Morgunblaðið - 30.11.1980, Síða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. NÓVEMBER 1980
!>að er gaman
að vera
Sjálfstæðismaður
— Þetta starf er afar
áhugavekjandi, sagði Inga Jóna.
— Vegna þess að það er nýtt og
auk þess sjálfstætt — heyrir í
raun aðeins undir formann
flokksins og miðstjórn — kemur
í minn hlut að móta það og
vitanlega er alltaf skemmtilegt
að byggja upp — vera braut-
ryðjandi. í annan stað er ómet-
anlegt fyrir þá sem hafa lifandi
áhuga á stjórnmálum að gegna
starfi af þessu tagi.
— Hvert er þitt verksvið?
I stuttu máli er það að tengja
saman starf málefnanefnda og
þingflokks, efla samskipti við
flokksmenn úti á landi og koma
upp öflugu upplýsingastreymi í
flokksstarfinu öllu. Yfir vetr-
armánuðina reikna ég með að
vinna mest á höfuðborgarsvæð-
inu, en á sumrin mun ég verða í
erindrekstri og ferðast um land-
ið. Um langan tíma var erind-
rekstur einn af mikilvægari
þáttum í starfsemi Sjálfstæðis-
flokksins. Hann varð til þess að
efla samkennd og samstöðu
flokksmanna um allt land, því
að sjónarmiðin voru með þess-
um hætti kynnt og samræmd og
árangurinn varð öflugra flokks-
starf. Þessi þýðingarmikli þátt-
ur hefur legið niðri um árabil og
brýnt að þlása í hann lífi að
nýju.
— Hver er að þínum dómi
helzta ástæða þess að Sjálfstæð-
isfiokknum tókst ekki á siðasta
áratug að halda því forystu-
hlutverki í islenzkum þjóðmál-
um, sem hann hafði haft um
aldarfjórðungs skeið áður?
Fyrir því eru auðvitað marg-
víslegar ástæður. Mikil umskipti
urðu, þegar vinstri stjórnin tók
við 1971. Hún tók við góðu búi
þá um sumarið, en það var orðið
að þrotabúi nokkrum árum síð-
ar. Að mínu viti er ástæða þess,
að Sjálfstæðisflokkurinn hefur
ekki náð trausti á ný sú helzt, að
hann hefur ekki sannað styrk
sinn á sviði efnahagsmála. Byr-
inn, sem flokkurinn fékk á árinu
1974 var fyrst og fremst vegna
afstöðu hans til utanríkismála.
Þegar flokkurinn komst til
valda á nýju það ár var hann
ekki tilbúinn með úrræði í
efnahagsmálum og virðist ekki
hafa áttað sig á því, hvernig
ástandið var. Þær tillögur og
þau úrræði, sem Sjálfstæðis-
menn lögðu fram síðar stóðust
oft ekki gagnrýni eða dóm
reynslunnar.
Þá má nefna verulegar breyt-
ingar, sem orðið höfðu á for-
ystusveitinni á þessum árum og
mér finnst margt benda til að sú
kynslóð sem þá kom til sögunn-
ar hafi mótast mest á uppgangs-
árum viðreisnarinnar og ekki
þekkt rætur og æðaslátt þjóðfé-
lags, sem þeir buðu sig fram til
að stjórna ...
— Hvað áttu við með því?
Stjórnmálamenn, sem nú eru í
öndvegi eru auðvitað börn síns
tíma. Þeir hafa mótast í skólum
— menntastofnunum — fremur
en í skóla reynslunnar og þekkja
ekki baráttu fyrir tilverunni á
sama hátt og foreldrar þeirra
Síðastliðið sumar þegar framkvæmdastjóraskipti
urðu hjá Sjálfstæðisflokknum var Inga Jóna Þórðar-
dóttir, viðskiptafræðingur ráðin framkvæmdastjóri
fræðslu- og útbreiðslumála flokksins. Ilér er um nýtt
sjálfstætt starf að ræða, sem lýtur fyrst og fremst að
stefnumorkun á vegum flokksins í nánum tengslum
við þingflokk og málefnanefndir, jafnframt því sem
fræðslu- og útbreiðslumál almennt falla undir þetta
svið. Inga Jóna er 29 ára og hefur verið í forystusveit
ungra Sjálfstæðismanna hin síðari ár. Hún hefur
einnig starfað mikið á vettvangi Sjálfstæðisflokksins í
heimabyggð sinni, Akranesi, og skipaði 6. sæti á
framboðslista Sjálfstæðisflokksins í Vesturlandskjör-
dæmi í síðustu kosningum.
Morgunblaðið ræddi við Ingu Jónu Þórðardóttur
um þetta nýja starf, Sjálfstæðisflokkinn, stöðu hans í
íslenzku þjóðfélagi um þessar mundir og ýmis viðfangs-
efni, sem flokkkurinn stendur frammi fyrir. Fer viðtal
þetta hér á eftir:
gerðu. Þetta gildir um alla
stjórnmálaflokka. Styrkur
okkar fyrri forystumanna fólst
einmitt í því, að þeir höfðu
sjálfir tekizt á við erfiðleika,
sömu erfiðleika og þjóðin öll
varð þá að glíma við.
Nú lifum við í fjölbreyttara
þjóðfélagi — og öðru vísi. Við
búum við efnalega velferð, sem
skapaðist á viðreisnarárunum
en höfum ekki haldið vöku
okkar síðan og erum hætt að
skilja hvað það kostar að halda
uppi þessari velferð. Það er líka
hættumerki að tekið er fyrir
sjálfsagðan hlut, að þjóðfélagið
verði svona áfram og litið á það
sem svartsýnisraus, þegar rætt
er um að stöðnun geti orðið og
afturför.
— Þú sagðir áðan, að sú
kynslóð, sem hefði komist til
áhrifa í Sjálfstæðisflokknum á
síðasta áratug. hefði ekki verið
í nægilegum tengslum við um-
hverfi sitt. Er unga kynslóðin
það nokkuð írekar?
Ef til vill er hún jafnvel enn
síður í tengslum við þjóðfélagið
og það sem hættulegra er — hún
er óöguð. Straumarnir sem
komu fram í E . rópu 1968 bárust
hingað og höfðu sín áhrif. Það
sem eftir situr er kannski það,
að margir hafa villst í leit sinni
að verðmætara lífi og rugla
saman frelsi og ábyrgðar- og
agaleysi.
Skortur á tilfinningu fyrir
gildi trúnaðar, skyldu og
ábyrgðar er orðinn ótrúlega
algengur. Fólk virðist lítið gefið
fyrir slíkt í dag og það er ef til
vill tímanna tákn, að forystu-
menn í stjórnmálum skuli ganga
á undan í að lítilsvirða þennan
þátt, sem er mikilvægur í öllum
mannlegum samskiptum, en
nauðsynlegur í stjórnmálum.
Þegar trúnaðarbrestur verður
eða þegar forystusveit flokksins
einangrast frá hinum almenna
flokksmanni verða mál öll erfið-
ari viðfangs og ágreiningsefni
áberandi.
— Hvernig á flokkurinn að
bregðast við?
Við getum svarað því með
annarri spurningu. Hvað er
Sjálfstæðisflokkurinn? Hann er
náttúrlega spegilmynd af því
fólki, sem starfar innan hans, en
í mínum huga er hann eða á að
vera annað og meira. Hann er
sameiginlegt afl allra þeirra,
sem gera sér í grundvallaratrið-
um þá hugmynd um þjóðfélagið,
ríkisvaldið og einstaklinginn,
sem Sjáifstæðisflokkurinn hefur
byggt stefnu sína á.
Sjálfstæðisflokkurinn getur
þá fyrst tekið á þessum vanda,
þegar forystusveit hans gerir
sér grein fyrir, að flokkurinn er
ákveðið þjóðfélagslegt afl, én
ekki stofnun. Menn verða að
lita á Sjálfstæðisflokkinn, sem
sameiginlega hreyfingu fólksins
í landinu, en ekki sem einkavöll
fyrir sjálfa sig.
— Sú gagnrýni heyrist, að
Sjálfstæðisflokkurinn hafi á
undanförnum árum yfirgefið
frjálslynda stefnu sína og færst
lengra til hægri.
Ég tel það ekki vera. Flokkur-
inn hefur ekki þrengst í stefnu-
málum sínum, nema síður sé.
Hann hefur á þessum síðasta
áratug fremur lagað sig að
nýjum kröfum velferðarríkisins,
en hætt að spyrja sjálfan sig
hvert hlutverk ríkisvaldsins sé
og hver hlutur einstaklingsins
eigi að vera. Hann hefur í
auknum mæli tekið upp þær
tóninn í stefnu Sjálfstæðis-
flokksins.
— Því er líka haldið fram, að
Sjálfstæðisflokkurinn hafi hin
siðari ár hirt minna um hags-
muni dreifbýlisins, skilningur
á högum fólks i dreifbýli hafi
minnkað og sjónarmið þéttbýl-
is orðið of rik i stefnu og starfi
flokksins.
Ég er ekki sammála þessu.
Hins vegar held ég, að flokkur-
inn hafi ekki undirstrikað nægi-
lega vel þann þátt í stefnu sinni,
sem lýsa má með orðunum:
Byggð með byggð, alveg eins og
flokkurinn hefur ekki minnt
nægilega á kjörorð sitt: stétt
með stétt. Við erum svo til hætt
að nota þessi kjörorð flokksins,
en látum öðrum flokkum hald-
ast uppi að nota þau eins og t.d.
Framsóknarflokknum, sem nú
leggur sig fram um að verða
borgaralegur flokkur og eignar
sér þau borgaralegu sjónarmið,
sem hafa verið aðall Sjálfstæð-
isflokksins frá upphafi.
— Engu að síður er þessi
gagnrýni komin fram og veru-
legur ágreiningur innan Sjálf-
stæðisflokksins, eins og raunar
i samfélagi okkar um byggða-
stefnuna.
í þessu sambandi má benda á,
að valddreifingin, sem er ríkur
Rætt við
Ingu Jónu Þórðardóttur,
framkvæmdastjóra fræðslu-
og útbreiðslumála
Sjálfstæðisflokksins
lausnir, sem ríkisvaldið býður
upp á, en hefur ekki sem skyldi
leitað þeirra lausna, sem ein-
staklingurinn hefur fram að
færa.
— Þú ert þá ekki þeirrar
skoðunar, að dugnaður hinna
ungu frjálshyggjumanna hafi
orðið til þess að þrengja mynd
flokksins í huga almennings?
Ef eitthvað er, held ég að
umræðurnar um frjálshyggjuna
hafi orðið til þess að minna fólk
á það, sem Sjálfstæðisflokkurinn
stendur fyrir, minna á grunn-
þáttur í byggðastefnu Sjálf-
stæðisflokksins, hefur ekki kom-
izt til framkvæmda. Hún miðar
að því, að valdið skuli vera hjá
fólkinu og samtökum- þess.
Ríkisvaldið er staðsett í þéttbýl-
inu og hefur ákvörðunar- og
úrslitavald í hinum ótrúlegustu
málum, sem í raun væri miklu
eðlilegra að sveitarfélögin önn-
uðust. í hugum fólks í dreifbýli
eru ákvarðanir teknar á þéttbýl-
issvæðunum og allt þarf að
sækja til Reykjavíkur. Bezta
leiðin til að vinna bug á þessari
togstreitu er að auka sjálfsfor-
ræði sveitarfélaga. Spennan er
miklu fremur þarna en á milli
fólksins sjálfs í þéttbýli og
dreifbýli.
Ef við hinsvegar lítum á þetta
mál frá sjónarmiði fólks í þétt-
býli þá kemur fram sú gagnrýni
að fjárveitingar til hinna ýmsu
byggða séu pólitískar úthlutanir
sem lúti ekki eðlilegum arðsem-
issjónarmiðum. Það hefur
margt verið gert til að egna
þessum tveimur þáttum, þétt-
býli og dreifbýli saman. Sjálf-
stæðisflokkurinn á að mæta
þessu með því að leggja aukna
áherzlu á valddreifingu og
sjálfsforræði, sem helzt í hend-
ur við hugmyndir okkar um
hlutverk ríkisvaldsins og traust
á einstaklinginn.
— Þegar prófkjör voru tekin
upp að ráði fyrir einum áratug
var helzta röksemdin fyrir
þeim sú, að þau ættu að tryggja
eðlilega endurnýjun á fram-
boðslistum Sjálfstæðisflokks-
ins. Hafa þau gert það?
Ég held ég verði að svara því
neitandi. Þau hafa ekki gert það.
— Hvers vegna ekki?
Fyrst og fremst vegna þess, að
framkvæmd prófkjöranna býður
upp á forskot þeirra, sem eldri
eru og þekktari. Framkvæmdin
undirstrikar stöðu þeirra sem
fyrir eru, í stað þess að stuðla að
endurnýjun. Það hafa að vísu
orðið töluverðar mannabreyt-
ingar í gegnum prófkjörin. En
þeir, sem hafa haslað sér völl í
atvinnulífi, félagslífi eða með
öðrum hætti í opinberu lífi hafa
forskot.
— Er reynslan af prófkjör-
um slík að þeim eigi að halda
áfram?
Já, flokkurinn á að halda
áfram á þessari braut. Þótt
prófkjör hafi verið reglulegur
þáttur í starfi okkar í um 10 ár,
hafa þau ekki farið svo oft fram,
að hægt sé að fella endanlega
dóma um þau. Þetta er hug-
mynd, sem við komum í fram-
kvæmd, en hefur ekki verið
mótuð að fullu. Ég er sammála
því, að sem stærstur hluti Sjálf-
stæðismanna komi við sögu við
ákvörðun framboðs. Við höfum
þurft að glíma við ýmsa byrjun-
arörðugleika og í framhaldi af
þeim hafa komið fram margvís-
legar hugmyndir um fram-
kvæmd prófkjöra eins og t.d. um
sameiginlegan prófkjördag allra
flokka. Það er óeðlilegt, að aðrir
en stuðningsmenn Sjálfstæðis-
flokksins taki þátt í prófkjöri á
hans vegum og ég skil mæta vel
þá gagnrýni, sem hefur komið
fram að einungis flokksbundnir
Sjálfstæðismenn eigi að hafa
rétt til þátttöku. Ef ekki er hægt
að ná samkomulagi um sameig-
inlegan prófkjörsdag er ég því
þeirrar skoðunar, að skipa eigi
málum á þann hátt.
— Um þessar mundir er
mikið talað um ágreining í
forystu Sjálfstæðisflokksins.
Mörgum sýnist þessi ágreining-
ur ekki minni meðal yngra
fólks i flokknum. Er von til
þess, að hægt verði að efla
samheldni i Sjálfstæðisflokkn-
um í náinni framtíð ef svo er?
Ágreiningur innan flokksins
er alls ekki almennur heldur
bundinn við ákveðinn hóp innan
hans. Það er eðlilegt, að skiptar
skoðanir séu um menn og mál-
efni, en þegar svo er komið, að
umræðan snýst aðallega um
þetta og annað starf fellur í
skuggann, virðist ágreiningur-
inn meiri en hann er í raun.
Meirihluti flokksmanna heldur
að sér höndum og tekur ekki
þátt í starfi flokksins um stund-
arsakir, vegna þess hve umræð-
an um þessi mál er orðin
ríkjandi.
— Sérðu fram á, að hægt
verði að lcysa þessi vandamál?