Morgunblaðið - 30.11.1980, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. NÓVEMBER 1980
25
Umbrotin á Mývatnssvæðinu:
Grein: Árni Johnsen Myndir: Ragnar Axelsson
„Allt í rólegheitunum, þótt
gosmálið sé í bakhöndinni“
Morgunblaðið heimsótti Reykjahlíðarhverfið í Mývatnssveit í
vikunni til þess að kanna hvernig háttað væri undirbúningi ef til
hættuástands kæmi i byggð af völdum eldgoss á Kröflusvæðinu og
til þess að heyra hljóðið i fólki á staðnum. í ljós kom að uggur er i
mörgum vegna þróunar mála að undanförnu. sérstaklega eftir tíð
eldgos á svæðinu á þessu ári og þá sáu margir ibúa svæðisins
eldgos i fyrsta sinn. Dæmi eru um það að börn hafa verið send frá
Reykjahlíð á meðan óvissuástand rikir og nokkrar konur hafa
farið þaðan timabundið vegna ótta við eldsumbrot. Samt sem áður
má segja að lífið gangi sinn vanagang og fólk er æðrulaust þótt
það hafi varnagla i sambandi við þau umbrot sem eiga sér stað i
grenndinni. Fólk treystir á forsjá jarðvísindamanna í þessum
efnum og sifellt hefur náðst jákvæðari árangur i eftirliti á svæðinu
með hallamælingum. jarðskjálftamælingum og fleiri mælingum
svo sem sprungumælingum og skipuleg áætlun liggur fyrir
varðandi aðgerðir hjá ibúum svæðisins ef til hættuástands kemur í
byggð. Af þvi virka svæði sem um er að ræða eru mannvirki helst
talin í hættu i Bjarnarflagi, en þar er Kisiliðjan staðsett og
Léttsteypan. í Kisiliðjunni vinna um 30 menn og við hittum nokkra
þeirra að máli á vinnustað, en einnig sveitarstjórann, húsmóður og
jarðfræðing.
Konur og
börn hafa
farið tíma
bundið af
hættu-
svæðinu
smiðjuna. „Það á ekki að taka
meira en 6 mínútur fyrir
mannskapinn að ganga frá vél-
um og tækjum og yfirgefa verk-
smiðjuna ef svo ber undir," sagði
hann og bætti því við að það
væri mikið öryggi að hafa net
vísindatækja til þess að fylgjast
með öllum hreyfingum.
„Mannlífið hér gengur þó sinn
vanagang þrátt fyrir þessar sér-
stöku aðstæður, það ganga allir
að sínum störfum og félagslífið
heldur sínu striki, samkomur,
dansieikir og fleira í þeim dúr.
Menn eru ekkert að æsa sig yfir
þessu, þetta er allt í rólegheitun-
um, þótt gosmálið sé í bakhönd-
inni. Ég hef orðið var við það að
það virðist verst að vera fjærst
áhættunni. Bæði verður maður
var við þetta af ættingjum sem
búa annarsstaðar á landinu og
dal um síðustu helgi þegar land-
ris var komið yfir eðlileg mörk.
„Strákurinn er 8 ára og stelpan 5
ára og það spiiaði einnig inn í að
konan vinnur úti strákurinn
hefur því verið einn heima á
daginn. Konan er með leikskól-
ann hér og hún má ekki yfirgefa
staðinn fyrr en allir hafa náð í
sín börn,“ sagði Ágúst.
„Það er leitt að búa við þetta
til frambúðar," hélt hann
áfram,“ það er fyrst nú sem fólk
er farið að velta þessum málum
meira fyrir sér, það hefur orðið
einhver hugarfarsbreyting og
líklega má tengja það því þegar
margir íbúar hér sáu í sumar
hvað hraunið getur runnið rosa-
lega hratt. Samt lifa menn hér
algjörlega eðlilegu lífi og þetta
venst eins og hvað annað. Menn
hér treysta vel á það varnar- og
Kristján Þórhallsson
Jarðvisindamennimir Guðmundur Sigvaldason og Karl Grönvold i
miklum vangaveltum í húsi Norrænu eldfjallastöðvarinnar við
Mývatn.
Sveina Sveinbjörnsdóttir
Ágúst Hilmarsson Þorsteinn Arthúrsson
„Menn eru miklu
meira varir um sig“
„Þegar þessi eldsumbrot hóf-
ust hér 1975 þótti mér spennandi
og fróðlegv að fylgjast með þessu
og maður kynntist mörgu nýju
úr heimi jarðfræðinnar, en eftir
því sem þetta hefur komið upp
oftar og ekki síst eftir október-
gosið sem kom mjög skyndilega
og var áberandi, þá eru menn
miklu meira varir um sig. í
gosinu í sumar sáu margir íbú-
anna hér hraunstraum í fyrsta
sinn og það var skóli út af fyr,r
sig. Síðustu daga þegar landris
var komið í hámark hafa menn
verið meira á verði en áður, ekki
síst á þessum vinnustað í Bjarn-
arflagi," sagði Ásmundur A.
Jóhannsson járnsmiður í Kísil-
iðjunni í samtali við Mbl. Ás-
mundur flutti á staðinn fyrir 8
árum til þess að vinna við
Kísiliðjuna. Konan hans er frá
Húsavík, en hann benti á að þau
væru betur sett en margir aðrir
íbúar sem ættu allt sitt á
staðnum, því þau ættu íbúð í
Reykjavík til þess að fara í ef
eitthvað kæmi upp sem ylli því
að fólk yrði að fara.
Ásmundur sagðist leggja allt
sitt traust á vísindamennina og
menn stæðu klárir á því hvað
ætti að gera ef það kæmi viðvör-
un frá vísindamönnunum um
suðurhlaup, en þá eiga starfs-
menn Kísiliðjunnar og Létt-
steypunnar að yfirgefa svæðið
og einnig þeir verktakar sem eru
með framkvæmdir á svæðinu.
Ásmundur er í almannavarna-
ráði staðarins og sagði hann að
búið væri að æfa þá stöðu að
menn yrðu að yfirgefa verk-
hringja í tíma og ótíma og ég var
t.d. sjálfur á Spáni í haust þegar
hlaupið kom og ég var hræddur
um börnin mín sem voru hér.
Ef svo ólíklega vildi til að
rýma þyrfti þorpið, þá er al-
mannavarnaráð með gott skipu-
lag og áætlun sem byggist á því
að flytja íbúana í Skútustaði,
Húsavík eða að Laugum, en um
leið yrði gert manntal á staðn-
um. Hinu er þó ekki að leyna að
fólk hefur flutt af staðnum
vegna þessa ástands, a.m.k. flýtt
för sinni vegna óvissuástands-
ins, en hart nær 300 íbúar eru
hér.“
„Þótti öruggara að senda
börnin í Bárðardal“
„Ég bý hér, á mitt hús og mína
fjölskyldu, en við erum fjögur í
heimili," sagði Ágúst Hilmars-
son starfsmaður Kísiliðjunnar,
en þeim hjónum þótt öruggara
að senda börnin niður í Bárðar-
viðvörunarkerfi sem búið er að
setja upp.“
„Ósnortinn af
þessum hreyfingum“
„Ég flutti hingað norður fyrir
þremur árum í miðjum óróa og
vissi því vel að hverju ég gekk,“
sagði Þorsteinn Arthúrsson
vélvirki og viðgerðarmaður í
Kísiliðjunni en hann býr í þorp-
inu með konu sinni og 7 ára
barni.
„Það er í sjálfu sér ágætt að
búa við þennan óróa og ég er satt
að segja ákaflega ósnortinn af
þessum hreyfingum þótt maður
vildi gjarnan vera alveg laus við
þessa stöðu. Maður reynir a.m.k.
að láta þetta hafa sem minnst
áhrif og hægt er á mannlífið.
Þetta horfir hins vegar svolítið á
annan hátt við fólki, finnst mér,
SJÁ NÆSTU SÍÐU
LANDMÆLINGAR tslands tóku þessa loftmynd af svæðinu í kring um
Reykjahlíðarhverfið fyrir skömmu og við settum inn á myndina skýringar
sem sýna afstöðu og þróun i ýmsum málum vegna eldsumbrota á svæðinu.
Merkingar á svæðinu varðandi staðsetningu eins og t.d. Bjarnarflags
eru ekki hárnákvæmar, þvi það er teygjanlegt hvað Flagið nær, en þetta er
gert til þess að gefa hugmynd um meginatriði.
Myndskýringar i samræmi við texta á mynd: Eldá rann úr Leirhnjúk f
Mývatnseldum 1724—1729 og út i Mývatn. Sérkennilegur hraunfoss er i
Eldánni.
Gliðnunarsvæðið sem er merkt er tugir km á lengd tii norðurs aðallega
en einnig nokkuð til suðurs.
Þar sem merkt er með brotalinu misgengi i landinu skapar það eins
konar varnarvcgg fyrir hugsanlegt hraunrennsli f Bjamarfiagi.
Að öðru leiti á myndin að skýra sig sjálf, en fnjófölin teiknar vel
tilþrifin i landinu eins og má t.d. sjá á 2000 ára gamla hrauninu sem hefur
runnið út i Mývatn.