Morgunblaðið - 13.05.1979, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. MAÍ 1979
píisrr0]|íniMal»il>
Útgefandi
Fram k væmdas t jór i
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson.
Bjttrn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aðalstræti 6, sími 10100.
Aðalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 3000.00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasttlu 150 kr. eintakið.
Mismunur á kosn-
ingarétti fólks eft-
ir því hvar það býr á
landinu er orðinn svo
mikill, eins og allir
vita, að útilokað er að
gengið verði til
kosninga á ný án þess,
aö þetta misrétti verði
leiðrétt. A tímum
mikillar óvissu í stjórn-
málum er ástæða til að
vekja athygli á þessu
veigamikla máli, þar
sem bersýnilegt er, að
til kosninga getur
dregið fyrr en síðar.
Atkvæði kjósenda í
fámennustu kjördæm-
um á landsbyggðinni
vegur nú margfalt á við
atkvæði kjósenda í
Reykjavík og í Reykja-
neskjördæmi. Við síð-
ustu kosningar heyrð-
ust þær raddir víða í
þessum tveimur stóru
kjördæmum, að það
væri tæpast þess virði
að hafa fyrir því að
neyta atkvæðisréttar,
þegar menn hefðu ein-
ungis fjórðung eða
jafnvel fimmtung úr
atkvæði kjósanda á
landsbyggðinni. Rang-
lætið er orðið svo
hrikalegt í þessum efn-
um, að ekki er við því
að búast, að kjósendur
á suðvesturhorninu láti
bjóða sér að ganga til
kosninga á nýjan leik
án þess að þetta mis-
rétti hafi verið leiðrétt.
Jafn kosningaréttur
um land allt er því eitt
af stærstu málum, sem
úrlausnar bíða á næstu
mánuðum. Fyrir einu
ári var ný nefnd kjörin
af Alþingi til þess að
fjalla um endurskoðun
stjórnarskrárinnar.
Þessi nefnd á m.a. að
gera tillögur um jöfnun
kosningaréttar. Sjálf-
sagt hefur þessi nefnd
gert ráð fyrir, að hún
hefði meiri tíma til
þess að undirbúa tillög-
ur í þessum efnum en
nú stefnir í. Þess vegna
er nauðsynlegt, að
stjórnarskrárnefndin
kveði upp úr um það á
næstu vikum, hvort
starf hennar er komið
það vel á veg, að hún
geti lagt fram tillögur
um jöfnun kosninga-
réttar á þessu sumri.
Komi það í ljós, að ekki
sé við slíkum tillögum
að búast frá stjórnar-
skrárnefnd mjög fljót-
lega verða stjórnmála-
flokkarnir að taka upp
samráð sín á milli á
öðrum vettvangi um
jöfnun kosningaréttar.
Ekki er óeðlilegt, að
stærsti flokkurinn,
Sj álfstæðisf lokkurinn,
hafi nokkurt frum-
kvæði í þessum efnum.
Það er t.d. fráleitt, að
Alþingi ljúki störfum
sínum á þessu vori án
þess að þetta réttlætis-
mál hafi komið þar til
umræðu.
Það getur ekki verið
deiluefni milli lands-
hluta, að jafna þurfi
kosningaréttinn. Þeir
sem á landsbyggðinni
búa eru áreiðanlega
Jöfnim
kosníngaréttar
þeirrar skoðunar, að
jöfnun kosningaréttar
milli landshluta sé
sjálfsagt réttlætismál.
Hins vegar má búast
við því, að deilur komi
upp um það með
hverjum hætti standa
eigi að þessu sjálfsagða
réttlætismáli.
Þessi mismunandi
atkvæðisréttur fólks
eftir því hvar það er
búsett á landinu er ekki
aðeins spurning um
jafnrétti að þessu leyti,
heldur hefur þessi mis-
munun í för með sér
mjög víðtæk áhrif í
þjóðlífinu öllu og
skekkir þjóðfélags-
myndina mjög verulega
í atvinnulífi, efnahags-
málum, ríkisfjármálum
og á fjölmörgum öðrum
sviðum. Síðustu
misseri hefur mönnum
verið ljóst, að tímabært
væri orðið að leiðrétta
þetta misræmi. En
óvissan á vettvangi
stjórnmálanna veldur
því að þetta er meira
knýjandi nú en nokkru
sinni fyrr. Fólk mun
ekki sætta sig við að
gengið verði til kosn-
inga á ný án þess að
þetta ranglæti verði
leiðrétt.
Góðu tækifæri
glutrað niður
Vinstri stjórn sú, sem nú situr
fékk einstakt tækifæri til þess að
ráða niðurlögum óðaverðbólg-
unnar. Engin önnur ríkisstjórn
hefur fengið slík fyrirheit frá
verkalýðssamtökunum um sam-
starf og greiðasemi. Verkalýðsfé-
lögin lofuðu að framlengja kjara-
samninga sína óbreytta um eitt
ár. Þau samþykktu að falla frá
mun fleiri vísitölustigum en urðu
tilefni herferðar þeirrar gegn
fyrrverandi ríkisstjórn. For-
svarsmenn samtaka opinberra
starfsmanna lofuðu jafnvel að
falla frá umsömdum grunnkaups-
hækkunum á þessu ári tii þess að
greiða fyrir baráttu ríkisstjórn-
arinnar gegn verðbólgunni.
Við þessar aðstæður hefði mátt
ætla, að vinstri stjórnin væri
næsta örugg um verulegan
árangur í viðleitni hennar til þess
að hemja verðbólguna. í rauninni
þurfti sérstaka skussa í lands-
stjórn til þess að vinstri stjórn-
inni gæti mistekizt við þessar
aðstæður. Fyrir rúmum mánuði
samþykkti Alþingi lög, sem
stjórnarflokkarnir beittu sér fyr-
ir, sem lýst var sem tímamótalög-
um í efnahagsmálum. Þá var
talið næsta öruggt, að stjórnar-
flokkunum hefði tekizt að treysta
svo samstarf sitt, að engin ljón
væru á veginum a.m.k. fram á
næsta ár.
Rúmum mánuði eftir að tíma-
mótalögin voru samþykkt á Al-
þingi er allt komið í hnút. Öng-
þveiti blasir við í kjaramálum.
Launastefna vinstri stjórnarinn-
ar er í rúst. Kröfur um stórfelld-
ar kauphækkanir koma fram hér
og þar. Kaupskipin liggja bundin
við bryggju, vöruskortur er að
gera vart við sig, mjólkurfræð-
ingar hafa boðað verkfall á
mánudag, þá er stutt í að bændur
fari að hella niður mjólk. Þetta er
ástandið á níunda mánuði þeirrar
ríkisstjórnar, sem fékk betra
tækifæri en nokkur önnur til þess
að fást við verðbólguna. Og eina
úrræði stjórnarflokkanna er ber-
sýnilega það að stjórna með
tilskipunum, afnema frjálsan
samningsrétt um ófyrirsjáanlega
framtíð og ákveða það í hópi 9
manna upp í stjórnárráði hver
eigi að vera kjör einstakra stétta
í landinu.
Hvað fólst
í febrúar-
lögunum
Kannski er ekki úr vegi á
þessum tímamótum í lífi núver-
andi ríkisstjórnar að rifja upp
hin margrægðu febrúarlög ríkis-
stjórnar Geirs Hallgrímssonar til
þess að auðvelda mönnum sam-
anburð á því, sem nú er að gerast
og þeirri lagasetningu, sem varð
tilefni mestu herferðar, sem
verkalýðssamtökin hafa blásið til
gegn löglega kjörinni ríkisstjórn í
minni þeirra, sem nú lifa.
Kjarninn í febrúarlögunum var
sá, að vísitöluhækkanir launa á
árinu 1978 skyldu helmingaðar
þ.e., að launþegar áttu ekki að fá
meira en helming hækkunar á
kaupgjaldsvísitölu 1. marz, 1.
júní, 1. september og 1. desember.
Þessi vísitöluskerðing var þó mun
minni á hinum lægst launuðu.
Þeirri takmörkun verður bezt
lýst með því að vitna í ræðu Geirs
Hallgrímssonar, þáverandi for-
sætisráðherra, er hann fylgdi
febrúarlögunum úr hlaði á Al-
þingi. Hann sagði m.a.: „Þrátt
fyrir helmingun verðbóta skv. 1.
gr. frv. er þó tryggt með ákvæði
um lágmarksverðbætur í 2. gr., að
þessi frádráttur snerti lítið eða
ekki hina tekjulægstu í hópi
launþega. Hér eru einkum þeir
hafðir í huga, sem tekjur hafa af
reglulegri dagvinnu sinni í lágum
kauptaxta... Launþegi með 100
þúsund kr. mánaðarlaun fær
samkvæmt þessu 8.800 kr. hækk-
un verðbóta 1. marz n.k. eða hið
sama og annar launþegi með 176
þúsund krónur fær samkvæmt
helmingareglu frumvarpsins."
Vísitöluhækkun launa hinn 1.
marz 1978 átti að vera 10% en
varð samkvæmt þessu 8,8% hjá
hinum lægstlaunuðu en 5% hjá
öðrum. Jafnframt voru þau
ákvæði í febrúarlögunum, að
bætur almannatrygginga skyldu
hækka til samræmis við launa-
hækkanir sömu daga og laun og
jafnframt var ákveðið, að heimil-
isbætur skyldu hinn 1. marz 1978
hækka tvö prósentustig umfram
launahækkanir 1. marz. Enn-
fremur voru ákvæði um hækkun
barnabóta um 5% og vörugjald
var lækkað um 2% til þess að
stuðla að verðlækkun eða minni
verðhækkun á vörum til móts við
þá vísitöluskerðingu, sem í frum-
varpinu fólst. Loks voru í febrú-
arlögunum ákvæði um skyldu-
sparnað fyrirtækja en í því fólst,
að atvinnufyrirtækjunum var
ekki síður gert að taka á sig
nokkrar byrðar en launþegum.
Loks voru ýmis önnur ákvæði í
þessu frumvarpi, sem minna máli
skipta í þessu sambandi.
I forystugrein Morgunblaðsins
daginn eftir að febrúarlögin
komu fram á Alþingi sagði m.a.:
„Ástæða er til að fagna því, að
ríkisstjórnin hefur tekið af skar-
ið, lagt fram frumvarp til efling-
ar atvinnurekstri í landinu og þá
ekki sízt útflutningsatvinnufyrir-
tækjum, en markmið ráðstafana
ríkisstjórnarinnar er ekki sízt
það að halda við kaupmætti
launa, vernda hina lægstlaunuðu
og koma í veg fyrir, að slagsíða
verði á þjóðarskútunni. Allir þeir,
sem hugsa um hag þjóðarinnar,
hljóta að óska eftir því, að friður
gefist til þess, að þessum mark-
miðum verði náð. Launþegasam-
tökin sem hreyfðu hvorki legg né
lið þegar vinstri stjórnin ákvað
stórfellda kjaraskerðingu og af-
nam m.a. algjörlega kaupgjalds-
vísitöluna 1974 hljóta að leggja
fram sinn skerf til þess að nú
verði unnt að rétta við efnahags-
ástandið hér á landi, Þær ráð-
stafanir, sem nú eru gerðar, eru
mildar miðað við það, sem gert
var 1974.“
Hér verða ekki rifjuð upp enn
einu sinni viðbrögð verkalýðs-
hreyfingarinnar við febrúarlög-
unum. En í maimánuði tók þáver-
andi rikisstjórn ákvörðun um að
rétta fram sáttarhönd og setti
bráðabirgðalög, sem fólu í sér, að
sú vísitöluskerðing, sem febrúar-
lögin gerðu ráð fyrir á lægstu
laun var afnumin þannig að hinir
lægstlaunuðu þurftu enga vísi-
töluskerðingu að þola. Þrátt fyrir
þessa framréttu sáttarhönd
héldu verkalýðssamtökin áfram
stríðsrekstri sínum gegn þáver-
andi ríkisstjórn. Þessi efnisatriði
febrúar- og maílaga er hollt að
hafa í huga nú þessa dagana,
þegar vinstri stjórnin íhugar enn
frekari lagasetningu um kaup-
gjaldsmál og geta menn þá borið
saman hvers konar aðgerðir það
voru, sem gáfu verkalýðsforingj-
unum tilefni til hernaðaraðgerð-
anna fyrir 12 mánuðum og hvers
konar ráðstafanir það eru, sem
nú munu framkalla enn einu
sinni stuðning þessara sömu
verkalýðsforingja við núverandi
ríkisstjórn.
Þeir glíma
við sinn
eiginn draug
Geir Hallgrímsson, sem var
forsætisráðherra þeirrar ríkis-
stjórnar sem varð fyrir áhlaupi
verkalýðsforingja Alþýðubanda-
lags og Alþýðuflokks vegna
þeirra ráðstafana, sem nú hafa
verið raktar, sagði í setningar-
ræðu sinni á landsfundi Sjálf-
stæðisflokksins, að vinstri stjórn-
in væri að glíma við sinn eigin
draug. Það eru orð að sönnu.
Vinstri flokkarnir lofuðu kjós-
endum því að setja „samningana í
gildi". Eftir að þeir höfðu mynd-
að meirihlutastjórn í Reykjavík
hófu þeir strax að svíkja þau
loforð en lyftu vísitöluþakinu þó
og að fullu frá áramótum enda
átti vísitöluskerðingin skv. febrú-
arlögunum ekki að gilda nema til
1. desember 1978. í viðtali við