Morgunblaðið - 30.11.1980, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. NÓVEMBER 1980
31
eftir Drew Middleton hermálafræöing New York Times
Enn aukast áhyggjur Bandaríkjamanna og flotasérfræðinga í
öðrum Atlantshafsbandalagsríkjum vegna flotaumsvifa Sov-
étríkjanna. Nýlega var frá því skýrt, að Sovétmenn hefðu
hleypt nýjum 30 þúsund lesta kjarnorkuknúnum eldflaugakaf-
báti af stokkunum. Á Vesturlöndum er þessi nýi risakafbátur
nefndur Typhoon. Aldrei fyrr hefur verið smíðaöur svo stór
kafbátur. Með honum hafa þrjár nýjar skipageröir bæst í
sovéska flotann á þessu ári.
Síðastliðið vor var nýjum kafbáti, sem búinn er stýriflaugum
og sá fyrsti af svonefndri Oscar-gerð, hleypt af stokkunum í
Severodvinsk, fyrir vestan Arkangelsk við Hvíta hafið. Fréttir
um þennan nýja kafbát komu skömmu eftir að skýrt hafði
verið frá tilkomu sovéskra kafbáta af svonefndri Alfa-gerð.
Alfa-kafbátarnir eru með títaníum í skrokknum og samkvæmt
sumum bandarískum heimildum geta þeir siglt með 40 hnúta
hraöa í kafi, það er ef til vill hraöar en nýjustu kafbátar
Bandaríkjamanna af Los Angeles-gerð.
Fyrir rúmum tveimur mánuðum nákvæmar upplýsingar um stærð
sást sovéska orrustu-beitiskipið
Kirov viö tilraunasiglingar sigling-
ar á Eystrasalti. (Síöan var því
siglt um Noregshaf til flotastöðva
Sovétmanna á Kola-skaga og er
talið, að það eigi til frambúöar aö
vera í Noröurflota Sovétmanna,
en leiö hans út á heimshöfin er
fram hjá íslandi innsk. þýö.) Kirov
er um 27.500 lestir aö stærö og
stærsta herskip, sem smíöaö hef-
ur veriö frá lokum síöari heims-
styrjaldarinnar, ef flugvélamóð-
urskip eru undan skilin.
Tilkoma þessara nýju skipa
hefur haft þaö í för meö sér, aö
ýmsir bandarískir flotaforingjar
hafa lagt til, aö aöildarlönd Atl-
antshafsbandalagsins hefji smíöi
nýrra herskipa til aö skapa mót-
vægi gegn vaxandi hættu frá
Sovétríkjunum á siglingaleiöum,
einkum milli Persaflóa og Vestur-
Evrópu. Sumir hafa lagt til, að
smíöuó veröi eitt eða tvö flugvéla-
móöurskip, ekki knúin kjarnorku.
Joseph Luns, framkvæmda-
stjóri Atlantshafsbandalagsins,
sagöi blaöamönnum 20. nóvem-
ber síöastliðinn, aö fyrir lægju
staöfestar upplýsingar um tilvist
Typhoon-kafbátsins. Hann kæmi
eins og Oscar-bátarnir frá skipa-
smíöastöövum í Severodvinsk.
Luns sagði, aö skrokkur risakaf-
bátsins væri úr títaníum. Hann gat
ekki staöfest, aö Typhoon-bátur-
inn gæti siglt meö 45 hnúta hraöa
í kafi og farið niöur á 4000 feta
dýpi (1300 metrar).
Heimildamenn innan banda-
ríska flotans hafa ekki látiö í té
Typhoon-kafbátsins. Sé 30 þús-
und lesta talan rétt, er kafbátur-
inn næstum tvisvar sinnum stærri
en bandaríski Ohio-kafbáturinn,
sem fyrstur hefur veriö búinn
langdrægu Trident-eldflauginni.
Þeir eru skráóir vera 18.700 lestir.
Taliö er, aö Typhoon-báturinn sé
200 metra langur en Ohio er 180
metrar.
Hjá bandaríska flotanum feng-
ust þær upplýsingar, aö viö gerö
Typhoon-kafbátsins heföi verið
fariö inn á nýjar brautir viö
hönnun kafbáta. Títaníum í
skrokknum gerir bátinn þolmeiri
en þá, sem smíöaöir eru úr
krómíum-stálblendi eins og
hingaö til hefur veriö notaö,
þyngd skrokksins er sambærileg
viö eldri gerðir en unnt er aö fara
dýpra en áóur. Báturinn á aó hafa
rými fyrir stærri kjarnorkuvél og
skrúfukerfi, og getur hann þess
vegna náö meiri hraöa en eldri
geröir kafbáta.
Þeir aðilar, sem safna upplýs-
ingum um hernaöarumsvif Sovét-
manna, á vegum Atlantshafs-
bandalagsins hafa sérstakan
áhuga á eldflaugunum, sem kom-
iö verður fyrir um borð íTyphoon.
Bandaríski flotinn hefur skýrt frá
því, aö Sovétmenn væru aö gera
tilraunir meö eldflaugar, sem
draga lengra en Trident-
eldflauginn, en í opinberum heim-
ildum segir, að sú gerö hennar,
sem fyrst veröur tekin í notkun
dragi 4500 sjómílur. Sumir heim-
ildarmenn telja, aö ákvörðun Sov-
étmanna um smíöi Typhoon-
Þrír nýir vígdrekar
Nýr risa-
kafbátur
Sovétmanna
Nýja sovéaka orrustu-beitiskipið
Kirov, sam é liönu sumri var í
reynslusiglingum á Eystrasalti en
sígldi síðan um Noregshaf til
Kola-skaga, þar sem verður aö
líkindum heimahöfn þess í Murm-
ansk eða nágrenni. A Kola-skaga
er mesta víghreiður veraldar og
þar hafa Sovétmenn komið fyrir
tveimur þriðju af kjarnorkuknún-
um kafbátum sínum, sem búnir
eru langdrægum eldflauyum.
Vegna þessara auknu flotaum-
svifa Sovétmanna hefur hernaöar-
legt mikilvægi islands margfald-
ast á undanförnum árum.
kafbátanna megi rekja til þess, aö
ætlunin sé aö kafbátar búnir
langdrægum eldflaugum geti
dvalist allt aö sex mánuöum meö
leynd í hafdjúpunum.
Fram hefur komið, að í hverjum
Typhoon-kafbáti veröi 20 lang-
drægar eldflaugar meö kjarna-
oddum. Þær veröi búnar full-
komnari miöunartækjum en flota-
geröin af SS-18 eldflauginni, sem
er nú besta neöansjávar-eldflaug
Sovétmanna. Delta II kjarnorku-
kafbátarnir eru nú aflmestu eld-
flaugakafbátarnir í sovéska flot-
anum, þeir flytja hver um sig 16
langdraagar eldflaugar, eru þrír
kjarnaoddar í hverri eldflaug og
má skjóta hverjum þeirra á sér-
greint skotmark. Eldflaugar Delta
II bátanna draga 4000 sjómílur.
Háttsettir bandarískir flotafor-
ingjar leggja á þaö áherslu, aö líta
veröi á hinar þrjár nýju geröir
sovéskra kafbáta meö þaö í huga,
aö hver geröin um sig hafi í för
meö sér sérstaka hættu fyrir
Atlantshafsbandalagiö.
Oscar-kafbátarnir, sem bera
stýriflaugar er draga 60 sjómílur,
eru hættulegir fyrir skip á siglingu,
þar meö talin flugvélamóöursklp.
Hraöi Alfa-kafbátanna og hæfni
þeirra til aö fara langt niöur í
undirdjúpin gæti gert þeim kleift
aó verjast árásarkafbátum
Bandaríkjanna og annarra
NATO-ríkja. Meö tilkomu Typh-
oon-kafbátanna eflist til muna
langdrægur kjarnorkuherstyrkur
Sovétríkjanna.
Áætlanir Sovétmanna, sem
miöast greinilega viö smíöi risa-
skipa eins og Typhoon og Kirov,
hafa oröið mörgum bandarískum
flotaforingjum hvatning til þess aö
mæla meö því, aö aöildarlönd
Atlantshafsbandalagsins ráöist í
gerö nýrra herskipa. Sumum er
þaö mikiö kappsmál, aö fleiri
flugvélamóöurskip bætist í flota
NATO-ríkjanna.
Sé litiö til Atlantshafsbanda-
lagsins kemur í Ijós, aö fyrir utan
þau 13 flugvélamóöurskip, sem
Bandaríkjamenn eiga, eru þar
aðeins tvö stór slík skip aö auki,
Clemenceau og Foch, í eigu
Frakka. Bretar ætla aö smíöa þrjú
minni flugvélamóöurskip. Um
borö í hverju þeirra veröur ein
sveit Sea-Harrier orrustuvéla,
sem hefja sig til flugs af sérstök-
um „stökkpalli". Fyrsta skipiö,
Invincible, hefur veriö tekiö í
notkun. Ööru skipinu, lllustrious,
hefur veriö hleypt af stokkunum
og á aö afhendast flotanum 1982.
Áherslan á fleiri flugvélamóö-
urskip NATO-ríkjanna stafar af
því, aö bandaríski flotinn hefur
komist aö þeirri niöurstööu, aö í
allsherjarstyrjöld mundi skorta
skip til aö sinna nauðsynlegum
verkefnum. Flotaforingjar telja, aö
meö núverandi fjölda fluvélamóö-
urskipa veröi ekki unnt fyrir Vest-
urlönd aö berjast samtímis á
Atlantshafi, Kyrrahafi og Ind-
landshafi eða Persaflóa.
Bandarískir flotaforingjar og
embættismenn telja fremur ólik-
legt, aö Atlantshafsbandalagiö
ákveöi alhliða uppbyggingu á
herflotum aöíldarlandanna. Á þaö
er bent, aö Vestur-Þjóöverjar telji
nauösynlegt aö draga saman út-
gjöld til varnarmála og samdrátt-
ur viröist líklegur hjá Bretum í
hernaöarútgjöldum þeirra. Sýnist
þaö samdóma álit, aö Bandaríkja-
menn veröi aö leggja mest af
mörkum til aö unnt veröi aö
bregöast viö óstöövandi aukningu
á umsvifum sovéska flotans.
í sovéska flotann á þessu ári
Litbrigði
jarðarinnar
lesin í norska
útvarpið
Sagan Litbrigði jarðarinnar
eftir ólaf Jóhann Sigurðsson kom
út á norsku í þýðingu Kjell Risvik
vorið 1979 og hlaut mjög góðar
viðtökur norskra gagnrýnenda.
Hún verður nú kvöldsaga í norska
útvarpinu og hefst lestur hennar
1. desember nk. Leikkonan Liv
Dommersnes (áður Strömsted)
mun flytja söguna, en hún er talin
vera frábær upplesari. Þetta er
önnur bókin eftir Ólaf Jóhann sem
flutt er í útvarp á Norðurlöndum á
þessu ári. Leikarinn Preben Ler-
dorff Rye las í júnímánuði sl.
söguna Bréf séra Böðvars í
danska útvarpinu með miklum
ágætum.
(Fréttatilk.)
EF ÞAÐ ER FRÉTT-
NÆMTÞÁERÞAÐÍ
MORGUNBLAÐINU
At GLY8INGA
SIMIW ER:
22480
PRISMA
Ferur
í jólaseriar
Þessar vinsælu jóla-
seríuperur eigum við
nú fyrirliggjandi í
ýmsum litum.
RAF]ÆKJAimD
ThIhekla
J Laugavegi 170 -172 Sír
HF
Sími 21240