Morgunblaðið - 04.01.1981, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. JANUAR 1981
Útgefandi nMofeife hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Askriftargjald 70 kr. á mánuöi eintakiö. innanlands. I lausasölu 4 kr.
Iviðtali við Morgunblaðið í
gær kemst Árni Bene-
diktsson þannig að orði:
„Forsætisráðherra skoraði á
alla að standa fast saman um
að ná niður verðbólgunni ...
En hins vegar verð ég að játa
það, þegar það kom í ljós í
hádegisútvarpinu í gær, að
forsætisráðherra hafði kosið
að þegja um 10% hækkun
allrar opinberrar þjónustu í
stað þess að skýra fyrir
öllum almenningi af hverju
slík hækkun væri nauðsynleg
þá fannst mér liðsbón for-
sætisráðherra farin að líkj-
ast allmjög liðsbón Skarp-
héðins forðum, og fór þá
jafnframt að óttast um ár-
angurinn."
Þessi orð lýsa vel almenn-
um viðbrögðum við efna-
hagsráðstöfununum, sem
ríkisstjórnin boðaði á gaml-
ársdag. Að mönnum setur
kvíða og efa. Enginn hefur í
raun trú á því, að í gervi-
heimi sínum hafi ríkisstjórn-
in gripið til réttra úrræða. I
því sambandi er athyglisvert
að bera saman skrif Tímans
og Þjóðviljans í gær. Tíminn
leggur á það áherslu eins og
Tómas Árnason hér í blaðinu
í gær, að hér sé einungis
verið að stíga fyrsta skrefið.
Loksins sé niðurtalningin að
hefjast! Þjóðviljinn lætur
hins vegar eins og verið sé að
stíga lokaskrefið. Menn verði
að fórna dálitlu af kaupi sínu
1. mars til að losna síðan
alveg undan hinum hroða-
legu Ólafslögum, sem skert
hafi kaup um 16,6% á 18
og Þjóðviljans „Trygging
kaupmáttar".
Lykilorðin hjá Þjóðvilja-
mönnum eru ekki lengur
„samningana í gildi“ heldur
„slétt skipti“. Loforðið, sem í
þeim orðum felst, er allsend-
is óskýrt en það er hins vegar
beitan fyrir verkalýðsforystu
Alþýðubandalagsins. Bítur
hún á? Pappírsverðbólga rík-
isstjórnarinnar í efnahags-
áætluninni er sögð munu
verða um 40% á árinu 1981.
Samhliða þeirri pappírstölu
er boðaður öflugri kaupmátt-
ur á síðari hluta ársins.
Greinilegt er, að sjálf stjórn-
arblöðin trúa ekki því, sem í
efnahagsáætluninni segir. í
Þjóðviljanum segir: „Efna-
hagsáætlun ríkisstjórnarinn-
ar er við það miðuð að koma
verðbólgunni a.m.k. niður
fyrir 50% á því ári sem nú er
hafið." Tíminn nefnir 40% en
segir áramótaráðstafanirnar
aðeins fyrsta áfanga að því
marki og bætir við: „Sam-
Þjóðviljinn hefur rétt fyrir
sér með „slétt skipti“?
Guðmundur Hallvarðsson
formaður Sjómannafélags
Reykjavíkur segir hér í blað-
inu í gær: „Kjaramál sjó-
manna hafa líklega aldrei
verið í meiri óvissu, síðan
kjarasamningar fóru al-
mennt að tíðkast." Allt er
einnig í óvissu með fiskverð.
Þennan vanda allan skyldi
ríkisstjórnin eftir um ára-
mótin. Óljósum orðum er
sagt, að nota eigi verðjöfnun-
arsjóð sjávarútvegsins til að
greiða niður gengi krónunn-
ar. Ekkert er vitað um fjár-
öflun til sjóðsins. Á við-
skiptaráðherra er helst að
skilja, að veðjað sé á verð-
hækkun á erlendum mörkuð-
um. Á svo ótryggri forsendu
er sem sagt byggt, þegar
gengið er sett fast með svo til
engu borði fyrir báru. Að
sjálfsögðu vilja menn treysta
yfirlýsingu ríkisstjórnarinn-
ar í gengismálum en því
við þessa ríkisstjórn, því að
við ákvörðun fiskverðs á
fyrri hluta síðasta árs, tók
hann orð hennar góð og gild
sér síðan til vonbrigða, eins
og ummæli hans frá þeim
tíma staðfesta. Það verður
ekki rifjað frekar upp hér en
svo virðist sem forseti Is-
lands hafi nú með fremur
óvirðulegum hætti verið
leiddur inn í gerviheim ríkis-
stjórnarinnar. Það er nefni-
lega dregið í efa, að formaður
þingflokks Alþýðubandalags-
ins, Ólafur R. Grímsson, hafi
skýrt forsetanum satt og rétt
frá. Þingflokksformaðurinn
segist hafa skýrt forseta Is-
lands frá því á gamlársdag,
að í þingflokki kommúnista
væri enginn andvígur setn-
ingu bráðabirgðalaganna
þann dag. Um þetta segir
Guðrún Helgadóttir í Morg-
unblaðinu í gær: „Það var
öllum ljóst, að ég hafði
hvorki lofað að styðjá þessi
bráðabirgðalög, né önnur lög
og ég var formlega hætt
stuðningi við ríkisstjórnina.“
Trúnaðarbrestur ríkis-
stjórnarinnar er jafn mikill
hvort heldur er út á við eða
inn á við. Þagað er yfir erfiðu
málunum. Stuðningsblöð
stjórnarinnar skilja yfirlýs-
ingar hennar með ólíkum
hætti. Þegar eitt kjörorðið
hefur verið margsvikið er
annað sett fram. Án hug-
myndar um fjárútvegun er
taprekstur atvinnufyrir-
tækja lögbundinn. Vegið er
að virðingu forsetaembættis-
ins. Ríkisstjórnin ætti að sjá
sóma sinn í því að slökkva
villuljósin og segja af sér.
Villuliós
mánuðum. Þessi skerðing
hefur orðið meðan Alþýðu-
bandalagið hefur starfað
undir kjörorðinu „samning-
ana í gildi“ og kaupmáttur-
inn hefur rýrnað jafnt og
þétt á meðan flokkurinn sit-
ur í ríkisstjórn til að verja
hann. Það er dæmigert, að
forystugrein Tímans í gær
heitir „Niðurtalnjngin hafin“
kvæmt áætlun Þjóðhags-
stofnunar ættu þessar ráð-
stafanir að duga til þess að
koma verðbólgunni niður í
48—50% ...“ Með ráðstöfun-
um sínum viðurkennir ríkis-
stjórnin, að markmiðum í
baráttu við verðbólgu verður
ekki náð nema með fórnum
launþega. Hvernig á að kom-
ast í 40% markið á árinu, ef
miður bendir margt til þess,
að með henni hafi aðeins
verið kveikt villuljós, en við
birtu frá þeim una ráðherr-
arnir sér best í gerviheimi
sínum.
Allt, sem hér hefur verið
sagt, rennir stoðum undir orð
Árna Benediktssonar í upp-
hafi. Hann hefur raunar sér-
staka reynslu af viðskiptum
! Reykjavíkurbréf
V♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦ Laugardagur 3. janúar> ♦♦♦♦♦♦ ♦♦♦♦ ♦ i
Til styrktar
sönnum friöi
í ræðu sinni við messu á jóla-
dagsmorgun komst séra Þórir
Stephensen dómkirkjuprestur svo
að orði:
„Jólaboðskapurinn talar um frið
á jörðu. Og ýmsir spyrja, hvernig
á því standi, að á nær tvö þúsund
ára göngu skuli kristinni kirkju
ekki hafa tekist að skapa frið í
heiminum. Því er þar til að svara,
að Guð neyðir engan til neins.
Hann hefur gefið mönnunum
frjálsan vilja. Hann setur hins
vegar fram bæn í litlu barni, sem
lagt er í jötu, og í píslarvotti á
krossi og segir: Semjið frið við
Guð. Verið ekki sífellt að berjast
við hann, með því að brjóta lögmál
hans. Sá, sem semur frið við Guð,
semur líka frið við náunga sinn .. .
Friður á jörðu byggist á elskunni
til Guðs og hlýðni við boð hans.
Friðurinn byggist á samfélaginu
við hann, sem gekk frá Betlehem
til Golgata.
Samtök herstöðvaandstæðinga,
Menningar- og friðarsamtök ís-
lenskra kvenna, Rauðsokkahreyf-
ingin, Islenska friðarnefndin og
fleiri slík samtök sendu okkur
prestum bréf nú rétt fyrir jól, þar
sem skorað er á okkur að nota nú
jólahátiðina til að styðja alla
friðarviðleitni, standa gegn víg-
búnaðarkapphlaupi stórveldanna
o.s.frv.
En er það ekki einmitt þetta,
sem kirkjan er sí og æ að prédika
um, biðja fyrir, vinna að? Jafnvel
sérstakir bænadagar hafa verið
haldnir fyrir friði á jörðu, friði
meðal einstaklinga, stétta og
þjóða. — Að friði verður aldrei
unnið með neikvæði og niðurrifi.
Fyrst verður að sættast við Guð,
semja frið við lögmál hans, þá
kemur annar friður í kjölfarið. Og
til þess þarf öflugri kirkju, fleiri
áhugasama menn, sem vilja leggja
sönnum friði lið sitt í bæn og
breytni. Þeir, sem bréfið sendu,
voru með fund á Lækjartorgi
síðdegis á Þorláksmessu. Ég ætla
að vona, að þeir, sem þar voru,
bæði þeir, sem töluðu og hlustuðu,
mæti vel í kirkju um þessi jól til
þess að hyggjá að sínum innri
málum, til þess að byrja á sjálfum
sér. Og gjarnan mættu þeir halda
áfram að styðja þannig friðarvið-
leitni kristinnar kirkju."
Teflt á
tæpasta vaö
Brambolt ríkisstjórnarinnar
milli jóla og nýárs í kringum þær
efnahagsaðgerðir, sem beðið hefur
verið síðan stjórnin var mynduð 8.
febrúar síðastliðinn, þjónaði eink-
um þeim tilgangi að skapa eftir-
væntingu. Óneitanlega tókst sjón-
arspilið vel hjá stjórnarliðum og
vafalaust hafa fleiri en ella lagt
við hlustirnar, þegar forsætisráð-
herra flutti áramótaávarp sitt. Sú
spenna, sem þannig var sköpuð,
minnti einnahelstá eftirvænting-
una, þegarríkisstjórninvar mynd-
uð. I þeim ieik tókst að telja
þjóðinni trú um, að virðingu
Alþingis væri borgið og mótuð
hefði verið raunhæf stefna, sem
miðaði að því að telja niður
verðbólguna. Flaut ríkisstjórnin í
nokkrar vikur eða jafnvel mánuði
á þeim byr, sem þá fékkst. Hún
notaði hann hins vegar ekki til
neinna stórátaka og stefnumótun-
in á gamlársdag er skýrasta stað-
festingin á því, að allt frá myndun
stjórnarinnar hefur ríkt stjórn-
leysi í efnahagsmálum.
Þeir stjórnarhættir sýnast
Gunnari Thoroddsen, forsætisráð-
herra, mest að skapi, sem byggjast
á skrautlegum umbúðum og svipt-
ingum utan um athafnir hans og
orð. Með þessum hætti er unnt að
ná langt til að hafa áhrif á fólk, en
slíkir starfshættir duga ekki til
langframa nema þeir skili sjáan-
legum árangri. Hætt er við, að
margir eigi þess vegna eftir að
verða fyrir vonbrigðum, þegar
þeir íhuga í ró og næði boðskap
forsætisráðherra og það, sem í
honum felst.
Sú list er vissulega mikils virði
fyrir stjórnmálamenn að geta
snúið fjölmiðlum um fingur sér á
mikilvægum augnablikum og nýtt
áhrifamátt þeirra til hins ýtrasta.
Það var gert við stjórnarmyndun-
ina í febrúar sl. og svipuð tilraun
gerð nú um áramótin. Þá vann
forsætisráðherra að því með opin-
berum yfirlýsingum að ná á bak
við sig nægilegu þingfylgi til að
geta myndað meirihlutastjórn. Nú
teflir hann hins vegar á tæpasta
vað, því að engin trygging er fyrir
því, að nýútgefin bráðabirgðalög
njóti meirihlutastuðnings á þingi.
Rikisstjórninni virðist ómögulegt
að sameina tvö höfuðmarkmið sín:
Virðingu Alþingis og glímuna við
efnahagsvandann.
Tjaldaö til
nokkurra
mánaöa
Tillögur ríkisstjórnarinnar í
efnahagsmálum og úrræðin, sem
boðuð hafa verið, eru ekki varan-
leg. Hér er um bráðabirgðaaðgerð-
ir að ræða, sem miðast einkum við
launaskerðingu 1. mars, svo að
eftir þann dag sé unnt að gefa út
opinbera fréttatilkynningu um
samdrátt verðbólgunnar á fyrsta
ársfjórðungi 1981. Kjartan Jó-
hannsson, formaður Alþýðu-
flokksins, komst svo að orði í
útvarpinu að kvöldi nýársdags, að
aðgerðirnar dygðu fram yfir
landsfund Sjálfstæðisflokksins,
sem halda skal í vor. Ekki er
ólíklegt, að sá fundur hafi verið
stjórnarliðum ofarlega í huga,
þegar þeir réðu ráðum sínum.
Forsenda stjórnarmyndunarinnar
var ekki síst sú að koma höggi á
Sjálfstæðisflokkinn. Upphafs-
mennirnir telja sig hafa slegið
vindhögg, ef stjórnin situr ekki,
þegar landsfundurinn fer fram.
Engum blöðum er um það að
fletta, að enn ræður viðleitnin til
að gera hlut Sjálfstæðisflokksins
sem verstan miklu hjá ráðandi
öflum í stjórnarliðinu. Neikvæð-
um röksemdum um það verður
vafalaust einkum beitt til að fá
Guðrúnu Helgadóttur ofan af and-
stöðu sinni við ríkisstjórnina. Á
meðan hún er að jafna sig á
brottför Patrick Gervasonis, þarf
ekki að leggja bráðabirgðalögin
fyrir Alþingi. Samkvæmt stjórn-
arskránni halda þau gildi, á með-
an Alþingi situr. Miðað við ósvífni
stjórnarsinna og valdhroka, svo að
notað sé orð Guðrúnar Helgadótt-
ur um samherja sína, gætu þeir
því sent Alþingi heim í sumarfrí
og gefið síðan út ný bráðabirgða-
lög, er framlengdu sýndarmennsk-
una fram á næsta haust.
Allt fyrir
völdin
Líklega er það einsdæmi, að
forystumenn stjórnarandstöðu-
flokka gangi á fund forseta ís-
lands í þeim eina tilgangi að vara
hann við útgáfu bráðabirgðalaga,
vegna þess að hæpið sé um
meirihlutafylgi á þingi. Forystu-
menn Sjálfstæðisflokks og Al-
þýðuflokks hafa tvisvar um nýárs-
helgina rætt við forseta íslands.
í útvarpsviðtaii staðfesti Ólafur
R. Grímsson, formaður þingflokks
Alþýðubandalagsins, að hann
hefði fullvissað forseta íslands um
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. JANÚAR 1981 2 1
Birgir ísl. Gunnarsson:
Óafsakanlegt
að senda
Alþingi heim
Stuttu áður en Alþingi fór í
jólaleyfi urðu þar harðar deil-
ur um þá tillögu ríkisstjórnar-
innar að Alþingi skyldi ekki
kallað til starfa fyrr en í lok
janúar. Þingmenn stjórnar-
andstöðu voru þessari tillögu
mjög andvígir. Bentu þeir á, að
allar líkur væru á að setja yrði
lög á næstu dögum um
ákveðna þætti efnahagsmála,
svo alvarlegt væri ástandið á
þeim vettvangi. Það væri því
með öllu óhæft að senda Al-
þingi heim til þess eins að
ríkisstjórnin hefði frið til að
setja bráðabirgðalög án at-
beina Alþingis. Það væri
óvirðing við Alþingi og and-
stætt öllum hugmyndum um
lýðræði og þingræði. Aðgerðir
í efnahagsmálum, sem krefð-
ust breytinga á lögum ætti
Alþingi að ræða og taka
ákvörðun um.
Rök stjórnarsinna voru þau
að þetta væri ekkert einsdæmi.
Slíkt hefði oft verið gert áður
og ættu allir stjórnmálaflokk-
ar þar hlut að máli. Því væri
ekkert óeðlilegt við það að
senda Alþingi heim nú og það
jafnvel þótt líklegt væri að
gefa þyrfti út bráðabirgðalög.
Niðurstaða þessara umræðna
var sú, að þingmenn stjórnar-
innar samþykktu að senda
Alþingi í mánaðar jólafrí.
Þessi ríkisstjórn hefur að
eigin mati sennilega ríkari
ástæður en nokkur önnur rík-
isstjórn til þess að senda
Alþingi heim svo að hún geti
sett bráðabirgðalög. Meirihluti
hennar á Alþingi er veikur og
reynslan hefúr sýnt að í mik-
ilvægum efnahagsmálum er
fylgi hennar valt. Guðmundur
J. Guðmundsson fór til Stykk-
ishólms á sl. vori til að komast
hjá því að greiða atkvæði um
skattalög ríkisstjórnarinnar.
Guðmundur G. Þórarinsson
sat hjá í mikilvægu fjár-
hagsmáli rétt fyrir jólin og
Guðrún Helgadóttir hefur nú
lýst því yfir, að hún styðji ekki
ríkisstjórnina. Það er allt á
huldu um það, hvaða stuðning
ríkisstjórnin hefur á Alþingi
við þær aðgerðir, sem nú hafa
verið ákveðnar.
Þessar umræður og þessi
ákvörðun vekur til umhugsun-
ar um stöðu Alþingis að þessu
leyti gagnvart ríkisstjórnum.
Sjálfur vil ég láta þá skoðun
mína koma fi^am, að þessi
ákvörðun er reginhneyksli og
skiptir það engu máli í mínum
huga þótt allir flokkar hafi á
einhverjum tíma staðið að
slíkri ákvörðun. Það er mál til
komið að Alþingi bregðist hart
við þeirri áráttu ríkisstjórna
að vilja losna við þingið til að
geta „stjórnað í friði“.
Vafalaust hefur mátt finna
því fullgild rök fyrr á tímum
að þingmenn tækju löng jóla-
leyfi. Samgöngum var allt
öðruvísi háttað og það var því
meiriháttar fyrirtæki fyrir
þingmenn að komast heim í
kjördæmi sín um hávetur. Nú
skjótast menn þetta á milli á
nokkrum klukkutímum. Að-
staða þingsins til starfa er og
allt önnur nú. Nú eru þing-
menn á launum allt árið og því
óhæfa að senda fullfríska
menn í svo langt frí sem raun
ber vitni. Auðvitað nota a.m.k.
sumir þingmenn þennan tíma
til að starfa heima í sínum
kjördæmum og aðrir vinna að
undirbúningi mála þar til þing
kemur saman. Enginn vafi er
þó á því að þingmenn nýttu
tíma sinn mun betur, ef þing
sæti og hægt væri að vinna á
Alþingi að hinum margvís-
legustu málum.
Sannleikurinn er sá, að fyrir
Alþingi liggur nú mikill fjöldi
mikilvægra mála, bæði frá
ríkisstjórn og einstökum þing-
mönnum. Verkefnin blasa alls
staðar við og þótt efnahagsmál
séu mikilvæg, eru fleiri mála-
flokkar vissulega þess virði að
þeim sé sinnt. Sú ákvörðun að
senda Alþingi heim um há-
annatímann er því með öllu
óafsakanleg.
Við lifum á tímum mikils
hraða á öllum sviðum og flest-
ar stofnanir, sem einhvers
mega sín, setja stolt sitt í það
að vera * viðbragðsfljótar og
vakandi og geta gripið inn í
skjótt og vel, þegar á þarf að
halda. Alþingi er eina stofnun-
in á íslandi, sem enga ástæðu
sér til þess. Alþingi kýs að lifa
í andrúmslofti hestkerrunnar
og sleðans. Meirihluti Alþingis
tekur þann kost að senda sig
sjálfa í frí, þegar mikið liggur
við.
Alþingismönnum er tamt að
tala um virðingu Alþingis.
Virðing sem er einhvers virði
hlýtur að koma innan frá. Sú
stofnun, sem leggst í dvala um
háannatímann, þegar þjóðfé-
lagið fyrir utan iðar af starfs-
þrótti og óþolinmæði — sú
stofnun verður að sætta sig við
skerta virðingu. Þennan blett
á starfsháttum Alþingis verð-
ur að má af og þingmenn verða
að taka saman höndum um það
— hverjir sem sitja í ríkis-
stjórn hverju sinni.
meirihlutafylgi við bráðabirgða-
lögin á Alþingi, þar sem Alþýðu-
bandalagið væri einhuga þrátt
fyrir stjórnarandstöðuyfirlýs-
ingar Guðrúnar Helgadóttur. í
útvarpsviðtalinu býsnaðist þing-
flokksformaðurinn yfir því, að
veður væri út af þessu gert. Hann
vissi bara ekki um neinn þing-
mann, sem væri á móti bráða-
birgðalögunum! Hafi þingmaður-
inn beitt jafn vitlausri röksemda-
færslu við forseta íslands, þegar
honum var fullkunnugt um aðvör-
unarorð leiðtoga stjórnarandstöð-
unnar, hefur hann vísvitandi beitt
blekkingum. Hljóta menn að geta
efast um að staðið hafi verið að
lagasetningunni á réttum stjórn-
skipulegum forsendum, þegar
þannig er í pottinn búið.
í rúm tvö ár hefur þjóðin fylgst
Ljósm. RAX.
með því, hvernig Alþýðubandalag-
ið hefur lagt sig í framkróka um
að ýta öllum stefnumiðum sínum
til hliðar í því eina skyni að halda
völdum í ríkisstjórn. I yfirstétt
flokksins er virðingarleysið fyrir
settum reglum orðið að einu
starfsreglunni. Þetta virðingar-
leysi nær nú einnig til embættis
forseta Islands og sjálfrar stjórn-
arskrárinnar. Er þá geðþótta-
stjórn skammt undan.
Með lögum hefur ríkisstjórnin
rofið nýgerða kjarasamninga. Um
það er engum blöðum um að fletta,
þótt ráðherrar Alþýðubandalags-
ins telji sig einmitt sitja við
kjötkatla kerfisins vegna baráttu
sinnar gegn slikum aðgerðum
stjórnvalda. Fjármálaráðherra
Ragnar Arnalds svaraði einnig
með útúrsnúningi, þegar hann var
að því spurður, hvort hann væri
ekki að rifta nýgerðum kjara-
samningum. Hann sagði, að verð-
bætur á laun hefðu verið ákveðnar
með lögum og nú væri aðeins verið
að breyta lögunum!
Menn, sem styðja gerðir sínar
með slíkum rökum, svífast einskis
til að halda í völd sín. Segja má, að
þingmenn eigi það við samvisku
sína, hve oft þeir telja sér fært að
svíkja kjósendur. Öðru máli gegn-
ir um starfsaðferðir, sem beinlínis
stangast á við lög eða stjórnskip-
unarákvæði. Fyrir brot af því tagi
er unnt að kalla menn til ábyrgðar
með öðrum hætti.
Samkvæmir
sjálfum sér?
Yfjrstéttin í Alþýðubandalaginu
er alls ekki samkvæm sjálfri sér.
Afstaða hennar mótast af þeim
aðgerðum, sem hún telur nauðsyn-
legar til að halda völdum, vald-
hrokanum. Forystumenn flokks-
ins hafa komist til áhrifa fyrir
tilstyrk verkalýðshreyfingarinnar.
Menn skyldu því að óreyndu ætla,
að oddvitar Alþýðubandalagsins
innan verkalýðshreyfingarinnar
hefðu umtalsverð áhrif á hina
pólitísku stefnumótun. Ummæli
Ásmundar Stefánssonar nýkjörins
forseta ASÍ um efnahagsaðgerðir
ríkisstjórnarinnar hafa verið loð-
in, og hann hefur boðað frekara
álit eftir þessa helgi.
Ríkisstjórn Geirs Hallgríms-
sonar stóð fyrir efnahagsaðgerð-
um í febrúar 1978 og fólust þær
meðal annars í skerðingu verðbóta
á laun með fyrirheiti um að koma
í veg fyrir skerðingu lægstu launa
og varðveislu kaupmáttar. Sam-
hliða vísitöluskerðingunni nú hef-
ur ríkisstjórnin gefið svipaðar
yfirlýsingar. 1978 var verkalýðs-
hreyfingunni vel kunnugt um
áformin í efnahagsmálum, því að
haft var við hana ítarlegt samráð
í svonefndri verðbólgunefnd. í
þeirri nefnd sátu þeir til dæmis
Ásmundur Stefánsson fyrir ASÍ
og Kristján Thorlacíus fyrir
BSRB. Áður en efnahagsaðgerðir
ríkisstjórnar Geirs Hallgrímsson-
ar voru kynntar lá eftirfarandi
fyrir frá þeim Ásmundi og Krist-
jáni:
„Það er skoðun okkar, að þann
vanda, sem við er að etja, megi
leysa án þess að rifta samningum
eða skerða almenn launakjör. Þá
ber að ítreka, að grundvallarfor-
senda þess að sú víðtæka sam-
staða, sem nauðsynleg er, ef
lausnin á að koma að varanlegu
gagni, er fyrirfram rofin með
aðgerðum af því tagi, sem nú eru
boðaðar. Það er algjört grundvall-
aratriði að samningar sem varða
kaup og kjör séu haldnir eins og
aðrar fjárskuldbindingar í þjóð-
félaginu ...“
Nú segist Ásmundur Stefánsson
ekki geta sagt neitt ákveðið um
efnahagsaðgerðir ríkisstjórnar-
innar, af þvi að honum hafi ekki
gefist tóm til að kanna þær. Við
hann hefur sem sé ekki verið haft
samráð, þótt í stjórnarsáttmálan-
um segi, að ríkisstjórnin muni
ekki „setja lög um almenn laun
nema allir aðilar ríkisstjórnarinn-
ar séu um það sammála, enda sé
haft samráð við samtök launa-
fólks". Felst Ásmundur Stefáns-
son á þá skýringu fjármálaráð-
herra, að verðbætur á laun sé
lagasetningaratriði en ekki samn-
ingsmál launþega við atvinnurek-
endur? Ef svo er, hvers vegna
undirritaði hann ofangreint álit,
sem dagsett er 8. febrúar 1978? Af
ummælum Kristjáns Thorlacíusar
um síðustu aðgerðir, má ráða, að
hann vildi vera samkvæmur sjálf-
um sér að þessu leyti að minnsta
kosti.
Stada
ríkissjóðs
I áramótagrein sinni hér í
blaðinu minnti Geir Hallgríms-
son, formaður Sjálfstæðisflokks-
ins, á það, að skattheimta ríkis og
sveitarfélaga hefði aukist að
minnsta kosti um 70 milljarða
gamalla króna síðan vinstri
stjórnir komust hér til valda
haustið 1978. Síðan segir í grein
Geirs:
„En aukin skattheimta í jafn
ríkum mæli og raun ber vitni
svalar ekki einu sinni þorsta hins
opinbera. Nýjustu fregnir herma,
að eina skrautblóm núverandi
ríkisstjórnar, afkoma ríkissjóðs,
sé fölnað og afkoma ríkissjóðs
verði verri en vonir stóðu til á
þessu ári.“
Með þessi orð í huga er eftir-
tektarvert að minnast þess, að í
áramótaræðu sinni minntist for-
sætisráðherra ekki með neinum
hrifningarorðum á stöðu ríkis-
sjóðs. Hann þagði raunar einnig
um þá ákvörðun ríkisstjórnarinn-
ar á gamlársdag að hækka alla
opinbera þjónustu um 10% og búa
þannig um hnútana, að áhrif
þeirrar hækkunar yrðu sem minnst
á verðbætur á laun. Með þessari
aðgerð hefur vafalaust átt að gera
úrslitatilraun til að laga bókhald-
ið hjá ríkissjóði fyrir árslok.
Vonandi þurfa menn ekki lengi að
bíða uppgjörsins frá fjármálaráð-
herra.
Með 10% almennu hækkuninni
á opinberri þjónustu gekk ríkis-
stjórnin þvert á samkomulag, sem
gert var við verkalýðshreyfinguna
á sínum tíma um slíkar verðhækk-
anir. Sú ákvörðun er því enn eitt
dæmið um algjört skeytingarleysi
og í því efni er ábyrgð Alþýðu-
bandalagsins mikil, því að verið er
að bjarga skinni Ragnars Arnalds
fjármálaráðherra. Leiftursókn Al-
þýðubandalagsins gegn lífskjörun-
um nýtur þannig óskoraðs stuðn-
ings framsóknarmanna og fylg-
ismanna forsætisráðherrans. Nú
bíða menn eftir því, hvort þessi
leiftursókn standist í framkvæmd.