Morgunblaðið - 28.12.1980, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. DESEMBER 1980
13
M Til hvers eru eiginlega þessir
frídagar ef maöur veröur aö
eyöa þeim í biöröö? áá
(Sjá: Skraf)
VERÍPLD
FLÓTTAMENN:
„Ekki er sopið
kálið þótt í aus-
una sé komið“
Á fyrstu mánuðum þessa árs
var stöðugur straumur kúbanskra
flóttamanna til Flórída. Þeir þótt-
ust vera í sjöunda himni við
komuna þangað, enda var þeim
tekið tveim höndum. Þetta voru
sannkallaðir hveitibrauðsdagar.
Almenningur í Bandaríkjunum
taldi flóttamannastrauminn til
marks um það, að kommúnismi í
anda Fídels Castrós væri sér til
húðar genginn. Á sama hátt töldu
Kúbumennirnir að þeir væru
komnir þangað, sem smjör drypi
af hverju strái, er þeir fundu
bandaríska grund undir fótum sér.
Nú hefur Castró látið stemma
stigu fyrir flóttamannastraum
sem kunnugt er og sæluvíman er
löngu runnin af flóttamönnunum
sem og Bandaríkjamönnum, sem
fögnuðu þeim svo ákaft. Nú eru
báðir aðilar beizkir og reiðir og
velta því fyrir sér, hvað þeir hafi
lagt í sölurnar.
Innflytjendurnir hafa orðið þess
áskynja, að kapitalisminn hefur
ekki frekar en kommúnisminn
lausn á vandamálum á borð við
atvinnuleysi og sult, þegar efna-
hagskreppa herjar. Og bandarísk-
ur almenningur er ekki aðeins
óánægður með dvöl Kúbumann-
anna í landinu heldur er hann
eindregið mótfallinn henni. Marg-
ir þessara flóttamanna hafa flekk-
að mannorð eða eru sjúkir, and-
lega eða líkamlega. Hefðu þeir
reynt að koma til Bandaríkjanna
með venjulegum hætti en ekki sem
flóttamenn, hefðu þeir ekki fengið
landvist þar.
Þegar fram líða stundir, eftir
einn eða tvo áratugi, má búast við
því að fólk þetta hafi aðlagazt
bandarísku samfélagi eins og
Bæklaður kúbanskur flóttamaður borinn á land á Flórída.
mörg önnur þjóðarbrot, t.d. írar
og Italir fyrir hundrað árum. En
eins og sakir standa geta fæstir
þeirra fengið vinnu, vegna ónógr-
ar menntunar og verkþjálfunar.
Þar af leiðir, að þeir eiga ekki
annars úrkosti en að gera kröfur
um samfélagslega aðstoð sem þeir
geta ekki endurgoldið í náinni
framtíð.
Svo virðist því sem þeir, er fóru
á bátum frá Kúbu til Flórída fyrr
á þessu ári hafi farið úr öskunni í
eldinn. Sumir hafa reynt að fara
aftur heim til Kúbu til að mynda
með því móti að ræna flugvélum,
en Castró hefur sent þá umyrða-
laust aftur til Bandaríkjanna. í
bandarísku fangelsi eru um 60
Kúbumenn, sem farið hafa í hung-
urverkfall og krafizt þess að verða
látnir lausir. Við komuna til
Bandaríkjanna voru þeir kunnir
af ýmsum óhæfuverkum, og inn-
flytjendaeftirlitið á eftir að gefa
úrskurð í máli þeirra. Helzt af öllu
vildu Bandaríkjamenn senda þá
aftur til Kúbu, en vita ekki
hvernig þeir eiga að snúa sér í því,
ef Castró neitar allri samvinnu.
Og í heild er mál kúbönsku
flóttamannanna býsna snúið og
erfitt úrlausnar.
- PETER DEELEY
HEILBRIGDISMÁL —|MM|—
Eins gott að vélin sé
ekki með lausa skrúfu
Eins og alkunna er hefur tölvan
smám saman verið að leysa mann-
inn af hólmi í fleiri greinum og nú
hefur verið ákveðið, að franskir
læknar þurfi í framtíðinni ekki að
hafa áhyggjur af sjúkdómsgrein-
ingum, tölvan á að annast það
fyrir þá.
í þessu skyni hefur verið smiðuð
tölva á Pontchaillou-sjúkrahusinu
í Rennes á Bretaníuskaga ög á
næsta ári verður 40 slíkum tölvum
komið fyrir á skurðstofum þar
sem þær verða reyndar næstu tvö
árin. Pierre Lenoir, prófessor, sem
hefur haft yfirumsjón með þessu
starfi, segir að þetta sé í fyrsta
sinn, sem tölvur eru notaðar við
almennar heimilislækningar.
„Fyrst urðum við að fara yfir allt
sem lýtur að sjúkdómsgreiningu
og komumst þá að raun um, að
mjög auðvelt var að nota tölvur
við það verk.
Vissuð þið, að það eru 400
sjúkdómar, sem geta valdið miltis-
bólgu? Tilraunatölvan getur
greint alla þessa sjúkdóma á sjö
sekúndum en næsta tölvugerð
mun veita okkur svörin samstund-
is“.
Helsti kosturinn við tölvuna er
hæfileiki hennar til að greina á
milli líklegra sjúkdóma. Þegar
hún var mötuð á 14 sjúkdómsein-
kennum gat hún stungið upp á
tveimur sjúkdómum, sem 13 sjúk-
dómseinkenni áttu við, fjórum
með 12 og 233 með tvö. Tölvu-
minnið geymir upplýsingar um
2200 sjúkdóma og stöðugt er verið
að bæta við.
„I námi sínu lærir læknir að
þekkja aðeins 200 sjúkdóma," seg-
ir Lenoir prófessor. „Við stefnum
að því að tölvan geti ráðið við 5000
sjúkdómsgreiningar."
Ein af ástæðunum fyrir því að
búa tölvuna svo miklum upplýs-
ingum eru æ fleiri tilfelli af
sjúkdómum, sem komið hafa með
ferðamönnum frá öllum heims-
hornum.
Óþekkta stærðin í öllum þessum
útreikningum vísindamannanna
er sjúklingurinn sjálfur og ekki
eru allir á einu máli um hlutverk
tölvunnar við læknisaðgerð. Sumir
læknar telja, að hún eigi að vera
sýnileg sjúklingnum en aðrir vilja,
að hún sé falin svo að sjúklingun-
um finnist ekki sem þeir séu
ofurseldir vélunum einum.
„Ég held, að við séum allir
sammála um að nærvera læknis sé
nauðsynleg," segir Lenoir prófess-
or og kveður það ekki koma til
mála að sjúklingurinn noti tölv-
una sjálfur. Um þessi mál eiga þó
eftir að verða meiri umræður eftir
því sem tækninni fleygir fram.
Önnur tölvugerð er nú á undir-
búningsstigi. Hún mun ekki að-
eins geta greint sjúkdómana held-
ur mun hún einnig segja ná-
kvæmlega fyrir um bestu lækn-
ismeðferð.
- PAUL WEBSTER
SKRAF
Það var síðasti vinnudagur fyrir
63. afmælisdag hinnar miklu
októberbyltingar og á öllum
skrifstofum í MoskvU var hætt
snemma vegna fríhelgarinnar
framundan. í hríðarmuggunni
fyrir framan matvöruverslunina á
Smolensky-torgi stóðu menn
þegjandalegir í langri biðröðinni.
„Til hvers eru eiginlega þessir
frídagar ef maður verður að eyða
þeim í biðröð,“ spurði verkamaður
á fimmtugsaldri ögrandi röddu þá
sem stóðu fyrir framan hann og
aftan í röðinni. Biðröðin hafði ekki
hreyfst í heilan klukkutima og það
hafði spurst út, að allt kjöt og
pylsur væru löngu búið og væri nú
verið að bíða eftir nýrri sendingu.
Sagt var að vörubíll væri á leið-
inni.
Maðurinn, sem hafði látið
óánægju sina i Ijós, leit í kringum
sig eins og hann væri að leita eftir
stuðningi, en fólkið horfði fram
fyrir sig afskiptalaust á svip,
konur með pokana sína og karlar
með skjalatöskur. Langlundargeð
fólksins virtist ergja mannin enn
frekar, því að hann snéri sér nú að
konunni fyrir aftan hann, dæmi-
gerðri rússneskri babúsku eða
langömmu, og hreytti út úr sér:
„Til hvers stendurðu hér eiginlega?
Stendur! Stendur! Þannig muntu
standa allt þitt líf.“
„Það muntu líka gera sonur
minn, líka þú,“ sagði konan rólega.
„Hmm,“ sagði maðurinn eins og
ögn rólegri.
„Hvers vegna skyldi ég ekki
standa," hélt konan áfram og
leyndi sér ekki á málrómnum, að
hún var ættuð utan af landsbyggð-
inni. „Þriggja daga frí! Hver á að
kaupa það, sem við þurfum á
gestaborðið? og tengdadóttir mín,
hún stendur líka einhvers staðar.
Og sonur minn, ef hann hefur verið
nógu skynsamur og hætt snemma í
vinnunni. Við stöndum öll og
höfum alltaf gert.“
Þetta dæmigerða og hefðbundna
fyrirbrigði í mannlífinu í Moskvu,
óánægjukurrið i biðröðinni, var
byrjað. Að undanförnu hefur
óánægjan vaxið eftir því sem
biðraðirnar hafa lengst. Uppskeru-
bresturinn í fyrra og aftur í ár er
greinilega farinn að segja til sín og
kjötskorturinn og mjólkurvöru-
skorturinn, sem löngum hafa plag-
að rússneska borgarbúa, hefur
aukist um allan helming. Umræð-
urnar byrja með því, að fólk lætur
í ljós óánægju sína með að þurfa
að bíða og bíða en brátt berst talið
að öðrum hlutum. Það er hér sem
rússneskur almenningur þorir að
tala út um hlutina á stundum.
Allt umhverfis torgið blöktu
rauðar veifurnar fyrir vindinum.
Biðröðin fyrir framan búðina var
tekin að bólgna en grisjaðist eftir
því sem fjær dró, næstum fyrir
enda götunnar þar sem verkamað-
Barlómur
í biðröð
urinn og langamman héldu áfram
spjalli sínu og biðu eftir því að
aðrir legðu eitthvað til málanna.
„Lítum bara á Pólverja," sagði
ungur skrifstofumaður. „Þeir eru
búnir að fá sig fullsadda á biðröð-
um og þeir eru að reyna að gera
eitthvað í málinu."
„Hann var andagtugur á svip
þegar hann sagði þetta en það féll
þó ekki í góðan jarðveg hjá öllum,
sem til heyrðu. Hár maður i
velsniðnum fötum leit til hans
hvössu augnaráði.
„Ég á ekki við, að það eigi að
gerast hér líka,“ bætti ungi maður-
inn við eins og afsakandi.
Verkamaðurinn, sem átti upp-
tökin að umræðunni, lét nú til sín
heyra: „nei, hér mun ekkert ger-
ast,“ sagði hann fullur fyrirlitn-
ingar. „Hafið bara engar áhyggjur.
Þeir eru Pólverjar, þess vegna gera
þeir eitthvað. Við munum bara
halda áfram að standa."
„Já,“ sagði gamla konan. „Þeir
eru Pólverjar og við erum Rússar,
við gefum þeim af því, sem við
höfum, þar til við eigum ekki
lengur nóg fyrir okkur og þá stofna
þeir til vandræða."
„Akkúrat," sagði maðurinn í
velsniðnu fötunum.
„Þeir hafa það svo gott, að þeir
vita ekki lengur hvað þeir vilja,“
sagði einhver í röðinni.
I þessum umræðum verður oft
að líta á það sem sjálfsagðan
sannleika, að matarskorturinn í
Moskvu og enn meiri skortur í
öðrum borgum stafi af óeigin-
gjarnri aðstoð Sovétmanna við
þær þjóðir sem minna mega sín.
Ungi skrifstofumaðurinn sá sér því
leik á borði til að bæta fyrir
framhleypni sína fyrr. „Já, með því
að fæða þær,“ sagði hann, „þannig
stuðlum við að friði og komum í
veg fyrir stríð."
Oánægði verkamaðurinn hló
hæðnishlátri.
„Og hverjir ætla að hefja stríð?“
spurði hann. „Bandaríkjamenn?“
Óþægileg þögn ærðist yfir fólkið.
Þessi skarpleiti verkamaður með
myndugleikann í röddinni hafði
beint talinu inn á óvæntar brautir.
Trúði hann því ekki sem allir
áttu að vita af þúsundum frétta-
mynda og þúsundum yfirlýsinga í
sjónvarpinu — Bandaríkjamenn,
sem leituðust við að grafa undan
Sovétríkjunum, voru vissulega
hættulegir stríðsæsingamenn.
„Nei, Bandaríkjamenn munu
ekki fara í stríð,“ sgaöi verkamað-
urinn ról.vndislega og kenndi nú
ekki sömu kergjunnar í röddinni
og fyrr. „Bandaríkjamenn eru
hræddir við okkur."
Það eins og lifnaði yfir fólkinu,
gamla konan gaut augunum' á
verkamanninn og eyrnarskjólin á
húfu skrifstofumannsins voru eins
og fuglsvængir í flugtaki þegar
hann kinkaði kolli ákaflega, að
vísu dálítið á báðum áttum í
andlitinu.
„Við ráðum nú yfir mikilli
tækniþekkingu,” sagði verkamað-
urinn og gætti stolts í röddinni. „Á
morgun er sá sjöundi. Fylgist bara
með hersýningunni. Horfið á alla
skriðdrekana, flugskeytin og þá er
ekki allt upp talið. Ekki það
nýjasta. Bandaríkjamenn óttast
tæknina okkar. Það mun enginn
hefja stríð ef við gerum það ekki.“
Maðurinn í velsniðnu fötunum
snéri nú baki í manninn og þar
með fjaraði umræðan út.
Um það bil korteri seinna komst
hreyfing á biðröðina. I ljós kom að
einhver búðarlokan hafði ekki
nennt að fylla hillurnar af birgð-
um sjálfrar verslunarinnar og allir
komust nú í gott skap.
„Úr hverju skyldu pylsurnar
vera búnar til núna — möluðum
beinum og klósettpappír?" spurði
einhver.
„Nei,“ var svarað, „úr kertavaxi
— klósettpappírinn er löngu bú-
inn“ og hláturinn bergmálaði í
húsunum við Smolensky-torg.
— Anthony Austin