Morgunblaðið - 27.01.1981, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. JANÚAR 1981
Verzlunarmannafélag Reykjavíkur 90 ára — Verzlunarmannafélag Reykjavíkur 90 ára — Verzlunarmannafélag
Peter Nielsen, faktor, við Lefolii-verzlun, var mikill náttúruskoðari og
safnari. Þarna heldur hann á stóru igulkeri. Ljósm. Fr. Lund

Lefoliiverslun um aldamót. Fyrir neðan sést bryggjan og úti á legunni tvö Bakkaskip. Myndina tók Fröken Lund um aldamótin.
„Nú er ekkert eftir nema
auöur sandurinn þar sem
verslunarhúsin stóðu “
Bakkaskip á legunni útifyrir Eyrarbakka — i baksýn sér i brimgarðinn.
LjÓHin. Fr. Lund
Rœtt við Andreas
S.J. Bergmann
um Lefolii-verslun
og mannlífið á
Egrarbakka
uppúr aldamótum
Andreas S.J. Berg-
mann heitir maður.
Hann þekkti til Lefolii-
verzlunar á vel-
mektardögum henn-
ar um aldamót og vann
þarinnanbúðar tvö
síðustu árin sem
verzlunin starfaði.
Hann man líka eftir
Bakkaskipunum og
starfaði að upp-
skipun úr þeim sem
unglingur. Andreas er
fæddur í Húsinu á
Eyrarbakka árið
1893 en foreldrar
hans voru Ingibjörg
Halldórsdóttir og
Karl Bergmann,
danskur maður. Þau
fóru utan, skömmu eft-
ir að hann fæddist,
komu honum í
fóstur til bráða-
birgða, en það dróst í
tuttugu og fimm ár
að hann færi til
Danmerkur. Á Eyr-
arbakka ólst hann upp
hjá gömlum hjónum,
Guðrúnu Hans-
dóttur og Jóni Jónss-
yni frá Minna Núpi, —
þeir voru bræðrasyn-
ir Jón og Brynjólf-
ur frá Minna Núpi
sem þjóðfrægur er af
ritstörfum sínum.
Andreas kvæntist
Guðmundu Guð-
mundsdóttur Berg-
mann, sem nú er
látin, og áttu þau
saman fjögur börn —
tvo syni og tvær dætur.
Eru þau löngu upp-
komin og eiga þau
Guðmunda og Andr-
eas nú 39 afkomendur.
Andreas S.J. Berg-
mann er heiðursfé-
lagi í Verzlunarmanna-
félagi Reykjavíkur
og félagi í VR frá
því um 1930. Blaða-
maður Morgunblaðsins
ræddi við Andreas á
heimili hans að
Ljósvallagötu 24 og
var hann fyrst beðinn
* að rifja upp það sem
honum væri minn-
isstæðast frá mekt-
ardögum Lefolii-
verzlunar.
Andreas S.J. Bergmann
Ljósm. Emilia
„Lefolii-verzlun á Eyrarbakka
var rótgróin selstöðuverzlun og
hafði lengst af alla verzlun á
Suðurlandi, Skaftafells-, Rangár-
og Árnessýslu. Hún var við líði
allt til ársins 1918 og ég var
starfsmaður hennar um tveggja
ára skeið. Hún var, held ég mér sé
óhætt að segja, ekki eins óvinsæl
og aðrar danskar verzlanir hér á
landi, var yfirleitt með vandaðar
vörur og var ekki mjög á orði haft
að hún seldi dýrt eða okraði.
Ég er fæddur 1893 og man því
vel eftir Lefolii-verzlun og því sem
henni tilheyrði allt frá aldamót-
um. Fram undir 1910 var mikil
drift á vegum verzlunarinnar.
Sérstaklega var mikið um að vera
á sumrin, ullarmóttaka og fisk-
verkun, útskipun og uppskipun.
Verzlunin hafði gufubát til flutn-
inga austur í Vík í Mýrdal og til
Grindavíkur, það var sá frægi
Oddur — um 60 tonna skip.
Bakkaskip
Jarðskjálftaárið 18% komu alls
11 skip til Lefolii-verzlunar, en ég
reikna með að meðalsigling hafi
verið 6—7 skip. Þau fyrstu komu
seinnipartinn í apríl, en það gat
dregist fram í byrjun maí, en þau
síðustu fóru um miðjan septem-
ber, þá var vátryggingartími
þeirra útrunninn. Þetta voru allt
seglskip, tvímastraðar skonnortur
— 80 til 100 tonna skip og áhöfnin
vanalega sex menn. Öll uppskipun
og útskipun fór fram með upp-
skipunarbátum og var það mikil
vinna. Uppskipunartími fór tölu-
vert eftir því hver varningurinn
var — það tók 4—6 daga að losa
skip sem flutti stykkjavöru en
6—7 daga væri farmurinn kol eða
salt. Því var mokað í poka í
lestinni áður en það var flutt í
land. Ég vann sjálfur í þessari
uppskipun þegar ég var á fimmt-
ánda ári — þetta var erfið vinna.
Það var algengt að konur væru í
uppskipun — ekki bara á Eyrar-
bakka heldur einnig í Reykjavík
og sjálfsagt víðar. Ástæðan hefur
líklega verið sú að á þessum
árstima var lítið um að karlmenn
væru á lausum kili — þeir stund-
uðu flestir sjó eða voru bundnir
við bústörf og kaupamennsku yfir
sumarið. — Konur unnu líka
mikið við breiðslu og samantekt á
fiski. — Svo voru þær við útskip-
un, að „stúfa" sem kallað var —
þ.e. að raða saltfisknum í lestarn-
ar á skútunum. Honum var raðað
alveg á sérstakan hátt, þannig að
hver röð var skásett — það þurfti
mikinn handflýti við þetta verk
því ekki var ætlaður til þess mikill
tími.“
Hverjar voru helztu vöruteg-
undirnar scm komu með þcssum
skipum?
„Það voru kol, salt og kornvör-
ur. Rúgurinn var venjulega fluttur
laus í lestinni, undir stykkjavör-
unum en hveiti og bankabygg í
sekkjum. — Bankabyggið var not-
að í grauta hér áðurfyrr — þá var
líitð um hrísgrjón og haframjöl
ekki farið að flytjast. Þá er að
nefna skeifnajárn, þakjárn og
saum, að ógleymdri kramvörunni,
eins og vefnaðarvörurnar voru
nefndar. Timbur kom venjulega
með „timburskipum" sem fluttu
ekki annað. Þetta voru battningar,
plankar og borð, en lítið af
hefluðum við. Gólfborð og panel