Morgunblaðið - 19.10.1980, Blaðsíða 4

52
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. OKTÓBER 1980
Neyðarkall hefur hurizt frá Sov-
étríkjunum til Vesturlanda þar sem
heitið er á menn að þeir Keri hvað
þeir jjeti til þess art hjarjca rússnesk-
um presti úr fanjcelsi. en þar hefur
hann sctið síðan í júlí sl. Prestur
þessi heitir Rostislav Galetsky ok er
einn af fremstu kennimonnum
sjoundadaxsaðventista í Rússlandi.
Sovéska leynilojcrejdan. KGB. hefur
vcrið á hottunum eftir honum í
fimm ár. en til skamms tíma tókst
honum ávallt aó leynast. Kona hans
hjó i Voronezh í mi(VRússlandi. en
hann var á stoóujíum ferðum um
landió. studdi vió hakió á hajfstodd-
um. «af út skýrslur um handtekna
mcnn oj{ eftirlýsta ok stijku sinnum
skaut honum upp í Moskvu. þar sem
hann hélt fundi með erlendum
fréttamonnum. l>ej{ar svo menn frá
leyniþjónustunni komu á vettvanjf
var hann ávallt horfinn oj{ enj{inn
vissi hvert.
Ákall þaö sem hér um ræðir er
undirritað af helztu mðnnum að-
ventista í Rússlandi, oj{ er þar einnig
farið fram á frelsun 39 annarra
aðventista í Sovétríkjunum svo og
annarra kristinna manna er sitja í
fangelsum þar eystra vegna trúar-
skoðana sinna.
Galetsky er 32 ára að aldri. Hann
gat sér orð í Moskvu fyrir u.þ.b.
þremur árum, er New York Times
birti viðtal við hann, þar sem hann
lýsti yfir stuðningi við andófsmenn,
sem þá höfðu verið handteknir. Árið
1978 tók hann upp hanzkann fyrir
Alexander Ginsburg á blaðamanna-
fundi, og fyrir bragðið fékk hann
skammadembu yfir sig í Izvestia,
málgagni sovézku stjórnarinnar.
í marz 1978 var Vladimir Shelkov,
æðsti maður kirkju aðventista, fang-
elsaður og við það varð hlutverk
Galetskys innan kirkjunnar enn mik-
ilvægara. Shelkov lézt í þrælkunar-
búðum fyrr á þessu ári, 84 ára að
aldri.
Yfirvöld í Sovétríkjunum hafa ekki
veitt aðventistakirkjunni formlega
Klerkur-
inn sem
KGB gat
ekki
klófest
mögnuðust fyrir Ólympíuleikana
viðurkenningu og kirkjan hefur neit-
að að viðurkenna þær takmarkanir,
sem sovézk yfirvöld hafa reynt að
setja á starfsemi allra trúarflokka
þar eystra. Aðventistar og önnur
trúfélög í Sovétríkjunum, sem hafa
ekki fengið opinbera viðurkenningu,
mæla harðlega gegn þeim takmörk-
unum, sem þeim er fyrirskipað að
lúta og segja að þær brjóti freklega í
bága við þá meginreglu stjórnar-
skrár Sovétríkjanna, sem kveður á
um að skilnað ríkis og kirkju.
Eigi að síður hefur starfsemi
aðventista verið settar þröngar
skorður undanfarin ár og fyrir rúm-
um tveimur árum voru handtökur og
aðrar aðfarir leyniþjónustunnar
gegn aðventistum í algleymingi. í
ákallinu segir m.a.: — „Á undanförn-
um tveimur árum hafa lögreglu-
rannsóknir verið gerðar á heimilum
meira en 200 aðventista, og þar hafa
verið gerðar upptækar bækur, er
snerta aðeins trúmál og
mannréttindamál. 39 manns hafa
verið teknir til fanga."
Áður en þessar aðgerðir hófust,
var Galetsky kominn á flótta undan
lögreglunni til þess að komast hjá
handtöku. í ákallinu segir: — Hann
rétti hjálparhönd ofsóttum
trúmönnum með skilningi og ástúð
eins og sönnum og samvizkusömum
presti ber. Vitnisburður hans og
þátttaka í mannréttindabaráttunni
— með því að gera opinber ofbeldis-
verk og ofsóknir guðleysingja ríkis-
ins gegn saklausum trúmönnum —
bakaði honum ómengað hatur rússn-
esku leyniþjónustunnar.
Galetsky var loks handtekinn í
Moskvu.
Þeir, sem skrifuðu ákallið, eygja
enga lausn. Þetta er síðasta áfallið
eftir tveggja ára iinnulausar ofsókn-
ir á hendur aðventistum og öðrum
trúflokkum, sem ekki njóta opinberr-
ar viðurkenningar. Snemma á árinu
1979 hófust hreinsanir KGB fyrir
Ólympíuleikana og leiddu þær til
handtöku hundruða kristinna manna
um öll Sovétríkin. Þá barst hvert
ákallið á fætur öðru frá Sovétríkjun-
um til Vesturlanda. Plest eru þau
send trúarleiðtojíum og kunnum leik-
mönnum á Vesturlöndum, en þeim er
yfirleitt svarað með þögninni einni
saman.
- PETER REDDAWAY.
GYÐINGAHATUR
Nýnasistarnir grípa
til göm\u ráðanna
Á síðustu þremur mánuóum hafa
f»-anskir nýnasistar staðið fyrir 10
sprengjutilra'ðum og árásum á gyð-
inga þar í landi. Nú hafa gyðingar i
Frakklandi. sem eru um 700.000
talsins. heitið því að snúast til
varnar og að auga verði látið
koma fyrir auga. Þeir hafa stofn
að 200 manna hersveit og feng
ið tii liðs við sig 12 byssu-
menn. sem Alþjoðaráð kúg-
aðra gyðinga hefur sent
þeim frá ísrael.
Vaxandi gyðingahat-
ur, sem rekja má bein-
línis til andvaraleysis rík-
isstjórna við nýlegum
uppgangi hægrisinnaðra
öfgamanna, er í tengslum við
endurvakningu nasismans um
allan heim og í þeim efnum er
Frakkland miðpunkturinn. Þar hafa
kynþáttafordómar og líkamsárásir
völdum þeirra aukist stöðugt allan
stjórnartíma Giscard d’Estaings, eða
síðan 1974. Það, að ekki skuli hafa
verið tekið hart á ofbeldissinnuðum
stúdentasamtökum nýnasista í París,
og svo aðgerðaleysi lögreglunnar
gagnvart alvarlegum glæpaverkum
hægriöfgamanna, hefur aðeins ýtt
undir enn skelfilegri hryðjuverk.
Enda hefur það komið í Ijós að
undanförnu, að nýnasistum hefur
tekist að hreiðra um sig innan
lögreglunnar, sem hefur enda verið
ákaflega ötul við að uppræta hryðju-
verkasamtök vinstrimanna en
40 tilrnöi
á þremur
mánuöum
látið glæpi nasista liggja milli
hluta.
Það var leiðtogi Alþjóðlegrar
nefndar gegn kynþáttastefnu og j{yð-
ingahatri, Jean Pierre-Bloch, sem
ýsti því yfir, að „auga skyldi koma
fyrir auga ef einhver úr okkar hópi
verður fyrir árás“. Þessa yfirlýs-
ingu gaf ráðið eftir að ráðist
hafði verið með vélbyssuskot-
hríð að barnaheimili gyðinga,
skóla þeirra og samkundu-
húsi og á bautastein, sem
gyðingar hafa reist
Ókunna píslarvottinum.
Talið er, að ofbeldisað-
gerðirnar í Frakklandi séu í
tengslum við sprenjyuherferð
í Vestur-Þýskalandi, Ítalíu og
á Spáni og mikla athygli hafa
vakið nýjar upplýsingar um sam-
bandið á milli ítölsku fasistanna og
öfgasinnaðra hægrimanna í Nissa í
suður-Frakklandi. Mörgum jjykir það
einkennandi fyrir ástandið, að jafn-
vel áður en frönsk stjórnvöld létu til
skarar skríða gegn fasistum voru þau
farin að afsaka sig og segja að
aðgerðirnar mundu taka langan
tíma.
Þeir eru til, sem óttast að ný,
leynileg samtök hafi komist yfir nöfn
gyðinga, sem nasistar höfðu á skrá
hjá sér í stríðinu, og franski nasista-
flokkurinn hafi ekki tekist að myrða
í lok stríðsins.
- PAUL WEBSTER
SUÐUR-AMERIKA
Lara Castro: „Óæskileg manneskja” í augum lögreglunnar.
Konan sem harð-
stjóranum tekst
ekki að knésetja
MORÐIÐ á Anastasio
Somoza í siöasta mánuði
kom fáum á óvart. Hitt
olli meiri furðu. að það
skyldi gerast í Asuncion
í Paraguay þar sem
vinstrisinnaðar bylt-
ingarhreyfingar hafa
löngum verið kæfðar í
fæðingu og pólitísk morð
verið með öllu óþekkt.
Líklega hefur þó enginn orðið
meira undrandi er Stroessner
hershöfðingi, sem hefur verið for-
seti í Paraguay í meira en aldar-
fjórðung. Allt frá árinu 1954 hefur
hann farið með völd í landinu og
beitt til þess meiri herðýðgi en
jafnvel tíðkast hefur í þessum
heimshluta og er þá nokkuð lanj?t
til jafnað. í síðasta mánuði kom dr.
Carmen Lara Castro, sem er for-
maður mannréttindanefndarinnar
í Paraguay, fram með nýjar upp-
lýsingar um eðli stjórnarfarsins í
Iandinu.
Dr. Lara Castro, sem er á
sextugsaldri, er félagi í Róttæka
frjálslyndisflokknum, sem er angi
af heimshreyfingu frjálslyndra
flokka og það var á vegum þeirra,
sem hún var í Evrópu nú á
dögunum. Fyrir utan
mannréttindabaráttuna er Frjáls-
lyndi flokkurinn í Paraguay ekki
kreddufastur flokkur en staða
hans nú er dæmigerð fyrir harð-
neskjuna, sem Stroessner og félag-
ar hans beita stjórnarandstöðuna í
landinu.
Sameinaði frjálslyndisflokkur-
inn fyrrverandi, en úr þeim flokki
voru ýmsir forsetar þjóðarinnar á
fjórða áratugnum, var helsti
keppinautur Colorado-anna svo-
kölluðu. Hann var löngum sterkur
í bæjunum og meðal mennta-
manna og tók sér Argentínumenn
til fyrirmyndar, en Colorado-arnir
áttu meira fylgi að fagna úti á
landsbyggðinni og hölluðu sér að
Brasilíumönnum. Frjálslyndir áttu
aðila að samsteypustjórninni, sem
Colorado-arnir steyptu af stóli í
borgarastyrjöldinni árið 1947, og í
þeirra hópi var einmitt Stroessner.
Það var þá sem Lara Castro hóf
heimsóknir sínar í fangelsin sem
áttu eftir að verða fleiri. Eigin-
maður hennar var handtekinn og
margir ættingjar hennar voru
fluttir úr landi eða flýðu.
Vegna kúgunarinnar, sem fylgdi
í kjölfar valdatöku Stroessners, og
deilna um það hvort fólk ætti eða
ætti ekki að taka þátt í sýndar-
kosningum stjórnvalda, klofnaði
Frjálslyndi flokkurinn í sex hluta
og er nú sá armurinn stærstur,
sem dr. Lara Castro fylgir að
málum.
Dr. Lara Castro fór frá Asuncion
22. ágúst sl., aðeins fjórum dögum
eftir að hún hafði verið beitt
ofbeldi og henni kastað út úr
aðallögreglustöðinni á þennan
hátt: „Lögregluforingjarnir hróp-
uðu: „Þú ert óæskileg manneskja í
okkar augum." Ég spurði hvers
vegna svo væri og þá var mér sagt,
að ég skyldi ekki vera að spyrja
spurninga. Ég sagðist krefjast
skýringa á framferði þeirra og þeir
sögðu, að eina svarið sem ég fengi,
væri að ég yrði handtekin líka.“
Þetta hljómar að vísu eins og
samtal í þriðja flokks hasarmynd,
ef ekki kæmi til, að skömmu áður
hafði yfirmaður lögreglunnar í
Paraguay hafið rannsókn á málum
hennar á þeirri forsendu, að hún
hefði verið með „dylgjur og ögranir
við lögregluna".
„Pólitískum föngum hefur að
vísu fækkað í Paraguay en kerfið
hefur samt lítið breyst,„ segir dr.
Lara Castro. Það var árið 1967,
sem dr. Lara Castro stofnaði
mannréttindanefndina og færði
sér þá í nyt örlítið meira frjálsræði
af hálfu stjórnvalda, sem þurftu á
stjórnarskrárbreytingu að halda
til að gera Stroessner kleift að
sitja enn eitt kjörtímabilið. Þá
voru í Paraguay 1500 pólitískir
fangar.
Dr. Lara Castro segir: „Sá mað-
ur sem við höfum valið fanga
ársins er Napoleon Ortigoza, sem
hefur verið hafður í einangrun-
arklefa í 18 ár á aðallögreglustöð-
inni í Asuncion. Hann er ekki
lengur andlega heili og hefur reynt
að stytta sér aldur með flösku-
broti. Þegar hann var handtekinn,
sakaður um samsæri gegn
Stroessner, var hann ungur foringi
í hernum. Hann er einn fárra
fanga, sem ég hef aldrei fengið að
koma til, aðeins móður hans og
systur hefur verið leyft að vitja
hans.“
Það er á brattann að sækja fyrir
mannréttindanefndina paraguay-
ísku og margir félaga hennar hafa
verið reknir úr landi eða fangels-
aðir. Stefna Carters Bandaríkja-
forseta í mannréttindamálum hef-
ur þó aukið á bjartsýnina og sömu
sögu er að segja um Paraguayíska
mannréttindaráðið í Bretlandi,
sem sér um að framferði Stroessn-
er og fylgismanna hans verði ekki
látið liggja í þagnargildi. — RICH-
ARD BOURNE.