Morgunblaðið - 27.01.1981, Side 31

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. JANÚAR 1981
31
Pétur Sigurðsson alþingismaður:
Atvinnuleysi og landflótti
Margra ára atvinnu-
öryggi á f allanda fæti
Alþingi íslendinga hófst i gær, eftir þinghlé frá þvi fyrir jól, með
harðri hrið stjórnarandstöðu að rikisstjórninni vegna „aívarlegs
atvinnuástands sem nú væri veruleiki á nokkrum landssvæðum og
meðal fjölmennra starfshópa láglaunafólks hér á höfuðborgarsvæð-
inu.“ eins og Pétur Sigurðsson alþingismaður komst að orði, en hann
hóf þessa umræðu.
Gunnar Thoroddsen, forsætisráðherra, las upp forsetabréf um
samkomudag Alþingis en siðan hófust framangreindar umræður, sem
snérust m.a. um veika stöðu útflutningsiðnaðar, vörugjald á sælgæti
og gosdrykki, sem dregið hefur stórlega úr sölu þessarar vöru.
atvinnuástand á Suðurnesjum, atvinnuhorfur á Akureyri, stöðu
byggingariðnaðar o.fl.
Er atvinnuleysi
(ramundan?
Pétur Sigurðsson (S) sagði það
ömurlegan veruleika að atvinnu-
leysi hefði stungið sér niður í
nokkrum landshlutum og meðal
fjölmennra starfshópa láglauna-
fólks hér á höfuðborgarsvæðinu.
Hann sagðist ekki ætla að fjalla
nú um það hugsanlega ástand sem
skapast kunni ef ekki náist samn-
ingar milli sjómanna og útgerð-
armanna, sem hefði í för með sér
stöðvun fiskveiðiflotans og starfs í
fiskvinnslu. Ekki heldur þann
samdrátt sem þegar væri stað-
reynd í helztu stóriðjufyrirtækj-
um okkar vegna orkuskorts. Ég
dreg ekki í efa, sagði Pétur, að það
sérstaka ástand hefur skapast
vegna langvinnra kulda á hálend-
inu og lekra uppistöðulóna, en
fullyrði samt, að meginástæða
þessa orkuskorts megi hiklaust
rekja til „fyrirhyggjuleysis og
vanhæfni þeirra sem farið hafa
með stjórn þessara mála á síðustu
árum“. Pétur rakti fréttir um
atvinnuleysi á Akureyri en vék
síðan að nýju vörugjaldi á sælgæti
og gosdrykki, sem leitt hefðu til
sölusamdráttar og uppsagna iðn-
verkafólks. Gjaldið á súkkulaði,
svo dæmi væri tekið, hefði hækkað
úr 40 g.krónum á hvert kíló í 379
g.krónur eða um 825%! Vitnaði
hann m.a. til ummæla fram-
kvæmdastjóra Lindu-verksmiðj-
unnar á Akureyri þar að lútandi.
Þá vitnaði hann til frétta um
atvinnuleysi á Djúpavogi (Þjóð-
viljinn), frétta um atvinnuleysi á
Suðurnesjum og landflótta, sem
ekki væri hægt að loka augum
fyrir. Sagði Pétur að höfuðborg-
arsvæðið og Suðurnes hefðu verið
hornrekur og mismunað síðustu
árin í sambandi við fyrirgreiðslufé
til atvinnuuppbyggingar. •
Pétur vitnaði til greinargerðar
Guðmundar G. Þóarinssonar, sem
talað hefði gegn vörugjaldi á
sælgætisiðnað og gosdrykki en
tryggt samþykki þess með hjá-
setu. Spurði hann forsætisráð-
herra, í fjarveru fjármálaráð-
herra, hvort ríkisstjórnin hefði
tekið afstöðu til álagningar 2%
jöfnunargjalds á innflutt sælgæti,
sem komið gæti í stað vörugjalds-
ins, en að því hafði Guðmundur G.
ýjað í greinargerð sinni. Þá sagði
hann það lítt í samræmi við
samráðsloforð stjórnvalda við
launafólks um ákvarðanir í efna-
hagsmálum, en álagning vöru-
gjaldsins væri liður í efnahags-
ráðstöfunum ríkisstjórnarinnar,
að ráðherrar hefðu ekki sýnt
fulltrúum láglaunafólks þá sjálf-
sögðu háttvísi að vera viðstaddir
til að veita mótmælum þeirra
viðtöku, þó koma þeirra hafi verið
boðuð með nægum fyrirvara.
Ekkert ákveðið
um jöfnunargjaldið
Gunnar Thoroddscn, forsætis-
ráðherra, sagði m.a. að ríkis-
stjórnin hefði ekki tekið ákvörðun
um álagningu 2% jöfnunargjalds.
Mótmæli starfsfólk í nefndum
iðngreinum yrðu tekin til athug-
unar. Nefnd myndi skipuð til að
kanna, hvort um sölusamdrátt
væri að ræða, en það drægju
sumir í efa, en ef svo væri, hve
mikill — og þá hverjar ástæður
hans væru.
Um atvinnuástand á Suðurnesj-
um sagði forsætisráðherra að rík-
isstjórnin hefði ekki fengið erindu
um atvinnuleysi þar frá sveitar-
félögum, verkalýðsfélögum né
þingmönnum kjördæmisins. Þá
væri það rangt hjá Pétri að fólki
hefði verið sagt upp í Lindu á
Akureyri. Heimildin væri Morg-
unblaðið, en engu starfsfólki hefði
verið sagt þar upp.
Jólagjöfin til
iðnverkafólks
Birgir ísleifur Gunnarsson (S)
sagði að jólagjöf ríkisstjórnarinn-
ar til iðnverkafólks, 30% vöru-
gjald á gosdrykki og 7% vörugjald
á sælgæti, hefði nú sagt til sín í
sölusamdrætti og uppsögnum. A
liðnu sumri hefði ríkisstjórnin séð
ástæðu til að setja sérstök bráða-
birgðalög til að styrkja sælgætis-
iðnaðinn. Tveimur mánuðum síðar
hefði hún söðlað um og séð ástæðu
til að þyngja rekstur hans með
verulegum skattaálögum í formi
nýs vörugjalds. Þessi skattheimta
þýddi, að sögn, 3,4 milljarða gam-
alkróna í ríkissjóð. Hún hækkaði
hinsvegar kaupgjaldsvísitölu um
0,26%, sem þýddi um 3 milljarða
hækkun í kaupgjaldi frá ríkissjóði
og fyrirtækjum. Ágóðinn væri því
hæpinn, ekki sízt þegar hann væri
nú skoðaður í ljósi atvinnuleysis
hjá iðnverkafólki. Mér kemur satt
að segja á óvart að forsætisráð-
herra dregur í efa að hér sé um
sölusamdrátt að ræða. Þetta mál á
ekki að tefja í einni nefndinni enn
í iðnaðarráðuneytinu, heldur verð-
ur að snúa sér að því að leysa það
með því að fella þennan nýja skatt
niður.
Það kemur mér og á óvart að
formaður þingflokks Alþýðu-
bandalagsins, flokksins sem mest
talar um samráð við launafólk,
skyldi í þingræðu hæða það iðn-
verkafólk, sem skrifaði undir mót-
mæli gegn skatti, sem reynslan
hefur nú sýnt að stefndi beint í
atvinnuleysi í iðngreininni. „Sam-
ráð“ af slíkri tegund væri verka-
fólki lítt að skapi.
Birgir sagði að á sl. fjórum
árum hefði um 10.000 manns
flutzt utan. Tími væri til að hamla
gegn því dulbúna atvinnuleysi sem
í slíkum landflótta fælist.
Birgir skoraði á ríkisstjórnina
að hætta þessu nefndadútli, en
afnema vörugjaldið á þessa iðn-
grein og koma þannig til móts við
það fólk, sem nú væri með upp-
sagnarbréf í höndum.
Atvinnuleysi
Lárus Jónsson (S) sagði 120
manns vera á atvinnuleysisskrá á
Akureyri. Dregið hefði stórlega úr
eftirspurn byggingarlóða þar og
byggingartími lengst. Þetta má
rekja til stefnu stjórnvalda í
húsnæðismálum. Byggingarsjóð
ríkisins vantar ekki minna en 10
til 12 milljarða gamalla króna til
að geta fullnægt skuldbindingum
sínum 1981. Ætlast er til að hann
taki fjárfúlgur að láni úr lífeyr-
issjóðum, sem enganveginn er víst
að hann fái. Þar á nú að taka að
láni um 19,6 milljarða gamal-
króna, en þar fengust 7,3 milljarð-
ar gamalkróna 1980.
Lárus sagði um 1000 manns
hafa atvinnu í útflutningsiðnaði á
Akureyri. Gengisfestingin, sam-
hliða kostnaðarhækkunum, kæmi
mjög illa við þennan iðnað. Svo
virtist sem skóverksmiðja, sem
þar væri rekin nú, myndi loka á
árinu. Þá væri vandi skipasmíða-
iðnaðar mjög mikill og nýjar
lánareglur vegna nýsmíði skipa
kynni að vera banabiti þessa
mikilvæga iðnaðar hér á landi.
Hvert sem litið væri blasti við
óvissuástand.
fUlldór Sl*hv»tur
Blöndal BJörsrvinKson
Stjórnarliðar úr
Reykjaneskjördæmi
Matthias Bjarnason (S) vitnaði
til stefnuræðu forsætisráðherra
um stuðning við íslenzkan iðnað,
m.a. sælgætisiðnað. Framkvæmd
þeirrar stefnu væri vægast sagt
tortryggileg. Forsætisráðherra
talar nú um samdrátt í sælgætis-
iðnaði sem „haldið er fram en
aðrir draga í efa...“ Dregur
ríkisstjórnin í efa orð iðnverka-
fólks og þeirra sem nú hafa fengið
uppsögn á atvinnu? Er ríkis-
stjórnin svo upptekin við að lesa
um Dagblaðsfylgi sitt að hún sér
ekki hvað er að gerast í þjóðfélag-
inu; hjá atvinnuvegunum, sem allt
hvílir á? Máski kemur Dagblaðið
fylgi ráðherranna upp í fylgi
Stalíns gamla í hans kjördæmi,
austur í fyrirmyndinni á sinni tíð,
sem komst víst nálægt hundrað-
asta prósentinu. En staða at-
vinnuveganna byggir ekki á slík-
um skoðanaleik, né skapar hann
atvinnu handa þeim, sem nú hafa
misst atvinnu í beinum tengslum
við skattastefnu ríkisstjórnarinn-
ar. Þetta vörugjald á að leggja
niður strax. Og aumt er stjórnar-
liðið úr Reykjaneskjördæmi, ef
rétt er hjá forsætisráðhérra, að
það hafi ekki haft uppburði til
þess að koma á framfæri upplýs-
ingum til ríkisstjórnar um bág-
borið atvinnuástand þar syðra,
sem raunar hefur verið fréttamat-
ur fjölmiðla um skeið.
30% meira atvinnuleysi
1981 en 1980
Karl Steinar Guðnason (A)
sagði 30% meira atvinnuleysi á
Suðurnesjum nú en fyrir ári.
Atvinnuleysisvofan væri víða að
tilla tám í þjóðfélaginu og at-
vinnurekstur stæði á brauðfótum.
Ástandið í sælgætisiðnaðinum
væri einn hættuboðinn af mörgum
— og heimatilbúinn að því er
skattastefnuna varðaði. Karl
Steinar sagði atvinnuleysið á Suð-
urnesjum hafa bitnað fyrst og
fremst á kvenfólki. Verkakvenna-
félagið hafi skrifað forsætisráð-
herra sérstaklega af þessu tilefni.
Það væri því rangt hjá ráðherra
að engin formleg tilkynning hefði
verið send hér um enda atvinnu-
ástandið á Suðurnesjum öilum
ljóst, sem fylgdust með almennum
fréttum. Er það ekki ein af
starfsskyldum félagsmálaráðu-
neytis að fylgjast grannt með
atvinnuástandi í einstökum lands-
hlutum? Karl sagðist furða sig á
því að í stjórnarsáttmálum væru
atvinnumál á Suðurnesjum flokk-
uð undir utanríkismál. Hann vék
að neitunarvaldi kommúnista,
framkvæmd á Keflavíkurflugvelli.
Hann ræddi um framkvæmdir við
flughafnarbyggingu og birgðastöð
í Helguvík en lagði meginþunga á
hefðbundna atvinnuvegi og nauð-
syn þess að styrkja þá svo forða
mætti atvinnuleysi og landflótta.
Ekki neitunarvald
ólafur Jóhannesson, utanríkis-
ráðherra, sagði ekkert um það í
stjórnarsáttmála sem gæfi Al-
þýðubandalagi neitunarvald um
varnarliðsframkvæmdir. I sátt-
málanum væri flugstöðvarbygging
háð samþykki allrar ríkisstjórnar-
innar en um önnur atriði væri þar
ekki fjallað. Þær heyrðu beint
undir viðkomandi yfirvöld. At-
vinnumál á Suðurnesjum heyrðu
og ekki undir sitt ráðuneyti. Hins
vegar væri Þjóðhagsstofnun að
gera úttekt á vanda Suðurnesja
varðandi atvinnuþróun.
Orkuverð og iðnaður
Albert Guðmundssun (S) vitn-
aði til viðtals við Jón Sigurðsson í
Morgunblaðinu, sem m.a. hefði
fjallað um orkuskömmtun. Hann
sagði raforku nú framleidda,
vegna ástands á vatnasvæði
stærri virkjana, sem innfluttri,
dýrri olíu. Sú kostnaðaraukning,
sem af þessu leiddi, mætti ekki
lenda á almennum iðnaði umfram
stóriðju. Það væru eigendur
Landsvirkjunar, þ.e. Alþingi og
borgarstjórn, sem ættu að
ákvarða um verðlagningu, ekki
nefndir út í bæ. Þetta mál ætti því
að koma til kasta Alþingis.
Verksmiðjuverð gosflösku
meira en 50%
ríkisskattur
Guðmundur G. Þórarinsson (F)
sagði ríkisskatta meir en helming
af verksmiðjuverði gosdrykkja-
flösku. Spurning væri, hvort iðn-
rekendur væru starfandi í eigin
fyrirtækjum eða sem innheimtu-
menn hins opinbera. Ég var á móti
þessu vörugjaldi, en greiddi ekki
atkvæði gegn því í trausti þess að
það viki fljótlega fyrir 2% aðlög-
unargjaldi. Samdráttur hjá kóka-
kóla er staðreynd, sagði Guð-
mundur, en ég er ekki jafn viss um
sölusamdrátt hjá Sanitas. Ekki er
heldur víst að samdrátturinn sé
alfarið vegna vörugjaldsins. Fólk
kaupir nú meira aðra drykki, t.d.
hreina ávaxtadrykki. Hann ræddi
um erfiðleika á ýmiskonar sam-
keppnisiðnaði hér heima, sem
keppa þyrfti við meira og minna
niðurgreiddar innfluttar vörur.
Enn um Akureyri
Halldór Blöndal (S) sagði 60
manns hafa unnið í sælgætisiðn-
aði á Akureyri fyrir 2 árum. Nú
væru starfsmenn 37. Rétt væri að
uppsagnir hefðu ekki komið til í
Lindu á þessu ári en fækkun
starfsfólks væri þó staðreynd og
iðnrekendur nyrðra, ekki síst í
útflutningsiðnaði, væru kvíðnir,
m.a. vegna festingar gengisins.
Skilafrestur hins nýja skatts væri
og alltof stuttur.
Nokkuð á annað hundrað manns
væri á atvinnuleysisskrá á Akur-
eyri, ekki sízt í byggingariðnaði,
aðallega verkamenn, en vinna
iðnaðarmanna héfði og dregizt
saman. Verksmiðja K. Jónssonar
hefði ekki fengið nægt hráefni,
m.a. vegna ónógrar fjármagnsfyr-
irgreiðslu. Röng skatta- og verð-
lagningarpólitík ríkisstjórnarinn-
ar væri að sliga allan atvinnu-
rekstur í landinu og grafa undan
þvi atvinnuöryggi, sem hér hafi
tekizt að tryggja á undanförnum
árum. Geðþóttaákvarðanir í geng-
ismálum bættu heldur ekki úr
skák hjá útflutningsframleiðsl-
unni.
KeflavíkurfluKvöllur
Sighvatur Björgvinsson (A)
áréttaði að landflótti væri dulbúið
atvinnuleysi. Sorglegt hefði verið
að hlusta á félagsmálaráðherra í
ríkisfjölmiðli útmála ókosti þess
að fólk flytti úr landi, út frá
sjónarhorni þess vanda, er slíkum
flutningum fylgdi fyrir börn, en
orða ekki merg málsins, hvern veg
má skapa þessu fólki lifibrauð hér
heima. Hann spurði utanríkisráð-
herra hvort rétt væri að frum-
varpa væri í undirbúningi sem
færði Keflavíkurflugvöll úr umsjá
og ábyrgð utanríkisráðuneytis til
samgönguráðuneytis. (Svör feng-
ust ekki.)