Morgunblaðið - 29.06.1980, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. JÚNÍ1980

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480 Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 5.000.00 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 250
kr. eintakiö.
Deila bakarameistara
við ríkisstjórnina um
hækkun á brauðverði hefur
vakið nokkra athygli vegna
þess, að bakarameistarar
hafa ekki viljað una
ákvörðun ríkisstjórnarinn-
ar um mun minni hækkun
en þeir töldu nauðsynlega.
Bakarameistarar hafa haft
við orð að hafa ákvörðun
ríkisstjórnarinnar að engu
og hækka brauðin eins og
þeir telja nauðsynlegt, en
þeir munu taka endanlegar
ákvarðanir í kvöld um það,
hvort þeir framfylgja þeim
áformum eða fresta þeim
um sinn.
Slík tilvik hafa komið
upp áður, að einstakar at-
vinnugreinar hafa ekki
viljað hlíta ákvörðunum
verðlagsyfirvalda eða ríkis-
stjórnar um verðlagningu
og farið sínu fram. Dæmi
af þessu tagi undirstrika
fyrst og fremst grundvallar
misskilning, sem er alltof
útbreiddur hjá stjórnmála-
mönnum. Margir þeirra og
þá fyrst og fremst stjórn-
málamenn á vinstri kantin-
um, eru þeirra skoðunar, að
það sé til marks um harð-
snúna baráttu gegn verð-
bólgu að sitja á nauðsyn-
legum verðhækkunum,
tefja þær eða takmarka
þær mjög! Líklega hefur
Ólafur Jóhannesson, núver-
andi utanríkisráðherra,
verið helzti boðberi þessar-
ar kenningar bæði sem
forsætisráðherra og við-
skiptaráðherra. Barátta
vinstri stjórna gegn verð-
bólgu hefur mjög einkennzt
af þessum aðferðum.
Það er ekki hægt að
búast við miklum árangri í
baráttu gegn verðbólgu,
þegar stjórnmálamenn eru
í svo litlu sambandi við
raunveruleikann í íslenzku
efnahagslífi, að þeir halda,
að það sé hægt að ná
árangri með því að neita að
viðurkenna staðreyndir. En
þetta skilningsleysi ýmissa
stjórnmálamanna á stað-
reyndum atvinnulífsins er
líka mjög alvarlegt mál
fyrir atvinnureksturinn í
landinu. í nánast öllum
atvinnugreinum eru fyrir-
tæki, sem hafa verið hart
leikin vegna þess, að verð-
lagsyfirvöld hafa fyrst
dregið afgreiðslu hækkun-
arbeiðna von úr viti, síðan
hafa ríkisstjórnir dregið að
afgreiða mál og loks hafa
þessir aðilar skorið hækk-
unarbeiðnir niður að geð-
þótta sínum. Mánaðartöf á
afgreiðslu hækkunarbeiðni
getur orðið örlagarík fyrir
fyrirtæki, bæði stór og
smá. Og því miður hafa
atvinnufyrirtækin alls ekki
brugðizt nægilega harka-
lega við þessum ósið og
þessum afleitu vinnubrögð-
um embættismanna og
stjórnmálamanna. Það er
fyrir löngu orðið tímabært,
að atvinnureksturinn í
landinu, bæði stjórnendur
fyrirtækja og starfsfólk
þeirra, sem á afkomu sína
undir velgengni fyrirtækj-
anna, beini spjótum sínum
að óviðunandi og óafsakan-
legum vinnubrögðum
stjórnkerfisins. Glöggt
dæmi um það, hversu al-
varlegar afleiðingar
ákvarðanir stjórnmála-
manna og embættismanna
í verðlagsmálum geta haft,
eru tilraunir núverandi rík-
isstjórnar til þess að eyði-
leggja Hitaveitu Reykja-
víkur með vitlausum verð-
lagsákvörðunum.
Tafir á að viðurkenna
staðreyndir leiða til þess
eins, að vandinn verður
margfalt meiri síðar. Verð-
bólgan verður ekki læknuð
með því, að ráðherrar og
embættismenn setjist á
hækkunarbeiðnir og hagi
sér eins og þeim komi ekki
við, hvernig afkoma at-
vinnufyrirtækjanna er.
Mál bakarameistara nú,
er eitt af mörgum, sem upp
hafa komið sama eðlis. Ein
ástæðan fyrir því, að at-
vinnufyrirtækin eru svo lít-
ilsmegandi sem þau eru nú
er sú, að þau hafa látið fara
illa með sig í verðlagsmál-
um. Á margan hátt eru mál
að þróast á þann veg í
samfélagi okkar, að það er
orðin spurning um það,
hvort fólkið í landinu,
hvort sem það eru stjórn-
endur atvinnufyrirtækja,
sem nú orðið eru margir
launþegar hjá fyrirtækjun-
um án eignaraðildar, eða
annað starfsfólk lætur
stjórnkerfið, embættis-
menn og stjórnmálamenn
komast upp með alls kyns
aðgerðir sem eru að verða
hrein áþján fyrir allan al-
menning. Er ekki kominn
tími til að almenningur
snúizt til varnar?
Er ekki kominn tími til að
almenningur snúist til varnar?
f Reykjavíkurbréf
Laugardagur 28. júní
Ríkisstjórnin
veitir enga
forystu
Eitt af því, sem smátt og smátt
hefur verið að koma í ljós í vetur
og vor er það, að núverandi
ríkisstjórn veitir enga forystu í
málefnum lands og þjóðar, hvorki
við lausn á aðkallandi verkefnum
líðandi stundar eða við framtíðar-
uppbyggingu. Svo virðist, sem
enginn af ráðherrum í núverandi
ríkisstjórn hafi þá forystuhæfni
til að bera, sem þjóðin þarf á að
halda um þessar mundir.
Forysta Ólafs Jóhannessonar í
tveimur vinstri stjórnum var auð-
vitað meiriháttar óhapp fyrir
þjóðina. Ólafur Jóhannesson
reyndist óhæfur, sem forystumað-
ur og leiðtogi. Hann hafði hvorki
þrek eða kjark til þess að takast á
við dægurvandamál vegna þess að
hann lét alltaf undan þrýstingi að
lokum. Og hann bar auðvitað ekki
við, eins og alkunna er að horfa til
framtíðarinnar þann tíma, sem
hann var forsætisráðherra og búa
í haginn fyrir hana. Að vísu hafa
menn ekki langa reynslu af
Steingrími Hermannssyni en ráð-
herrastörf hans hafa ekki verið
traustvekjandi það sem af er.
Alþýðubandalagið tefldi fram
nýju iiði í vinstri stjórninni haust-
ið 1978 og biðu flokksmenn þess
áreiðanlega með eftirvæntingu
hver reynslan yrði af ráðherrun-
um þremur. Fljótlega kom í ljós,
að það var fyrst og fremst einn
þeirra, sem kommúnistar bundu
veruiegar vonir við, þ.e. Hjörleifur
Guttormsson. Reynslan af ráð-
herrastörfum hans í eitt og hálft
ár er bersýnilega sú, að hann sé
iðinn skrifstofumaður, sem hefur
skjalasafnið í röð og reglu en svo
gerist ekkert meira. Hvað hefur
gerzt þann tíma, sem Hjörleifur
Guttormsson hefur verið iðnaðar-
og orkuráðherra? Þá er átt við —
hvað hefur gerzt í raun og veru —
en ekki hvað hann hefur skipað
marga „starfshópa" eða látið
semja margar skýrslur. Þjóðin
lifir ekki á þeim aragrúa af
skýrslum, sem Hjörleifur Gutt-
ormsson hefur látið taka saman
og raðar snyrtilega í möppur í
skrifstofu sinni.
Vafalaust hafa þeir, sem ekki
þekktu til, bundið verulegar vonir
við forystuhæfileika Gunnars
Thoroddsens, ekki sízt vegna
hálfrar aldar stjórnmálareynslu
hans. En segja verður þá sögu eins
og hún er, að enn bólar ekkert á
því, að núverandi forsætisráð-
herra hafi tekið með styrkri hönd
um stjórnvöl þjóðarskútunnar og
hyggist sigla henni í ákveðna átt.
Þvert á móti sjást þess engin
merki, að hann hafi enn komið
nálægt stýrinu nema að nafninu
til. Þeim, sem þekkja til starfa
Gunnars Thoroddsens í Sjálfstæð-
isflokknum kemur þetta ekki á
óvart. Hinir kynnast því nú.
Samninga-
málin í hnút
Skortur á forystu af hálfu
ríkisstjórnarinnar kemur m.a.
fram í því, að hún er búin að koma
samningamálum í erfiðan hnút í
stað þess, að hennar hlutverk á að
vera að stuðla að lausn kjaradeil-
unnar. Þetta er þeim mun alvar-
legra, sem núverandi ríkisstjórn
býr við einstök skilyrði í kjara-
málum og verður ekki séð að
nokkur ríkisstjórn um langt árabil
hafi haft jafn gott tækifæri til að
tryggja frið á vinnumarkaðnum
án þess að gerðir verði kjarasamn-
ingar, sem sprengja allt efna-
hagslífið í loft upp. Launþegafor-
ingjarnir hjá BSRB og ASI hafa
sýnt ríkisstjórninni sérstaka þol-
inmæði. BSRB hefur verið með
lausa samninga í eitt ár. ASÍ
hefur verið með lausa samninga í
hálft ár. Þrátt fyrir þennan langa
tíma, sem samningar hafa verið
lausir hafa launþegaforingjarnir
ekki haft uppi hótanir um verk-
föll. Þetta er einstakt.
Staðan á vinnumarkaðnum er
nú slík, að hvaðanæva af landinu
berast nú fréttir um uppsagnir,
lokun frystihúsa vegna sumar-
leyfa o.s.frv. Þetta þýðir, að verka-
iýðsfélögin eru ekki í sterkri stöðu
til þess að knýja fram kauphækk-
anir með verkföllum. Verkalýðs-
leiðtogarnir gera sér grein fyrir
því, að boði þeir verkföll nú verða
atvinnurekendur fegnir. Slík er
staðan í málefnum atvinnulífsins.
Verkalýðsleiðtogarnir gera sér
líka grein fyrir því, að hefji þeir
einhvers konar skæruverkföll,
verður þeim svarað af hálfu
vinnuveitenda með verkbönnum.
Ríkisstjórnin nýtur því þolin-
mæði launþegaforingja og stöðu á
vinnumarkaðnum, sem veldur því,
að ólíklegt er að verkalýðsfélögin
grípi til verkfallsaðgerða. Ætla
mætti, að ekki væri erfitt að koma
á kjarasamningum við þessar að-
stæður og tryggja þar með festu
og frið til nokkurrar frambúðar.
En þá bregður svo við, að ríkis-
stjórnin hleypir samningamálun-
um í hnút með tilboði sínu til
BSRB, sem m.a. byggir á því, að
verulegar breytingar verði gerðar
á vísitölubindingu launa. Ríkis-
stjórnin lagði til, að sett yrði bæði
„gólf“ og „þak“ á kaupgjaldsvísi-
töluna. Þetta tilboð ríkisstjórnar-
innar kom fram, þótt henni mætti
ljóst vera vegna afstöðu vinnu-
veitenda í almennu kjarasamning-
unum, að þeir mundu undir engum
kringumstæðum fallast á slíkt
vísitölukerfi, þar sem þeir telja
það bæði óraunsætt og í raun
óframkvæmanlegt að bæta kjör
hinna lægstlaunuðu með þessum
hætti. Ríkisstjórnin stendur því
frammi fyrir því að knýi hún fram
þetta vísitölukerfi í samningum
BSRB, getur hún átt von á því, að
samið verði um annað vísitölu-
kerfi á hinum almenna vinnu-
markaði. Og hversu lengi gæti það
gengið, að opinberir starfsmenn
búi við annað vísitölukerfi en það
sem gildir í frjálsum samningum
verkalýðsfélaga og vinnuveitenda?
Til viðbótar hlýtur það að vera
nokkurt umhugsunarefni fyrir
forystu BSRB, hvort hún treystir
sér til að skrifa undir samninga
um vísitölukerfi, sem verður
kannski allt annað en það, sem
aðrir launþegar búa við. Auðvitað
á ríkisstjórnin þann leik að lög-
festa sitt vísitölukerfi með bráða-
birgðalögum. Ætlar Aiþýðu-
bandalagið að standa að lagasetn-
ingu um kjaramál enn einu sinni?
Það kemur í ljós.
Röksemd launþegaforingjanna
fyrir breyttu vísitölukerfi er sú, að
þeir vilji nota vísitölukerfið til
þess að bæta hag hinna lægstlaun-
uðu. Þessi röksemd verður harla
léttvæg, þegar litið er til upplýs-
inga, sem fram komu hjá Þor-
steini Pálssyni, framkvæmda-
stjóra Vinnuveitendasambandsins
í samtali við Morgunblaðið í