Morgunblaðið - 20.01.1980, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JANÚAR 1980
17
Ekki Ijóst hvort K. Jónsson ber skaða vegna Þýzkalandsrækjunnar:
Uppskriftinni breytt
að beiðni kaupenda?
EKKI er enn útkljáð hver skal
bera tjón af þeirri rækjusend-
ingu, sem í haust fór frá K.
Jónsson og co. á Akureyri til
V-Þýzkalands, og reyndar er
alls ekki ljóst hvort K. Jónsson
hafi við framleiðslu á nokkurn
hátt brugðið frá samningum. í
dag fara Kristján Jónsson og
frá Sölustofnun lagmetis þeir
Þorsteinn Karlsson matvæla-
verkfræðingur, Ragnar Aðal-
steinsson lögfræðingur og Ey-
þór ólafsson sölustjóri tii
Þýzkalands til viðræðna við
hina þýzku kaupendur vörunn-
ar.
Morgunblaðið ræddi í vikunni
við Gísla Einarsson í iðnaðar-
ráðuneytinu, en honum var falið
af ríkisstjórninni að fylgjast
með framvindu mála í lagmetis-
iðnaði ásamt Birni Dagbjarts-
syni, aðstoðarmanni sjávarút-
vegsráðherra. Sagði Gísli, að það
sem virtist hafa gerzt í sam-
bandi við framleiðsluna á rækj-
unni, væri að sítrónusýra hefði
verið tekin úr leginum og halda
forystumenn K. Jónsson því
fram, að það hafi verið gert
samkvæmt samningum við um-
boðsaðila frá Þýzkalandi. Þjóð-
verjar halda því hins vegar
fram, að sögn Gísla, að sá maður
hafi ekki haft umboð til að gera
slíkt.
— I mínum höndum eru
gamlar umbúðir frá Þýzkalandi
um rækju héðan og þar segir að
rækjan sé í legi með sítrónusýru,
sagði Gísli Einarsson. — Síðan
er ég með aðrar umbúðir nýrri,
en í þeim var pakkað rækjunni,
sem hér um ræðir. Þar segir ekki
orð um sítrónusýru. Mér er tjáð
að miðar á báðum dósum séu
prentaðir í V-Þýzkalandi. Krist-
ján Jónsson heldur því fram, að
um það hafi verið samið við
þennan þýzka umboðsmann að
sítrónusýrunni yrði sleppt í
þessari framleiðslu, sagði Gísli.
Hann var spurður um tjóna-
bætur vegna galla í lagmetis-
framleiðslu á síðasta ári og sagði
að varðandi K. Jónsson hefði
ríkið engin afskipti, þar sem það
væri einkafyrirtæki í Sölustofn-
un lagmetis. Hins vegar hefði
ríkið bætt Sigló-síld tjón það
sem hún varð fyrir er fyrirtækið
gat ekki losnað við gaffalbita til
Rússlands vegna skemmda á
sömu vöru frá K. Jónsson. Af-
hending dróst frá Sigló-síld,
varan skemmdist og ríkið ákvað
að bæta fyrirtækinu tjónið, sem
metið var á 80 milljónir króna.
Sigló-síld hefur fengið 42 millj-
ónir þeirrar upphæðar.
Starfshópur, sem skipaður var
á sínum tíma, lauk fyrir nokkru
samningu nýrrar reglugerðar
m.a. um eftirlit lagmetisfram-
leiðslu. Fyrri reglugerð um eftir-
lit, framleiðslu og útflutning á
lagmeti var að ýmsu leyti ófull-
komin og þá m.a. vegna þess að
hún var gefin út af iðnaðarráð-
herra, en tók að mestu til
stofnana sem heyra undir sjáv-
arútvegsráðherra.
— Þessa dagana er verið að
senda nýja reglugerð til sjávar-
útvegsráðherra fullbúna til út-
gáfu, sagði Gísli Einarsson. —
Þessi reglugerð mun að inínu
mati gera mikið til að tryggja að
þessi hróðalegu atvik, sem átt
hafa sér stað, eigi sér ekki stað.
Þá verður eftirlit inni í verk-
smiðjunum hert mjög og
árekstrar milli stofnana um
hver eigi að sjá um eftirlit
hverju sinni gerist ekki. Ég held
að menn hafi í raun og veru
mikinn áhuga á að taka þessi
mál miklu fastari tökum og
reglugerðin er til mikilla bóta,
sagði Gísli að lokum.
Eins og fram hefur komið í
fréttum hefur Gylfi Þór Magn-
ússon sagt starfi sínu lausu sem
framkvæmdastjóri Sölustofnun-
ar lagmetis. I samtali við Mbl. í
vikunni, sagði hann að þessi
ákvörðun sín ætti sér langan
aðdraganda og væri ekki í nein-
um tengslum við þá atburði, sem
síðustu vikur og mánuði hafa
gerzt í lagmetisiðnaði. Þá hefur
Lárus Jónsson alþingismaður
fengið leyfi frá embætti for-
manns stjórnar stofnunarinnar
fram að sumarleyfi Alþingis að
minnsta kosti vegna anna á
Alþingi. Heimir Hannesson hef-
ur verið skipaður formaður í
hans stað og Benedikt Antons-
son.hefur tekið sæti sem aðal-
maður í stjórn.
Sölustofnunin hefur ákveðið
að leggja niður dótturfyrirtæki
sitt í Bandaríkjunum, sölufyrir-
tækið Iceland Waters Industries,
sem selt hefur undir nafninu
Iceland Waters. — Við komum
þó til með að nýta að öllu leyti
það starf, sem unnið hefur verið
að uppbyggingu sölukerfis, sagði
Gylfi Þór. — Þetta gerum við í
gegnum umboðsmannakerfi, sem
búið er að byggja upp og í
gegnum þann aðila, sem væntan-
lega tekur að sér umboðið fyrir
okkur.
Gylfi var spurður hvort rétt
væri, að kvartanir hefðu borizt
frá Frakklandi vegna galla í
kavíarsendingu þangað. Sagði
hann svo ekki vera. Að vísu hefði
orðið greiðslufall á einni send-
ingu og búið væri að krefjast
skýringa á því, en Sölustofnunin
hefði enga ástæðu til að ætla, að
það væri vegna kvartana. Hann
var spurður um þær tíðu kvart-
anir, sem borizt hefðu vegna
galla á lagmeti héðan undanfar-
ið og sagðist aðeins vilja segja
það, að heimavandamálin
krepptu að frekar en sölumál
erlendis. — Það eru vandamál
hér heima fyrir, sem framleið-
endur og forráðamenn Sölu-
stofnunar verða að snúa sér að,
sagði Gylfi.
Á síðasta ári var K. Jónsson á
Akureyri með yfir 40% fram-
leiðslu lagmetis fyrir erlendan
markað, Norðurstjarnan í Hafn-
arfirði með yfir 20%, Sigló-síld
með 16%, Arctic á Akranesi með
11% og önnur fyrirtæki með
minna hlutfall. Heildarveltan á
síðasta ári nam tæpum 2,5 millj-
örðum króna.
Fyrir nokkru sagði Norður-
stjarnan í Hafnarfirði sig úr
Sölustofnun lagmetis. — Ástæð-
an er fyrst og fremst sú, að við
viljum hafa frjálsar hendur um
næstu áramót og nota þetta ár
til að sjá hver framvindan verð-
ur í málum lagmetisiðnaðarins,
sagði Pétur Pétursson fram-
kvæmdastjóri Norðurstjörnunn-
ar í spjalli við Mbl. Ef af
úrsögninni verður tekur hún
gildi áramótin 1980—81. Síðasta
ár varð mikil framleiðslu- og
söluaukning hjá Norðurstjörn-
unni og var þetta ár hið bezta í
sögu fyrirtækisins.
Gylfi Þór Magnússon sagði um
þessa úrsögn, að hann hefði
þrátt fyrir hana þá trú, að
Norðurstjarnan ætti í fram-
tíðinni eftir að verða ein styrk-
asta stoðin í samtökum lagmet-
isframleiðenda. Að öðru leyti
vildi hann ekki tjá sig um þetta
mál.
Sverrir Pálsson fréttaritari
Mbl. á Akureyri ræddi á föstu-
dag við Mikael Jónsson hjá K.
Jónsson og spurðist m.a. fyrir
um hugsanlega samvinnu K.
Jónssonar og KEA. Sagði Mik-
ael, að tvívegis hefði verið rætt
við Val Arnþórsson kaupfélags-
stjóra og honum hefðu verið
látin í té ýmis gögn um rekstur
fyrirtækisins. Þessar viðræður
væru á algjöru frumstigi og
algjörlega að frumkvæði K.
Jónssonar. Málin myndu skýrast
upp úr mánaðamótum, en ef
fyrirtækið yrði fyrir fjárhags-
legum skelli í Þýzkalandi vegna
rækjunnar, væri nauðsynlegt að
fá aukið fjármagn inn í fyrir-
tækið ef það ætti að geta starfað
áfram eins og áður.
í desember var sagt upp 50—
60 manns hjá fyrirtækinu vegna
þess að hráefnið var búið og það
selt. Nú starfa 50—60 manns hjá
fyrirtækinu og nýlega var keypt
síld frá Hornafirði, en hún
verður ekki vinnsluhæf fyrr en í
marz. Ef samningar takast um
gaffalbita í samningunum, sem
eru að hefjast í Rússlandi, má
reikna með að starfsfólki verði
þá bætt við á ný. — áij
flugið. Ef svo væri, héldu þessir
aðilar ekki uppi stórfelldum
neikvæðum áróðri í garð fyrirtæk-
isins. Þeir stunda markvissa
niðurrifsstarfsemi og með þeim
hætti, að tilgangurinn er öllum
ljós.
Það hefur enga þýðingu að
bregðast við erfiðleikum á þennan
hátt. Þeir hverfa ekki með því. Og
þeir hverfa heldur ekki, þótt
„rannsóknarnefnd" verði sett í
fyrirtækið. Hvað á að „rannsaka"?
Hugaróra Olafs Ragnars Gríms-
sonar? Við eigum flugvélar. Við
höfum yfir að ráða fólki, sem
hefur sérþekkingu á flugi og hefur
hlotið mikla þjálfun á því sviði.
Raunar er búið að fjárfesta mikið
í þekkingu þessa fólks. Um leið og
dregið er úr Atlantshafsfluginu
eigum við auðvitað að leita nýrra
leiða til þess að hagnýta okkur
þessa þekkingu í þjóðarinnar
þágu. Við eigum að leita á ný mið.
Þegar síldin hvarf fórum við að
veiða loðnu. Nú þegar Ameríku-
flugið er ekki lengur arðbært
eigum við ekki að gefast upp og
sitja auðum höndum, heldur reyna
að afla okkur nýrra markaða,
skapa okkur nýja fótfestu á öðrum
vettvangi.
Fordæmi
frumherjanna
Vera má að einhver segi sem
svo: Hvaða nýjar leiðir eru færar í
fluginu? Er ekki vonlaust um það,
að við getum náð fótfestu annars
staðar. Svarið við því er að við
eigum að fylgja fordæmi frum-
herjanna í flugi. Það er stórkost-
leg saga. Upphaf flugs á íslandi er
stórkostleg saga um dugnað,
djörfung, úthald, framsýni og
kjark örfárra manna, sem enn eru
á meðal okkar og í fullu fjöri, þótt
komnir séu við aldur sumir hverj-
ir. Slík er einnig saga farþegaflugs
okkar út í heimi.
Hver getur fullyrt, að við eigum
engra kosta völ. Hver getur stað-
hæft, að útilokað sé fyrir okkur að
ryðja nýjar brautir og byggja upp
umfangsmikla flugstarfsemi á
nýjum mörkuðum, þótt með öðr-
um hætti sé en Ámeríkuflugið.
Hefði einhver trúað því skömmu
eftir lýðveldisstofnun, að íslend-
ingar yrðu svo umsvifamiklir í
farþegaflutningum milli Evrópu
og Ameríku sem raun varð á?
Auðvitað hefði enginn trúað því.
Við eigum að vísa á bug þeim
niðurrifsöflum, sem nú ráðast eins
og hýenur á Flugleiðir, stjórnend-
ur fyrirtækisins og starfsfólk á
erfiðum tímum. Það hefur margt
verið gagnrýnisvert í rekstri þessa
fyrirtækis á undanförnum árum.
Stjórnendurnir eru kannski fyrst
og fremst gagnrýnisverðir fyrir
það, að hafa ekki horfst í augu við
þær staðreyndir, sem blöstu við í
Atlantshafsfluginu mun fyrr.
Þjónustu fyrirtækisins við
íslenzka farþega hefur verið
ábótavant á undanförnum árum
og það í vaxandi mæli.
Þetta er þó ekki það, sem skiptir
höfuðmáli í dag heldur hitt, að við
veitum Flugleiðum þann siðferði-
lega stuðning, sem fyrirtækið þarf
á að halda til þess að leita á ný
mið, til þess að sannfæra sjálft sig
og starfsmenn sína um það að þótt
illa horfi um skeið þá dugar ekki
að gefast upp heldur þvert á móti
að sækja fram á nýjum vígstöðv-
um.
Horfum
í eigin barm
Vandamál flugsins eru lær-
dómsrík fyrir okkur öll. Fólki
hættir til að líta á atvinnufyrir-
tækin, sem eins konar mjólkurkú,
sem hægt sé að mjólka endalaust.
Til þeirra sé hægt að gera meiri og
meiri kröfur. Þau geti borgað
hærri laun, staðið undir meiri
hlunnindum og fríðindum án þess
að nokkuð gerist. En því er ekki að
heilsa. Einstakir starfshópar hjá
Flugleiðum hafa gert hinar
ítrustu kröfur á hendur fyrirtæk-
inu á liðnum árum. Nú er ekki
lengur um það að ræða að gera
kröfur, heldur er spurningin sú,
hvort hægt er að bjarga atvinnu
þeirra, sem enn starfa við fyrir-
tækið og útvega þeim vinnu, sem
þegar hefur verið sagt upp. Þessi
saga getur endurtekið sig í öðrum
atvinnurekstri. Atvinnufyrirtæk-
in búa ekki yfir ótæmandi sjóðum.
Að því getur komið að boginn
hefur verið spenntur of hátt og
hann brestur. Og þegar það gerist
verður mönnum ljóst, að betra
hefði verið að fara hægar í
sakirnar en halda vinnunni.
í öllu atvinnulifi okkar íslend-
inga hefur boginn jafnan verið
spenntur hátt og stundum hefur
hann brostið — en til allrar
hamingju sjaldan. Á árunum
1967—1969 gerðist það, að saman
fór aflabrestur heima fyrir, mikið
verðfall á fiskmarkaði í Banda-
ríkjunum og lokun mikilvægra
skreiðarmarkaða í Afríku. Þá
minnkaði gjaldeyrisverðmæti
sjávarafurða okkar á tveimur ár-
um um hvorki meira né minna en
45%. Við skulum vona að þetta
gerist ekki aftur en það er rétt,
sem sagði í forystugrein í Alþýðu-
blaðinu fyrir nokkrum vikum, að
ef þetta gerðist aftur og við þær
aðstæður, sem nú ríkja í atvinnu-
og efnahagsmálum okkar, mundi
efnahagur okkar hrynja eins og
spilaborg.
Fyrir nokkrum árum hefði fólk
ekki trúað því, að til svo alvarlegs
samdráttar gæti komið í rekstri
Flugleiða, sem nú er orðin stað-
reynd. Við eigum að læra af þeirri
reynslu, ekki aðeins í fluginu
heldur í öllum okkar búskapar-
háttum.