Morgunblaðið - 04.01.1981, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. JANÚAR 1981
*
Umsjón: Séra Jón Dulbri Hróbjartsson
Séra Kurt Siyurbjörnsson
Siyurbitr Pdlsson
AUDROraNSDEGI
Kristniboðsár
Áriö 1981 sem nú er
gengið í garð verður sér-
stakt kristniboðsár í ís-
lensku kirkjulífi. Ástæðan
er söguleg og byggir á
þeirri staðreynd að nú eru
1000 ár frá upphafi
kristniboðs á íslandi.
Verður þessa afmælis
minnst með ýmsu móti í
kirkjulegu samhengi.
Fyrsta kristni-
boðsferðin
Fyrsta kristniboðsferðin til ís-
lands, sem sögur fara af, var
farin á dögum hins aðsópsmikla
þeirra hafa fengið einhverjar
undirtektir á Norðurlandi, þar
sem frændur Þorvaids bjuggu.
Þorkell krafla að Hofi í Vatnsdal
og Eyjólfur Valgarðsson létu
prímsignast, og Þorvarður
Spak-Böðvarsson að Ási í
Hjaltadal tók trú, en heimildir
greina þó á um það, hvort hann
hafi þegið skírn af Friðreki
biskupi eða í Englandi. Hins
vegar er reist kirkja á bæ hans
árið 984 samkvæmt því sem
annálar og fleiri heimildir
herma.
Utan Norðurlands virðist
þ»'im ekkert hafa orðið ágengt,
s\o sem er þeir boðuðu trú á
Alþingi.
Má vera að litið hafi verið á
kristniboð Stefnis sem erindis-
rekstur fyrir Ólaf konung og það
valdið þeim ýfingum, sem heim-
ildir greina, en ekki sú kenning,
sem hann kann að hafa flutt.
Þriðja
trúboðsförin
Þriðja trúboðsförin var einnig
farin að hvötum Ólafs Tryggva-
sonar. Hann sendi út hingað
Þangbrand prest sinn, sem kom-
ið hafði með konungi frá Eng-
landi til Noregs að sögn Þóris
munks. í íslendingabók er agt
frá þessari ferð Þangbrands á
þessa leið: „Ólafur rex Tryggva-
kirkjuhöfðingja Aðaldags erki-
biskups. Trúboðarnir voru þeir
Þorvaldur Koðránsson frá
Stóru-Giljá í Þingi, sem bar
viðurnefnið hinn víðförli og
saxneskur biskup Friðrekur að
nafni. Heimildir sem eitthvað
greina frá atburðum, eru hins
vegar engar eldri en frá 13. öld,
þ.e. í Kristnisögu og í kristni
þætti í Ólafssögu Tryggvasonar
hinni mestu. I þeim segir að
Þorvaldur hafi þegið skírn af
biskupi í Saxlandi en síðan viljað
boða kristni frændum sínum hér
á landi.
Líklegt má þó telja, að för
þessi hafi að einhverju leyti
verið farin að undirlagi
erkibiskups, þótt hvergi sé þess
getið. Ekki er vitað með vissu,
hvenær þessir menn voru hér við
þessi störf, en eftir því sem næst
verður komist, hefur það verið á
árunum 981—986.
Lítið er vitað, hversu ágengt
þeim varð, en helst virðist erindi
Þessir fyrstu trúboðar kristn-
innar hér á íslandi fóru af landi
brott eftir 5 ára starf, en Þor-
valdur andaðist löngu síðar
austur í Rússlandi.
Önnur
trúboðsförin
Önnur trúboðsförin var farin
til íslands að undirlagi Ólafs
Tryggvasonar 995. Sendi hann
hingað út Stefni Þorgilsson, en
hann var afkomandi Helga
bjólu, hins kristna landnáms-
manns á Kjalarnesi. Heimildir
um þessa för eru eingöngu í
Ólafssögu helga og í Kristnisögu.
Af þessum heimildum má ráða
að Stefni hafi verið mjög illa
tekið og „menn skipuðust lítt við
hans kenningar“. Tók hann þá að
„meiða hof og hörga, en brjóta
skurðgoð", — en heiðnir menn
söfnuðu liði gegn honum, og flýði
hann í skjól f-rænda sinna á
Kjalarnesi.
sonur, Ólafssonar, Haraldssonar
hins hárfagra, kom kristni á í
Noregi og á íslandi. Hann sendi
hingað til lands prest þann, er
hét Þangbrandur og hér kenndi
mönnum kristni og skírði þá
alla, er við trú tóku.“
Samkvæmt öðrum heimildum
virðist Þangbrandur ekki hafa
haft á sér ýkja klerklegt yfir-
bragð. Segir Snorri í heims-
kringlu, að hann hafi verið
„ofstopamaður mikill og víga-
maður, en klerkur góður og
maður vaskur."
Hvað sem segja má um atferli
Þangbrands hér þá vann hann á
sitt band hina ágætustu menn,
þá Hall á Síðu Þorsteinsson,
Hjalta Skeggjason úr Þjórsárdal
og Gissur hvíta. En þeir tveir
síðastefndu fóru utan til kon-
ungs og hétu hónum fulltingi
sínu við að íslendingar tækju
kristni. — Áður hafði Þang-
brandur farið utan og borið
Islendingum illa söguna og segir
sagan að Ólafur hafi orðið reiður
mjög og hótað að láta meiða eða
drepa Islendinga er þá voru í
Noregi. Mun för þeirra Gissurs
og Hjalta hafa sefað reiði kon-
ungs, en hún mun hafa verið árið
998 eða 999, rétt áður en kristni-
takan á að hafa átt sér stað.
(Aðalheimild að því sem nú er
sagt er Saga íslands, þjóðhátíð-
arútgáfa).
Ekki er unnt að rekja þessa
merkilegu sögu til nokkurrar
hlýtar í stuttri blaðagrein, en
væntanlega verður þessum sögu-
legu þáttum gerð betri skil á
öðrum vettvangi.
Kristniboð
meðal
heiðingja
Ekki er hægt að ræða um
kristniboð án þess að minnast á
þann merkilega þátt í íslenskri
kirkjusögu sem kristniboð meðal
heiðinna þjóða er.
Til er merkileg ritgerð eftir sr.
Gunnar Gunnarsson prófast á
Halldórsstöðum er birtist í
Norðurfara 21. maí 1873. Þar
hvetur þessi merki klerkur til
þess að á þjóðhátíðinni 1874
verði stofnað Kristniboðsfélag.
Ekki varð af slíkri félagsstofnun
þá, en á þessum sama tíma eru
stofnuð mörg kristniboðsfélög í
nágrannalöndunum í þeim til-
gangi að senda kristniboða til
heiðinna þjóða. — En á þessari
öld hafa orðið til nokkur kristni-
boðsfélög og hópar á íslandi sem
nú mynda Samband ísl. kristni-
boðsfélaga. Þessi kristniboðs-
hreyfing er starfandi sem sjálf-
stæð leikmannahreyfing innan
kirkjunnar og hefur unnið að
kristniboði bæði í Kína, Eþíópíu
og nú einnig í Kenýa.
Ólafur Ölafsson og Jóhann
Hannesson voru fyrstu kristni-
boðarnir sem Kristniboðssam-
bandið studdi til starfa í Kína,
en eftir að Kína lokaðist fyrir
öllu kristniboði hefur starfsak-
urinn verið í Eþíópíu, aðallega í
Konsohéraði, þar sem reist hefur
verið vegleg kristniboðsstöð. Nú
er einnig búið að reisa kristni-
boðsstöð í Kenýu og starfar þar
ein íslensk fjölskylda, Skúli
Svavarsson, Kjelrún kona hans
ásamt börnum.
Nú í byrjun ársins fara ung
hjón til starfa á þessum sama
stað, en þau eru Kjartan Jónsson
og Valdís Magnúsdóttir ásamt
tveimur dætrum.
í Eþíópíu starfar nú sonur
Ólafs Ólafssonar, Jóhannes
ásamt fjölskyldu sinni, en hann
er læknir. Á undanförnum árum
hafa margir íslenskir kristni-
boðar verið að störfum i Eþíópíu
bæði á vegum Kristniboðssam-
bandsins og norskra samstarfs-
hreyfinga.
Kristniboðsáhugi
Vonandi verður þetta kristni-
boðsár til þess að vekja meiri
kristniboðsáhuga hér á íslandi,
bæði hvað snertir aukið kristni-
boð á landinu okkar og á meðal
heiðinna þjóða.
BiblUdestur
vikuna 4,—10. janúar
Sunnudagur 4. jan.
Jóh. 1:14-18
Mánudagur 5. jan.
Míka 7:7-9 og 18-20
Þriðjudagur 6. jan.
Matt. 21-12
Miðvikudagur 7. jan.
Jóh. 8:12-20
Fimmtudagur 8. jan.
Post. 11:1—18
Föstudagur 9. jan.
Jóh. 9:1-12
Laugardagur 10. jan.
Jóh. 9:24-39
Frelsa
oss
frá
illu
„Heldur frelsa oss frá
illu.“ Merking þessarar
lokabænar bænarinnar,
sem Drottinn kenndi,
virðist liggja í augum
uppi. Þó hefur það vafist
fyrir mönnum hvernig
beri að þýða og túlka
þessa einföldu bæn.
Biblíuþýðendur eru alls
ekki á einu máli um það
hvort réttara sé að segja
„frelsa oss frá illu,“ eins
og við eigum að venjast,
eða „frelsa oss frá hinum
illa,“ — sem sé óvininum,
persónugervingi hins illa,
Satan. Munurinn er þó
ekki mikill. Illt er það,
sem stendur gegn Guöi og
vilja hans. Og í tilverunni
er afl hins illa að verki
sem einbeittur vilji, sem
snýst gegn Guði og áform-
um hans á öllum sviðum,
mengar, eitrar og eyðir. I
bæninni biðjum við þess,
að við mættum vera á
verði gagnvart því öllu og
efld á sál og líkama gegn
sérhverri mynd þess.
„Eigi leið þú oss í
freistni, heldur frelsa oss
frá illu.“ Með þessari bæn
lýkur bæninni, sem frels-
arinn kenndi. Hér horf-
umst við í augu við hættur
þær, sem eru hlutskipti
mannsins í heimi, þar sem
hið illa herjar á, og hér
viðurkennum við getuleysi
okkar til að takast á við
þær. Loks leggjum við
bæði hætturnar og van-
máttinn fram fyrir hinn
máttuga Guð og föður.
Öll reynsla kirkjunnar
staðfestir þá fullvissu
kristinnar játningar, að í
Kristi hafi þessi bæn
fengið uppfylling sína.
Ríki Guðs er komið með
því að Kristur kom á jörð,
fæddur í Betlehem,
deyddur á krossi, uppris-
inn. Kraftar hinnar kom-
andi aldar, hins komandi
ríkis eru að verki hér og
nú, við erum endurleyst,
frelsuð úr greipum hins
illa. Guð hefur „hrifið oss
frá valdi myrkursins og
flutt oss inn í ríki síns
elskaða sonar.“ (Kól. 1,
13).