Morgunblaðið - 27.01.1981, Qupperneq 11

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. JANUAR 1981
11
víkur 90 ára — Verzlunarmannafélag Reykjavíkur 90 ára — Verzlunarmannafélag Reykjavíkur 90 ára — Verzlunarma
Ofungur
gullberi!
kjaramál fram á sameiginlegum
fundum allra launþega í félaginu,
og ber það vott um, að launþegar
við afgreiðslu- og skrifstofustörf
hafi þá þegar fundið, að styrkur
þeirra lá í því, að vera sameinaðir
í baráttunni fyrir bættum kjörum.
Þann 18. janúar 1946 gerist
mjög merkilegur atburður í sögu
félagsins. Þann dag er undirritað-
ur fyrsti kjarasamningurinn, sem
launþegar í félaginu gera við
vinnuveitendur. Þá er félagið enn
ekki orðið hreint launþegafélag.
Á þessum árum gera launþegar
sig sífellt meira gildandi í félaginu
og krafan um að V.R. verði hreint
launþegafélag vex með hverjt
árinu sem líður.
V.R. varð hreint
launþegafélag 1955
Það leiddi síðan til þess, að á
aðalfundi V.R. hinn 28. febrúar
1955, náðist samkomulag um það,
að vinnuveitendur vikju úr félag-
inu.
Frá þeim tíma er félagið hreint
launþegafélag verzlunar- og
skrifstofufólks.
Sem slíkt er félagið því tæplega
26 ára gamalt og því ungt sem
stéttarfélag.
Við skiptingu félagsins byrjar
V.R. að taka á sig þá félagslegu
mynd, sem það hefur nú í dag.
Mörg verkefni biðu þessa unga
stéttarfélags, enda þótt það nyti
að sjálfsögðu góðs af mörgu því,
Úr afmælishófinu á Hótel Sögu
sem unnið hafði verið á vegum
félagsins þegar það var sameigin-
legt félag launþega og vinnuveit-
enda, eins og það, að V.R. hélt
húsnæðinu að Vonarstræti 4, sem
var forsenda fyrir áframhaldandi
öruggu félagsstarfi.
Þegar V.R. varð hreint laun-
þegafélag, var aðeins hluti þess
fólks, sem vann við afgreiðslu- og
skrifstofustörf, í félaginu, eða
aðeins um 1000 manns. Það varð
því að byrja á því, að finna tiltrú
launþega á þýðingu félagsins,
vekja þá til meðvitundar um að
tilurð stéttarfélagsins og aðild
allra, sem við verzlunar- og
skrifstofustörf unnu, væri for-
senda bættra kjara.
Það var því mjög þýðingarmik-
ið, að forustumönnum félagsins
tækist að marka stefnuna í upp-
byggingu og starfsemi félagsins
strax í upphafi á þann hátt, að
launþegar fyndu til þess afls, sem
stéttarfélag á að vera í sókn þeirra
til bættra lífskjara.
Félagsmönnum
hefur fjölgað úr
1000 í 10.000
Þó að ekki hafi allt náðst fram,
sem stefnt hefur verið að á sl. 26
árum, er enginn vafi á því, að sú
stefna, sem mörkuð var í upphafi,
hefur í meginatriðum verið rétt og
haft afgerandi þýðingu, sem m.a.
má marka af því, að á þessum
árum hefur tekizt að sameina allt
verzlunar- og skrifstofufólk á fé-
lagssvæði V.R. í eitt stéttarfélag,
sem nú hefur fjölgað úr 1000 í um
10 þús. manns. í samræmi við
þessa fjölgun félagsmanna, hafa
umsvif félagsins aukist gífurlega,
sem sést bezt af því, að fyrst eftir
skiptinguna var einn starfsmaður
á skrifstofu félagsins, en nú eru
þeir átta og komast naumast yfir
að sinna öllum óskum félags-
manna um félagslega þjónustu.
Annað grundvallaratriði í
stefnumótun og starfi félagsins
eftir skiptinguna var, að afla
félaginu viðurkenningar sem lög-
formlegum samningsaðila við
vinnuveitendur.
Menn gætu haldið í dag, að það
hefði verið auðsótt og sjálfsagt.
Það var öðru nær. Það var ekki
fyrr en fjórum árum eftir að
félagið varð hreint launþegafélag,
að öll samtök vinnuveitenda höfðu
viðurkennt V.R. sem lögformlegan
samningsaðila.
Margir áfangar
hafa unnist
Margir áfangar hafa unnist á
þessum árum. Bæði með sjálf-
stæðum samningum verzlunar-
manna við vinnuveitendur og
einnig í samvinnu við heildar-
samtök verkalýðshreyfingarinnar,
ásamt og með löggjöf sem verka-
lýðshreyfingin hefur lagt áherzlu
á að sett yrði, er varða kaup og
kjör launþega.
Ég vil geta hér nokkurra atriða:
Vinnuvikan hefur styzt úr 48 st. í
38—40 stundir og er nú 5 daga
vikunnar í stað 6. Flokkaskipunin
hefur verið algjörlega umsköpuð
og er nú getið 70 starfsheita í stað
19, sem voru í fyrstu samningun-
um eftir skiptinguna. Sumarfrí
hefur lengst úr 18 dögum í allt að
27 daga. Greiðslur í veikindafor-
föllum hafa lengst úr 3 mánuðum
í 6 mánuði. Þá eru fjölmörg
ákvæði nú í samningum, sem
ekkert var getið í fyrstu samning-
unum. Má þar t.d. nefna aðbúnað
á vinnustöðum, greiðslu ferða-
kostnaðar, fæðingarorlof, lág-
marks hvíldartíma, slysa- og ör-
orkutryggingu. Þá vil ég nefna
orlofssjóðinn og uppbyggingu
orlofshúsa félagsins sem nú eru
16. Aðild að Atvinnuleysistrygg-
ingasjóði, sem kostaði mikla og
langa baráttu. Sjúkrasjóðurinn,
sem verzlunarmenn fengu á árinu
1979, að vísu með löggjöf, en að
baki hennar var löng og hörð
barátta verzlunarmanna fyrir
sjóðnum.
Lífeyrissjóður verzlunarmanna
tók til starfa 1. febrúar 1956 og er
stærsti lífeyrissjóður á félagsleg-
um grundvelli og hefur haft gífur-
lega kjaralega þýðingu fyrir fé-
lagsmenn.
Þá vil ég nefna mjög mikilvæg
atriði, sem V.R. hefur átt hlut að,
eins og stofnun Landssambands
ísl. verzlunarmanna, Verzlunar-
bankans og Alþýðubankans og
inngöngu verzlunarmanna í A.S.I.,
sem kostaði að vísu málaferli, en
það hefur nú verið bætt upp með
því að báðir forsetar Alþýðusam-
bandsins hafa nú verið valdir úr
röðum verzlunarmanna.
Allt þetta hefur bæði mikla
kjara- og félagslega þýðingu og
þessa áfanga ber því að þakka.
Með sanngirni hygg ég að óhætt
sé að segja, að markvisst og af
festu hafi hver áfanginn af öðrum
unnist, sem skilað hefur verzlun-
ar- og skrifstofufólki kjörum, þeg-
ar á heildina er litið, til jafns við
það, sem gerist hjá almennu
verkalýðsfélögunum og hefur því
reyndar verið haldið fram af
aðilum utan félagsins, að V.R. hafi
jafnvel farið framúr launatöxtum
annarra félaga.
Góðir hátíðargestir.
Ég hefi hér í sem fæstum orðum
stiklað á því helzta í 90 ára sögu
V.R.
Það fer ekki á milli mála, að
félagið hefur sett sinn svip á
mannlífið í höfuðborginni, en
segja má, að félagið og borgin hafi
vaxið hvort með öðru þennan
tíma.
Þetta aldna en þó unga félag,
hefur ekki aðeins unnið að bætt-
um kjörum félagsmanna sinna, í
þröngri merkingu þess orðs. Saga
félagsins sýnir, að það hefur lagt
ómetanlegan skerf til menningar-
lífs höfuðborgarinnar í gegnum
árin.
Áherzla á fræðslu-
og útbreiðslustarf
á afmælisárinu
Á afmælisárinu hefur verið
ákveðið að leggja megináherzlu á
fræðslu- og útbreiðslustarf.
Lögð verður áherzla á að vekja
félagsmenn til aukinnar stéttar-
vitundar.
Til þess munum við taka fjöl-
miðlana í okkar þjónustu. Hraði
nútímans krefst þess, að svo stórt
stéttarfélag nýti sér nútíma
tækni, og beiti henni í fræðslu- og
útbreiðslustarfi félagsins.
Slík útbreiðslu- og fræðslu-
starfsemi hefst í samvinnu við
samtökin Viðskipti og verzlun í
sjónvarpinu á afmælisdaginn, nk.
þriðjudagskvöld og síðan í öllum
dagblöðum borgarinnar. Þá verð-
SJÁ NÆSTU SÍÐU
Njáll Símonarson, fram-
kvæmdastjóri hjá Úlfari Jacob-
sen, fyrrum blaðafulltrúi Flug-
félagsins og ritstjóri Frjálsrar
verslunar. — Hann er fæddur
Reykvikingur, en foreldrar
hans voru Árnesingar, Simon
Njálsson, sjómaður og verka-
maður, og Margrét Ingvars-
dóttir. Hann byrjaði strákur i
Kiddabúð, svo lauk hann prófi
frá Verslunarskólanum 1941.
Lyndon B. Johnson
— Þá fékk ég skólastyrk, segir
hann, fyrir milligöngu konu
Lyndons B. Johnsons! Ég vissi
það reyndar ekki þá, en þannig
var, að ég kynntist góðum Amrí-
kana hér í stríðinu og hafði sá
fyrrum unnið í Washington og
hafði þá mikil kynni af Johnson,
sem á þeim árum var ungur
fulltrúi Texas-manna í fulltrúa-
deildinni. Og þessi amríski vinur
minn talaði semsé vel um mig
við konu Lyndons B. Johnsons,
og þar með var ég kominn á
skóla með kúrekum í Texas. Ég
nýtti styrkinn vel og útskrifaðist
viðskiptafræðingur 1947.
VR á umhrotatímum
Heimkominn réðst ég blaða-
fulltrúi hjá Flugfélagi Islands og
um leið hófust afskipti mín af
félagsmálum. Ég gekk í VR og
flæktist fljótlega í stjórn og sat í
henni í 7 ár eða frá 1948—55.
Þessi stjórnarár mín voru miklir
umbrotatímar í sögu þessa
ágæta félags. Það var að breyt-
ast úr almennu félagi kaup-
manna og verslunarmanna í
algert launþegafélag. Árið 1945
höfðu verið stofnaðar launþega-
deildir innan félagsins; skrif-
stofumannadeild, afgreiðslu-
mannadeild og sölumannadeild.
Ég var tvö ár formaður í skrif-
stofumannadeild. Mér var nátt-
úrulega ljóst, sem öðrum, að
hverju stefndi. Kjarasamningar
voru viðkvæmir, það er viðsemj-
endurnir voru líka félagsbundnir
í VR — svo fjölgaði launþegun-
um ár frá ári, sérílagi eftir 1950.
En breytingin gekk ekki alveg
átakalaust fyrir sig. Gömlu
kaupmennirnir voru ekki sáttir
við að slíta öll tengsl við félagið,
sem þeir höfðu reyndar stofnað.
En það urðu engar deilur eftirá.
Það var geysilega mikil félags-
starfsemi í gangi á þessum
árum. Það var jafnvel troðfullt á
aðalfundum VR. Og í félags-
heimilinu í Vonarstræti 4 var líf
í tuskunum: böll og ýmiskonar
skemmtanir. Það var átak að
eignast það hús.
Frjáls verslun
Já, ég var ritstjóri Frjálsrar
verslunar. Verslunarmannafélag
Reykjavíkur byrjaði að gefa út
Frjálsa verslun 1939, að tilstuðl-
an Friðþjófs heitins Johnsons.
Tímaritið bar sig með auglýsing-
um og kauplausri vinnu rit-
stjórnarinnar. 1948 var ég kos-
inn í ritstjórn og 1951 varð ég
ritstjóri með Gunnari Magnús-
syni allt til 1955 að útgáfan
lognaðist útaf. Við reyndum að
koma út 12 heftum árlega og
gekk það stundum brösulega. En
þegar maður Htur til baka, þá
minnist maður einungis
skemmtilegra stunda og góðs
fólks. Ég kynntist mörgu góðu
fólki þessi ár. Og sem ungum
manni, fannst mér auðvitað
gaman, að vinna með Vilhjálmi
Þ. Gíslasyni, Birgi heitnum
Kjaran, Geir Hallgrímssyni og
Einari heitnum Ásmundssyni —
en þeir voru allir í ritstjórn
Frjálsrar verslunar meðan við
Gunnar ritstýrðum og miklir
áhugamenn um útgáfuna.
Starfið og félagsmálin
Svo kom að því, maður var
nauðbeygður til að draga sig
útúr félagsmálunum. Þau voru
orðin svo tímafrek: Ég sat í
stjórn Heimdallar á sínum tíma,
var einn af stofnendum annars
Lionsklúbbsins í Reykjavík,
Baldurs, sat í stjórn Ferðamála-
félags Reykjavíkur, og 10 ár var
ég í stjórn Islensk-Ameríska
félagsins. Það var farið að
spauga með mann — ég væri
aldrei heima o.s.frv. Svo hafði ég
orðið mikið starf hjá Flugfélag-
inu sem blaðafulltrúi.
Hjá Flugfélaginu hætti ég
síðan 1962, langaði að spreyta
mig uppá eigin spýtur, svo var
launaspursmálið líka inní dæm-
inu eins og endranær. Ég fór í
ferðaskrifstofubransann og hef
verið viðloðandi hann síðan. Um
þetta leyti hafði Ásbjörn Magn-
Njáll Simonarson
Ljósin Rax.
ússon stofnað ferðaskrifstofuna
Orlof og var það sú eina utan
Ferðaskrifstofu ríkisins. Orlof
hætti starfsemi og ég og fleiri
settum á fót ferðaskrifstofuna
Sögu. Hún fór í hundana líka.
Það var ekki gróðavænlegt að
reka ferðaskrifstofu í þá daga.
1967 réðst ég svo til Úlfars
Jacobsens og þar er ég nú
framkvæmdastjóri. Mjög lifandi
starf, eins og blaðafulltrúastarf-
ið hjá Flugfélaginu, enginn dag-
ur öðrum líkur. Ég hef aldrei séð
eftir því að fara í ferðamálin.
Heiðursmerkjaaldur
Jú, það var krækt í mig
gullmerki VR núna á sunnudag-
inn. En reyndar finnst mér ég nú
ekki kominn á heiðursmerkja-
aldur. Ég er aðeins 57 ára gamall
og þó miklu yngri í andanum.
Én á þessum tímamótum
Verslunarmannafélags Reykja-
víkur minnist ég með mikilli
ánægju þeirra ára, sem ég var
þar starfandi félagi. Ég minnist
góðra og áhugasamra félaga og
ánægjulegs samstarfs. Ég vil
einkum nefna þrjá menn, sem ég
hafði mest saman við að sælda,
þá Guðjón Einarsson, formann
VR í þau ár sem ég sat í stjórn,
Sveinbjörn Árnason, varafor-
mann félagsins, og Gunnar
Magnússon, meðritstjóra minn
að Frjálsri verslun í fimm ár.
Á 90 ára afmæli VR gleðst ég
yfir hinum mikla og öra vexti
félagsins síðustu ár undir hand-
leiðslu Guðmundar H. Garðars-
sonar og Magnúsar L. Sveinsson-
ar og óska félaginu gæfu og
gengis um alla framtíð.