Morgunblaðið - 26.08.1979, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. ÁGÚST 1979
13
Holl fæða bezta vörnin
Mjög stór hluti mannkyns býr viö
skort á vítamínum og um 36
milljónir Vestur-Þjóöverja vantar
vítamín samkvæmt því sem þýzka
blaöið Welt am Sonntag hefur eftir
þarlendum heilbrigöisyfirvöldum.
Undir venjulegum kringumstæö-
um, þegar hollrar fæöu er neytt,
sér líkaminn sjálfur um framleiöslu
þess vítamíns sem hann þarfnast.
Hins vegar má mjög lítið út af bera
til þess aö vítamínframleiðsla
líkamans fari öll úr skoröum.
Til dæmis kemst óregla á
ákveöna vítamínframleiðslu ef
menn reykja mikiö, sérstaklega
minnkar C-vítamín-framleiösla
líkamans, þannig aö nauðsynlegt
er fyrir reykingamenn aö neyta
tilbúinna C-vítamína. Miklir
drykkjumenn þurfa aö fá thiamin,
niacin, þyrodoxin og fólinsýru sem
sérstaklega er viö meltingartrufl-
unum.
Eldra fólk missir gjarnan hæfi-
leikann til framleiöslu á B- og
C-vítamínum þegar árin færast yfir
og þarf því aö fá aukaskammta.
Fólk sem er meö gulu og þeir sem
eiga viö aö stríöa sjúkdóma í
þörmum geta ekki framleitt þaö
magn af A-, D-, E- og K-vítamín-
um, sem nauösynlegt er. Lang-
tímanotkun á antibiotika getur eytt
þarmabakteríum, en hefur aftur
þær aukaverkanir, aö framleiðsla
B- og K-vítamíns eykst.
Þegar fólk gengst undir skurö-
aögeröir, er sjúkt eöa jafnvel
erfiöar mikiö eykst þörf þess mjög
fyrir C-vítamín, en líkaminn er þá
ekki í stakk búinn til aö framleiöa
þetta aukna magn.
Eins og áöur sagöi er þaö
nauðsynlegt hverjum manni aö
neyta hollrar fæöu til þess aö
vítamínframleiösla líkamans sé
eðlileg, en hvaö er holl fæða og
hversu mikiö þarf aö neyta af
henni? — Þetta er spurning, sem
sérfræöingum hefur gengiö afar
erfiölega aö svara. Þó viröast
menn vera sammála um aö nauö-
synlegt sé aö neyta ákveöins
magns af mögru kjöti, kornmat,
ávöxtum, grænmeti, mjólkurvöru,
flesks og fisks. Ekki hefur fengist
nein algild regla um hversu mikils
skuli neyta af hverju fyrir sig, en
menn veröa þess í staö aö finna
hinn gullna meðalveg og dreifa
þessu á vikuna. Þó er nauösynlegt
aö neyta annaö hvort kjötfæöu
eöa fisks a.m.k. einu sinni á dag
samkvæmt tilmælum þýzkra
lækna.
Nú eru auövitað margir, sjálfsagt
meiri hluti mannkynsins, sem ekki
fer eftir þessum heilræöum, borö-
ar óreglulega og jafnvel óholla
fæöu og sumir eru alltaf í megrun
ööru hvoru. Til þess aö koma í veg
fyrir lasleika af þessum völdum, er
þessu fólki nauösynlegt aö boröa
Hvað þarftu
svokallað „multi-vítamín“, þar sem
öll helztu vítamín líkamans eru
saman komin í einni pillu. — Þó
skal þaö tekið skýrt fram aö mun
hollara og betra er aö fá nauösyn-
leg vítamín í gegnum fæöuna
heldur en úr pillum.
A-vítamín:
Þaö er hverjum fullvaxta manni
nauösynlegt aö fá sinn skammt af
A-vítamíni. Sem dæmi um þaö
hvernig hægt er aö tryggja sér
nægilegt magn af því má nefna: ein
soöin gulrót á dag, tvær matskeiö-
ar spínat fimm daga vikunnar, eöa
50—60 grömm af nautalifur einu
sinni í viku. Vöntun á A-vítamíni
getur haft hin skaðvænlegustu
áhrif á ýmsa starfsemi líkamans.
Vöntunin getur haft skaövænleg
áhrif á beinmyndun, almennan
vöxt og rauðu blóökornin.
B-vítamín:
B-vítamíns er einkum þörf þegar
fæöa-sem er rík af kolhydrötum er
borðuð, en hefur þann kost aö
þegar líkaminn framleiöir of mikið
eða þá aö boröað er of mikiö í
töfluformi má losna auöveldlega
viö þaö meö þvaginu.
C-vítamín:
Menn þekkja C-vítamín helzt
fyrir þær sakir aö þaö er taliö mjög
gott viö kvefi og kælingu og er þaö
þá oft notað í óhófi. Þaö er ekki
eins og B-vítamíniö aö hægt sé aö
losa sig viö þaö á auöveldan hátt.
Ofnotkun á C-vítamíni leiöir meðal
annars til myndunar nýrnasteins
og meiri hætta er á blöðrubólgu en
ella.
D-vítamín:
Fólk sem lifir í mjög köldu lofts-
lagi, þeir sem lifa á stööum þar
sem myrkur er langan tíma ársins
og börn og fólk sem lifir í lokuöum
herbergjum eins og til dæmis
sjúklingar sem dvelja langdvölum
innandyra þurfa nauösynlega á
D-vítamíni aö halda. Eigi aö síöur
er öll umframnotkun D-vítamíns
skaðleg fyrir mannslíkamann, sér-
staklega fyrir nýrun, sem geta
skaddast alvarlega.
E-vítamín:
E-vítamín kemur helzt aö notum
sem varnarefni gegn
krabbameinsmyndandi nitroamin-
um.
K-vítamín:
Nýfædd börn, sem hafa fengið
svokölluö sulfonamidenefni og þeir
sem eru meö óeölilega fitumyndun
á líkamanum hafa mikil not fyrir
K-vítamín, en þaö er meö K-víta-
mínið eins og flest önnur aö þaö er
hættulegt sé þess neytt í of miklum
mæli.
að vita? - - -
Ef þú hefur áhuga
á því að auka inni-
hald vítamíns í lík-
ama þínum eru
helztu ráðin við því
t.d. að borða korn-
brauð í staðinn fyrir
hveitibrauð og borða
náttúrleg hrísgrjón
með hýðinu utan á í
stað þeirra hvítu sem
flestir neyta.
í stað niðursoð-
inna ávaxta skaltu
borða annað hvort
nýja eða þá jafnvel
frosna.
Þá er rétt að benda
á að tilbúnir djúp-
frystir réttir hafa
mjög hátt vítamín-
innihald, t.d. djúp-
fryst grænmeti. I því
sambandi er rétt að
árétta fyrir fólki að
taka ekki utan af
slíkum mat fyrr en
rétt fyrir neyzlu.
Venjulegur matur
sem geymdur er dög-
um saman í ísskápn-
um tapar smám sam-
an vítamíninnihaldi
sínu; því ættu menn
að reyna að komast
hjá því að geyma mat
lengi þannig.
Til þess að koma í
veg fyrir að tapa B
og C-vítamíninni-
haldi grænmetis bér
að forðast að láta
það liggja lengi í
vatni. Þá er ráðlegt
að snögghita græn-
meti í stað þess að
hita það við hæga
suðu.