstur Vinnu-
heimilisins að Reykjalundi var að
vísu ekki stór um sig fyrstu árin
en jókst hratt og samtímis alltaf
verið að reisa nýjar byggingar og
hvoru tveggja varð að halda í
fullum gangi, rekstrinum og
byggingunum.
Fyrsta hlutverk Reykjalundar
var að endurhæfa berklasjúklinga
og öllum bar saman um að það
gerðist best með vinnuhæfingu og
verknámi. Þá kom í hlut Árna að
tryggja að jafnan væri nægt
framboð verkefna á Reykjalundi
til að ná því marki. M.a. af þeim
sökum var lagt í plastvörufram-
leiðslu og átti Árni stóran þátt í
grundvöllun hennar og síðar vexti
og viðgangi i gegnum árin. En
tímarnir breyttust og þar kom að
berklaveikin í landinu lét undan
síga og berklasjúklingar
þörfnuðust að sama skapi þjón-
ustu Reykjalundar leiddu til þess
að stjórn og þing SÍBS ákváðu að
starfseminni þar skyldi haldið
áfram á sama grunni en hún
skyldi aðlöguð endur-
hæfingarþörfum annarra
sjúklingahópa og var svo gert á
fyrstu árum sjöunda áratugsins.
Ákvörðun um breytta starfshætti
að Reykjalundi var tekin með
fulltingi Árna og það kom enn í
hans hlut að veita endurskipu-
lagningu Reykjalundar forstöðu í
samræmi við nýjan starfsvett-
vang.
Það var ekki áhlaupaverk að
breyta Reykjalundi svo að þar
væri hægt að sinna nýjum endur-
hæfingarverkefnum en að því
verki gekk Árni með oddi og egg og
sparaði sig hvergi fremur en fyrri
daginn. Það varð að breyta eldra
húsnæði og byggja nýtt, það þurfti
að skapa nýjum starfsgreinum
vinnuaðstöðu, afla tækja og bún-
aðar, þaö þurfti að sníða vinnu-
framboðið á verkstæðunum
breyttum vistmannaþörfum, og
þannig mætti lengi telja. Jafn-
framt varð að halda áfram að
vinna að framkvæmd ólokinna
verkefna sem höfðu verið á dag-
skrá frá upphafi en orðið að bíða
vegna fjárskorts og má þar t.d.
nefna frágang á hlaði Reykja-
lundar.
Árni sá tímana tvenna á
Reykjalundi. Hann lauk einu áætl-
uðu verkinu á fætur öðru með elju
og áhuga og hverjum hnúti
kunnugur. Hann var í senn áræð-
inn og gætinn eins og hæfir snjöll-
um stjórnunarmanni og varpaði
ekki ábyrgðinni á aðra heldur taldi
sjálfsagt að axla hana sjálfur.
Honum var eðlislægt að kapp-
kosta að standa við hverja skuld-
bindingu sem hann gerði fyrir
hönd Reykjalundar og starfs-
manna þar.
Árni var meðalmaður á hæð,
svipfastur og ákveðinn, hress í
bragði og léttur í spori. Það duldist
engum sem sáu hann á vinnustað,
sem var Reykjalundur allur, að
þar fór starfsglaður heimamaður,
húsbóndi sem hvergi dró af sér.
Hann var öðru starfsliði dagleg
fyrirmynd fyrir áhuga og starfs-
fyllingu. Við fögnum því láni að
hafa fengið að starfa með honum á
Reykjalundi og fengum margt af
honum lært. Fyrir þá reynslu
þökkum við með virðingu.
Starfsfólk á Reykjalundi vottar
Hlín Ingólfsdóttur, börnum þeirra
og venslamönnum dýpstu samúð.
Það mun hafa yerið um þetta
leyti árs fyrir 35 árum, að fundum
okkar Árna Einarssonar bar fyrst
saman, og kynni mín af þeim
félögum, SÍBS-mönnum, hófust.
Þeir höfðu ekki mikið handa á
milli, en allir voru þeir reynslunni
ríkari af kynnum við berkla-
veikina og þrálátar legur á heilsu-
hælum landsins. Þeir ætluðu að
brúa bilið milli hælanna og lífsins.
Hugsjón þeirra í bókstaflegri
merkingu var vinnuheimili fyrir
bérklasjúklinga, — og þeim lá
mikið á.
Þá völdu þeir Árna til forystu í
byggingarnefnd, til að framkvæma
hugsýnina.
I huganum höfðu þeir helstu
þætti heimilisins — þó vart fynd-
ist fyrirmynd í Evrópu — og því
gekk allt greitt, svo greitt að á
rösku hálfu ári var hugsýn þeirra
orðin að veruleika, fyrsta áfanga
lokið og 20 vistmanna vinnu-
heimili tekið til starfa.
Áfram var haldið og þremur
árum síðar var framkvæmda-
stjórastörfum bætt á herðar Árna.
Þó allir stæðu þeir saman sem
einn maður og væru sístarfandi,
hvíldi nú þungi framkvæmda og
sívaxandi reksturs á herðum hans
og í svo ríkum mæli að vart verður
saga staðarins og líf Árna að-
greint, svo vann hann þessu máli
af lífi og sál.
I svo umfangsmiklum störfum
hlaut oft að reyna á framsýni hans
og forsjálni, en traust dómgreind
brást honum ekki í örlagaríkum
ákvörðunum, og þótt hann hlyti
oft að beita festu, varð hann
samstarfsfólki sínu með árunum
mildur vinur með föðurlegu yfir-
bragði.
Markvisst vann hann að þessu
lífsstarfi sínu — uppbyggingu
Reykjalundar — og var trúlega
einn um að hafa þar fulla yfirsýn,
og þó hann vissi af reynslunni að
slíku starfi verður seint lokið,
hagaði hann svo störfum að í
síðasta starfsáfanga hans sjálfs
væri gert hreint fyrir dyrum úti.
Slíkt verk fær enginn unnið án
trausts lífsförunauts. Á
þrengingartímum kynntist hann
Hlín konu sinni, sem alla tíð hefur
verið hans heilladís. Hlín hafði nú
á ný, að loknu ævistarfi, gert þeim
gullfallegt heimili, þaðan sem þau
hugðust fylgjast með framvindu
ástríkra barna sinna, og njóta
verðskuldaðrar hvíldar. Það sorg-
lega við þessa fallegu sögu er að
þeim skyldi ekki auðnast lengri
samvistir í nýja hreiðrinu, að
loknu þeirra mikla dagsverki.
Guð blessi þau öll og dagsverkið
þeirra. Með innilegri þökk fyrir
samfylgdina.
Gunnlaugur Halldórsson
Útför Árna fer fram miðvikudag
11/4 (Láfafeilskirkja kl. 14:00)
Minning:
Þorbjörn Indriða-
son bifreiðastjóri
Fæddur 2. ágúst 1917,
Dáqin 3. apríl 1979.
Hvort sem þú í hendi hefur
hamar, skóflu eóa pál
pentskúf, meitil, penna, mál,
hvaða starf sem guö þér gefur
gerðu það med lffi og sál.
Sigurbjörn Sveinsson.
Oft hafa mér komið þessar
ljóðlínur í huga þegar ég hefi
kynnst mönnum með svipaða
eðliskosti og þessi látni vinur bjó
yfir, en þó finnst okkur mörgum
að dyggðin og trúmennskan sé
ekki eins í hávegum höfð sem áður
var og er þá miklu glatað, því hvað
getur komið í staðinn fyrir þessa
höfuðkosti.
Hógværð og prúðmennska
einkenndu einnig þennan heiðurs-
mann. Hann vildi hvers manns götu
greiða og alls staðar koma fram til
góðs. Þó hafði hann ákveðnar
skoðanir og hvikaði ekki frá þeim
málstað sem hann áleit að væri
réttur. Hann vildi í einu sem öllu
sýna trúmennsku og viljafestu í
orði og verki. Hann leit að það sem
stóran löst að standa ekki við sitt.
Þorbjörn var fæddur á Espihóli
í Hrafnagilshreppi í Eyjafirði.
Sonur hjónanna sem þar bjuggu
og víðar í þeirri sveit, Indriða
Helgasonar og Helgu Hannes-
dóttur. Hann var þriðji í röðinni af
sjö systkinum og eru fimm þeirra
enn á lífi. Hann ólst upp við
venjuleg sveitastörf og vann við
þau til tvítugsaldurs, bæði á
heimili foreldra sinna og annars
staðar í sveitinni sinni. Á þessum
árum lifðu margir við knöpp kjör
og urðu að heyja harða baráttu, þó
kröfurnar væru ekki hærri en að
hafa aðeins til hnífs og skeiðar. En
þrautseigjan, eljusemin og seiglan
komu í veg fyrir að fólkið gæfist
upp. Þannig mun Þorbjörn hafa
kynnst lífsbaráttunni á
uppvaxtarárum sínum. Síðan
flutti hann til Akureyrar tók þar
bílpóf og ók þar vörubíl um
nokkurra ára skeið. Síðan lá leið
hans til Reykjavíkur og gerðist
hann þá leigubifreiðastjóri á
B.S.R. og keyrði þar í nokkur ár.
Það var á þessum árum sem ég
kynntist Þorbirni fyrst. Ókum við
báðir á B.S.R. en síðan er liðið á
fjórða áratug. Það var ekki langur
tími sem við áttum þá samleið
saman og er mér ofarlega í huga
að þá ók hann bifreið með því
skrásetningarnúmeri sem litlu
seinna varð mitt og hefur verið
það ætíð síðan.
Ekki var staldrað lengi við á
B.S.R. að þessu sinni, því nú fór
hann að keyra flutningabíl hjá
„Pétri og Valdimar" á leiðinni
Reykjavík-Akureyri. Þá voru
vegirnir ólíkt verri en þeir eru
núna og bílarnir erfiðari í
meðförum. Mun hann oft hafa
komið þreyttur úr þeim ferðum,
því hvorki var hann hraustur eða
þrekmikill að eðlisfari, en mikið
lof bar hann á húsbændur sína.
Á þessum árum giftist hann
Lilju Axelsdóttur og bjuggu þau
saman hér í Reykjavík. Ekki var
sambúð þeirra löng. Þau slitu
samvistum eftir nokkur ár. Einn
son áttu þau hjónin, Viðar að
nafni. Hann er þjónn að menntun
og býr á Höfn í Hornafirði, giftur
og á einn son, sem heitir í höfuðið
á föður afa sínum.
Að starfi loknu hjá „Pétri og
Valdimar" kom hann aftur á
B.S.R. og var það hans vinnu-
staður þar til yfir lauk. Síðustu
tuttugu árin var hann sjálfeignar-
bílstjóri, en fram að þeim tíma
mrm hann ætíð hafa unnið í
þjónustu annarra, og eftirstóttur
af öllum þeim sem til hans þekktu.
Þannig er með þá sem ekki
bregðast þvi sem þeim er til trúað.
Þorbjörn var ágætur bifreiða-
stjóri og traustur og öruggur
ferðamaður. Leiðir hans lágu víða
um landið á langri starfsævi, þó
oftast lægi leiðin á milli Reykja-
víkur og Akureyrar. Hann hafði
mjög gaman af öllum ferðalögum,
hvort heldur var innanlands eða
utan. Frá sjónarhóli ferðamanns-
ins hafði hann gaman af að skoða
landið sitt og láta þá aðra um
stjórn farartækisins.
Síðustu fimm árin var heilsan
að þrotum komin og gat hann
sjaldan stundað starfið svo nokkru
næmi, en fékk þá aðra til að aka
fyrir sig í veikindaforföllum
sínum.
Síðustu 10—15 árin fór hann
margar utanlandsferðir og naut
þeirra ferða með lífi og sál. Það
var hans munaður að veita sér
slíkt. Hlakkaði hann ætíð til
þeirra ferða og lifði í sælum
endurminningum þegar heim var
komið. Síðustu þrjú árin fór hann
til Kanaríeyja í samfylgd með
góðum starfsbræðrum á B.S.R. í
síðustu ferðina fór hann fyrir
nokkrum vikum, furðu hress, og nú
var hann í íbúð með vini sínum og
starfsbróður, Þórarni Vilhjálms-
syni, og konu hans, Ingibjörgu
Jónsdóttur, og má með sanni segja
að það er enginn einn á ferð sem
nýtur vináttu þeirra heiðurshjóna.
Seinni hluta þessarar ferðar veikt-
ist hann skyndilega og var fluttur
heim fársjúkur og andaðist hér á
sjúkrahúsi að fáum dögum liðnum.
Oft hefi ég verið undrandi á því
hvað veikbyggður líkami gat lengi
borið uppi jafn erfiða sjúkdóma og
hér var um að ræða.
Síðast þegar við sáumst vorum
við samankomnir margir starfs-
bræður á stöðinni og höfðum við
orð á því okkar á milli að nú væri
Þorbjörn óvenju hress og síst
hefur okkur grunað þá hve
skammt við áttum eftir að njóta
hans.
Að leiðarlokum stend ég í
þakkarskuld við þennan ágæta
samferðamann. Eg veit að mér er
óhætt að flytja honum þakkir og
kveðjur frá starfsbræðrum hans
og starfsfólki á stöðinni fyrir
trausta og dygga þjónustu og
ágætt samstarf við allt og alla.
Við hjónin þökkum traust og góð
kynni á liðnum árum og óskum
honum velfarnaðar til fyrirheitna
landsins. Minningin lifir þótt
maðurinn hverfi. Moldin heimtar
sitt, en andinn flyzt til hæða.
Jakob Þorsteinsson.