Morgunblaðið - 01.11.1980, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. NÓVEMBER 1980
„Mynd
og það
gerð af 10 ára krakka
er undirritaður'
Bátarnir við Kvæsthúshrún II í
mynd eins og margar myndanna
opinberlega áður.
Kaupmannahöín árið 1934, en þessi
á sýninjíunni hafa ekki verið sýndar
Ljósmyndir Mbl. RAX.
„Þetta eru myndir frá ýmsum
tíma og ef við göngum hér fram í
einn salinn þá er þar mynd gerð af
10 ára krakka og það er undir-
ritaður," sagði Svavar Guðnason
listmálari í samtali við blaðamann
Morgunblaðsins um leið og hann
benti á litl^ vatnslitamynd sem
listamaðurinn hefur málað árið
1919, „þessi mynd sýnir Birnu-
dalstinda í Vatnajökli, en motivið
er tekið niðri á Höfn, úr kauptún-
inu, rétt fyrir utan garð við hús
föður míns. Þessi mynd hér við
hliðina af lómunum er einnig
orðin mjög gömul, frá 1934, en hún
er máluð við Óslandstjörn. Þeir
eru hörkuflínkir fuglar lómarnir,
en eiga bágt með gang. Þeir lenda
hins vegar á vatninu eins og
flugvélar, fagurlega.
Jú, þetta eru myndir frá ýmsum
tímum, ég á töluvert af myndum
mínum í geymslum, kommóðum
og hirzlum hér og þar.“
Listamaðurinn var spurður að
því hvort hann hefði málað mikið
frá síðustu sýningu hér heima árið
1977, en flestar myndirnar á þeirri
sýningu voru nýlegar. „Það er nú
ekki mikill dugur í manni," svar-
aði Svavar, „en maður reynir að
grípa í þetta annað slagið."
Sýningin á verkum Svavars
Guðnasonar listmálara í Lista-
safni íslands, verður opnuð að
viðstöddum forseta íslands, frú
Vigdísi Finnbogadóttur. Alls eru á
sýningunni 78 verk, 47 vatnslita-
og litkrítarmyndir og 31 olíumál-
verk. Flest verkanna eru í eigu
listamannsins sjálfs og hafa ekki
áður verið 'sýnd. Sýning Svavars
mun standa yfir allan nóvem-
bermánuð, og verður fyrst um
sinn opin daglega kl. 13.30—22.00.
Svavar Guðnason er fæddur á
Höfn í Hornafirði 1909. Hann
stundaði nám við Det kgl. Aka-
demi for de skonne kunster í
Kaupmannahöfn 1935—36 undir
handleiðslu Kræsten Iversen.
Svavar fór í námsferð til París-
ar 1938, og var um tíma hjá
Fernand Léger. Hann var búsettur
í Kaupmannahöfn 1934—45. Þar
var hann félagsmaður og þátttak-
andi í Höstudstillingen 1943—49.
Hann varð meðlimur í Gronning-
en 1960. Svavar var einn af
stofnendum COBRA hópsins og
sýndi með honum meðan hann
starfaði í Kaupmannahöfn.
Fyrstu sýningu sína á Islandi
hélt Svavar í Listamannaskálan-
um 1958. Stór afmælissýning var
haldin á vegum FÍM í Lista-
mannaskálanum til heiðurs Svav-
ari 1959. í Kunstforeningen á
Gammel Strand í Kaupmanna-
höfn var haldin yfirlitssýning á
verkum Svavars árið 1960. Sú
sýning var sett upp í Listasafni
Islands sama ár. Svavar hefur
einnig tekið þátt í fjölmörgum
sýningum heima og erlendis.
Svavar bendir á lómamyndina frá
Viðamikil
sýning
á verkum
Svavars
Guðnasonar
í Listasafni
Islands
Háskólatónleikar
Samkvæmt efnisskránni er
Paul Sperry víðfrægur tenor-
söngvari, hefur sungið með
frægustu og beztu hljómsveit-
um heimsins, er eftirsóttur til
að frumflytja ný tónverk, eða í
einu orði sagt, heimsfrægur.
Það voru því ekki lítil von-
brigði að upplifa sannleikann og
það, hvaðáuglýsingin getur ver-
ið óáreiðanleg. Paul Sperry er
slæmur söngvari, fullur af alls
konar tiltektum og réði tæplega
við sum af þeim verkefnum er
hann fékkst við; það sem var vel
gert, án þess þó að vera nokkuð
sérstakt, var flutningur hans á
amerísku lögunum eftir Virgil
Thomson, Henry Cowell og
Charles Ives. Af Evrópu-tónlist-
inni skilaði hann þokkalega ein-
staka lagi eftir Roussel. Rödd
Paul Sperry er lítil og undar-
legur kokhljómur einkennir tón-
myndunina, er gerir söng hans
óþægilegan. Eftir þessa heim-
sókn er það ljóst að það eru fleiri
Túnllst
eftir JÓN
ÁSGEIRSSON
heimsfrægir en þeir sem eru
heimsfrægir á íslandi.
Undirleikari var Marge Garr-
ett, sem hljóp í skarðið fyrir
fyrirhugaðan undirleikara og
gerði hún í raun og veru gott úr
öllu saman, með því að skila sínu
með ágætum.
Söngtónleikar
SÖNGKONAN Jean Mitchell stóð
fyrir fyrstu Háskólatónleikunum
í ár. Ekki var þess getið i
efnissskrá hvaðan hana bæri að
eða neitt um menntun hennar.
Má vera að það hafi valdið
nokkru um lltla aðsókn, eða þá
nýafstaðin vonbrigði með annan
söngvara, sem sló um sig með
stórum orðum.
Jean Mitchell er góð söngkona
og hefði hún vel staðið undir
stórum yfirlýsingum, til að kalla
fleiri til söngvastefnu hennar.
Tónleikarnir hófust á enskum
söngvum frá 17. og 18. öld, m.a.
eftir Linley og Thomas Arne, er
söngkonan söng mjög fallega. Það
sem í raun og veru skar úr um
ágæti söngkonunnar, var flutning-
ur hennar á „Söngvum frá jörðu
og himnum" eftir Messiaen.
Söngvarnir eru litríkir og sér-
kennilega þróttmikið tónverk og
var flutningur Jean Mitchell
sterkur og sannfærandi. Síðasti
hluti efnisskrárinnar voru enskir
söngvar frá 20. öldinni. Öllum
verkefnunum gerði söngkonan góð
skil, og naut góðrar aðstoðar Ian
Sykes, píanóleikara. Það er í
rauninni slys, er svo góð söngkona
sem Jean Mitchell nýtist ekki
fleirum en þeim sem af rælni
komu á tónleika hennar og ef
tónleikanefnd háskólatónleikanna
vildi hætta á að fá hana aftur til
íslands, er víst að hlustendur
myndu fjölmenna, því góður söng-
ur er í miklu uppáhaldi hjá
íslenskum hljómleikagestum.
Paul Sperry
Ilreiðar Stefánsson:
GRÖSIN í GLUGGHÚSINU
Saga
Iðunn 1980
Grösin í glugghúsinu er minn-
ingasaga og ekki er ólíklegt að hún
styðjist við bernsku höfundar.
I fyrsta kafla segir frá Garðari,
tíu ára kaupstaðarstrák. Höfund-
urinn ávarpar hann í annarri
persónu, er á nokkurs konar ein-
tali við hann (þ.e.a.s sjálfan sig)
bókina í gegn. Garðar fær stóran
draum uppfylltan: — „ — draum
sem flestir jafnaldrar þínir í
kaupstaðnum eiga sér, þeir eru
bara ekki allir eins heppnir og þú.
Þú ert ráðinn í sveit fram í Fjörð.
Og kaupið sem þú færð er að þú
átt að vinna fyrir mat þínum. Það
er mikið að vera tíu ára og eiga að
vinna fyrir mat sínum.“
Garðar fær aftur á móti að
reyna það að þessi draumur sem
rætist á sínar dökku hliðar.
Sveitalífið er ekki bara paradís á
jörð heldur vinna og strangar
kröfur sem gerðar eru til fólks og
eru ekki alltaf að skapi viðkvæms
drengs. Fólkið í sveitinni er hon-
um yfirleitt gott, en getur verið
hrjúft í viðmóti og jafnvel tuskað
hann til eins og bóndinn á bænum.
Ráðskonan hefur orðið fyrir barð-
inu á lífinu, en sýnir drengnum þá
umhyggju sem dugar þegar hann
er að því kominn að gefast upp og
strjúka. Bóndinn lítur upp til
hjónanna á Höfuðbólinu þar sem
presturinn er litinn hornauga
vegna þess að hann aðhyllist
skoðanir sem hljóta að vera sama
og trúleysi. En öllu þessu fólki er
lýst af næmum skilningi höfundar
og umburðarlyndi sem sumum
þykir kannski of mikið. Engu að
síður held ég að Hreiðar Stefáns-
son hafi aldrei verið jafn óvæginn
og í þessari sögu. En sá ádeilu-
broddur sem leynist í lýsingum
hans á fólki og gerðum þess er
aðeins til marks um ljós og skugga
í lífi hvers manns. Þar er ekki að
finna hatur eða niðurrif af neinu
tagi.
Grösin í glugghúsinu gerist
fyrir hálfri öld og dregur upp
sannfærandi mynd þess tímabils
sem hún lýsir. Á laginn hátt er
Hreiðar Stefánsson
Ljós o g
skuggar
ílífi
drengs
Bðkmennllr
eítir JÓHANN
HJÁLMARSSON
orðað samfélagslegt misrétti, kjör
fátæks fólks og vísir að stéttabar-
áttu. Foreldrar drengsins glíma í
senn við að halda lífinu í stórri
fjölskyldu á atvinnuleysistímum
og við geigvænlegan sjúkdóm sem
herjar á fyrirvinnu heimilisins og
heimtar að fórn ungan son.
Þar er um að ræða taugaveiki.
Dauði drengsins og þau áhrif sem
hann hefur á bróðurinn Garðar,
verður þungamiðja sögunnar.
Höfundurinn forðast alla mærð,
frásögnin er einlæg og látlaus.
Það er margt sem gerir þessa
sögu að merkum áfanga á rithöf-
undarferli Hreiðars Stefánssonar,
ekki síst sálfræðilegt innsæi höf-
undarins. Grösin í glugghúsinu er
til dæmis ekki stemningabók í
anda þeirrar eftirsjár eftir hinu
liðna sem slíkar bækur oft eru.
Þótt höfundurinn kunni vel að
segja frá náttúrunni og hinu
leyndardómsfulla sambýli manns-
ins við hana, ber ljóðrænan hvergi
ofurliði það sem vakir fyrir höf-
undinum. Honum er í mun að sýna
manninn og smæð hans gagnvart
örlögunum.
Ekki vildi ég kaila Grösin í
glugghúsinu sveitasögu, þótt heit-
ið kalli á slíka skýringu. Kaup-
staðurinn með annars konar heimi
en sveitin er alltaf innan seilingar.
Samt eru margir hugnæmustu
kaflar sögunnar úr sveitinni.
Drengur og stúlka finna að þau
eiga margt sameiginlegt og stúlk-
an segir í barnaskap sínum að hún
ætli að giftast drengnum þegar
hún sé orðin stór. Drengurinn fær
lítið lamb að gjöf frá bóndanum
sem á það til að vera harðbrjósta.
Lambið endar ævi sína í skurði.
Það kostar mörg tár.
Grösin í glugghúsinu er saga
handa börnum, en er ekki bundin
við neinn ákveðinn aldursflokk.
Eins og svo margar góðar minn-
ingasögur er hún við hæfi fullorð-
inna. Hún leynir á sér í hógværð
sinni og mun verða öllum minnis-
stæð sem lesa hana opnum huga.
Saga Hreiðars Stefánssonar er
að ýmsu ieyti dæmigerð fyrir þá
þróun sem átt hefur sér stað að
undanförnu í bókum handa börn-
um og unglingum. Hér horfist
höfandurinn í augu við sjálfan sig
og miðlar öðrum af dýrmætri
reynslu til að þeir geti betur skilið
umhverfi sitt, viti úr hvaða jarð-
vegi þeir eru sprottnir.