Morgunblaðið - 27.01.1981, Qupperneq 36

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. JANUAR 1981
36
Karl Helgason lögfræðingur:
ÞAÐ HVARFLAÐIAÐ MÉR
IX
Opið
bréfkorn
til ykkar
Sæl, elskuleg og ágæt!
Við höfum gaman af orða-
hnippingum, Islendingar. Eg
ætla að segja ykkur frá einum
slíkum.
— Það eru þessi ómögulegu
áfengislög sem gera ástandið
svona slæmt hér á landi, sagði
kunningi minn við mig með
miklum þunga.
Menn eru neyddir til að
drekka illa með heimskulegum
reglum. Ég hef nú farið víða og
hvergi séð ástand líkt því sem
hér er. Tökum til dæmis Frakk-
land ...
— Nei, ræðum ekki fyrir-
myndar Frakklandið, svaraði ég.
— Þar er ' áfengisvandamálið
gífurlegt, meira en annars stað-
ar þekkist, enda heildarneyslan
mest. Þvi lýsa Frakkar nú opin-
skátt sjálfir — og vita allir sem
vilja vita, meira að segja hér á
landi. En leyfðu mér að heyra
hvað þú telur heimskulegt við
áfengislögin.
— Það er nú ýmislegt. T.d.
aldursmörkin. Hvaða vit er í því
að leyfa ekki 18 ára — fullþroska
fólki — að kaupa áfengi? það
ætti jafnvel að leyfa 16 ára að
kaupa létt vín — ég tala nú ekki
um bjór. Kannski er þetta með
bjórinn eitt það fáránlegasta ...
— Eitt í einu, minn kæri, eitt í
einu. Ég er ekki hissa á því að þú
nefndir aldursmörkin. Ég hef til
skamms tíma talið réttara að
lækka þau.
— Það liggur í augum uppi,
maður! Það drekka allir á þeim
aldri. Er ekki betra að það sé
gert löglega en ólöglega. Þá
mætti líka fylgja betur eftir
banni við afhendingu áfengis til
unglinga.
— Það finnst mér ekki óskyn-
samlega mælt, sagði ég. — M.a.
þessi röksemd fyrir lækkun
áfengiskaupaaldurs var færð
fram í Bandaríkjunum og Kan-
ada um 1970. Og ýmis ríki
lækkuðu aldursmörk. En nú hafa
mörg þeirra hækkað mörkin
aftur vegna þeirrar reynslu sem
af því fékkst. Áfengisneysla ung-
menna jókst nefnilega, bæði
þeirra sém eftir breytinguna
drukku löglega og hinna yngri.
Umferðarslysum sem ungmenni
lentu í fjölgaði mjög, ekki síst
banaslysum. Og heilbrigðisráð-
herra Bandarikjanna lagði til
við þingið á síðasta ári að
áfengiskaupaaldur yrði hækkað-
ur.
Hérlendis hefur aldur við upp-
haf áfengisneyslu farið lækkandi
og vandi aukist en það virðist
ekki vera rétta lausnin að breyta
ákvæðum um lögaldur til áfeng-
iskaupa.
... Og við ræddum um bjór-
inn, ölgerðarefnin og allt það. En
ég hef nú skrifað ykkur tvö bréf
um það efni svo að ég sleppi því
hér.
— Hvað svo fleira? spurði ég.
— Það er nú mátgt. Sumu
hefur að vísu verið breytt í betra
horf, t.d. var opnunartími vín-
veitingahúsanna lengdur ...
— Óekkí — merkilegt hve
margir eru sammála um að
áhrifanna af þeirri lengingu
gæti einmitt til hins verra.
Kannski hefði ekki verið fráleitt
að taka mið af ábendingum
WHO í þessu sambandi — að
eitt af því sem helst gagni til að
draga úr áfengistjóni sé að
stytta opnunartíma áfengisút-
sala og vínveitingahúsa. Það er
að vísu sérstaklega haft í huga
það fyrirkomulag sem gildir
víðast erlendis — en það var
óþarfi að ganga þvert gegn
æskilegri stefnu eins og gert var
með lengingu opnunartíma — já,
og stöðugri fjölgun áfengisveit-
ingastaða.
Og þá erum við komnir að því
sem þú mátt gjarna festa vel í
minni: Áfengislög okkar eru að
flestu leyti í samræmi við það
sem þykir góð áfengismála-
stefna! Auðvitað er þar ákvæði
sem breyta þyrfti. En andi
laganna og meginstefna er ein-
mitt sá sem þeir eru best hafa
rannsakað og gerst þekkja
áfengismál leggja til að móti
löggjöf. Hins vegar hefur verið
farið ýmislega á svig við þau á
síðustu árum — jafnvel sett
reglugerðarákvæði sem ganga
þvert gegn ákvæðum áfengis-
laga.
— Rannsóknir og áfengis-
málastefna og WHO — þetta er
bara píp. Þú færð mig ekki ofan
af því að það þýðir ekki að hefta
menn með lagaákvæðum — boð-
um og bönnum. Ég er á móti
öllum boðum og bönnum.
— Elskulegur, ertu það? Nei,
það ertu nefnilega alls ekki.
Enda er það vígorð rökvilla og
merkingarleysa. Ekkert þjóðfé-
lag fær staðist án reglna. Hvað
viltu til að mynda segja um
umferðina?
— Gott að þú nefndir það. Er
nokkur að tala um að banna að
flytja inn bíla? Er þó ekki alltaf
hætta á slysum og tjóni af þeim?
— Einmitt, eins og af áfengi.
En ég ætla að þú munir hafa
heyrt að settar eru reglur til að
draga úr hættunni, umferðarlög.
Og kannski vill svo til að þú
hafir grun um að þar er talað um
boð- og bannmerkí. Það finnst
okkur ofur eðlilegur hlutur. Jafn
sjálfsagt er að setja reglur sem
dregið geta úr tjóni af áfengis-
notkuninni í samfélaginu. Og —
taktu vel eftir — það var enginn
að tala um að skrúfa algerlega
fyrir kranann frekar en stöðva
innflutning bifreiða.
— En það vildir þú nú helst...
— Þar kom að því! Því í
ósköpunum að gera mönnum upp
orð eða hugsanir. Vissulega væri
best að geta útilokað öll vímu-
efni. Og meir en sjálfsagt að tala
fyrir því að hægt sé að lifa án
þeirra. En áfengisbann — með
aðstæður okkar tíma í huga —
fyrr má nú aldeilis fyrrvera!
— Það er allt annað með
áfengið en umferðina. Það þýðir
ekkert að vera að troða upp á
fólk reglum sem það kærir sig
ekkert um ... sem fer á móti ...
hérna ...
— ... réttarvitundinni, áttu
við?
— Einmitt, ég var að segja
það.
— Þar erum við þó sammála.
Raunar held ég að við séum
hjartanlega sammála um flest í
þessum sambandi og það verður
væntanlega ljóst þegar við höf-
um greitt úr flækjum — og losað
okkur við hjátrú og hindurvitni.
— En hér kemur fræðslan til
skjalanna. Fræðslan er þarfleg
til að fólk skilji nauðsyn þess að
setja þær regur sem þegar liggur
ljóst fyrir að geta komið að
gagni. Til að skapa trausta
undirstöðu í þjóðarvitund — svo
að ég gerist nú hátíðlegur. — Já,
fræðslan er nauðsynleg, sagði
hann og var allur blíðari á
manninn. — Heyrðu, við verðum
að tala betur um þetta. Hvað
segja þeir þarna hjá Heilbrigð-
isstofnuninni? Veistu annars, ég
hélt að þú sæir ekkert annað en
bann ... Og, mér er sama hvort
þið trúið því, að við gengum um
bæinn með hendur hvor á ann-
ars öxl og töluðum þessi ósköp.
Orðnir svo hjartanlega sammála
um flesta hluti þegar við skild-
um. Jú, þið vitið hvernig snúist
getur eftir hressilegt rifrildi.
Og það hvarflaði að mér að við
gætum öll orðið sammála ef
ræddumst vel við og skoðuðum
málið grannt: Um það að setja
verði þær reglur sem best duga í
þessu efni rétt eins og öðrum. Og
nauðsynlegt sé að losa okkur við
drauginn „ég er á móti öllum
boðum og bönnum".
Samheldnikveðjur,
Kalli.
Félagskonur i Thorvaldsensfélaginu við innganginn á heimilinu við
Dyngjuveg, lengst til vinstri er Sjðfn Sigurbjörnsdóttir formaður
félagsmálaráðs Reykjavikurborgar.
Thorvaldsensfélag-
ið þökkuð störf í þágu
yngstu borgaranna
» Hvaladráp
í skjóli vísinda
í TILEFNI af breyttum rekstri í
húsakynnum Vöggustofu Thor-
valdsensfélagsins við Dyngjuveg
hauð Félagsmálaráð Reykjavik-
urborgar fulltrúum Thorvald-
sensfélagsins í heimsókn i dag-
heimilið Dyngjuborg og skóla-
dagheimilið Langholt, sem nú
eru rekin þar.
Árið 1963 afhenti Thorvaldsens-
félagið Reykjavíkurborg að gjöf
vistheimili fyrir 30 börn innan
þriggja ára aldurs. Heimili þetta
hlaut nafnið Vöggustofa Thor-
valdsensfélagsins. Hinn 19. nóv.
1968 afhenti Thorvaldsensfélagið
svo Reykjavíkurborg að gjöf ný-
bygginKu v>b eldra húsið, sem
ætlað var 12—14 börnum á aldrin-
um 3—4 ára.
Við breyttar aðstæður og
breyttar hugmyndir um nýtingu
vistheimila minnkaði þörf fyrir
sólarhringsvistun ungbarna. Með
heimild Thorvaldsensfélagsins
hefur verið tekið tillit til þessarar
þróunar og húsnæðið nýtt fyrir
dagvistarstofnanir, fyrst að hluta
en frá 1979 hefur allt húsnæðið
verið nýtt sem dagvistarheimili.
Nú eru rekin í þessu húsnæði
dagheimilið Dyngjuborg fyrir 60
börn og skóladagheimilið Lang-
holt fyrir 22 börn. Samtals eru
þarna því 82 börn í dagvistun.
Þótti við hæfi að setja skjöld á
húsið, sem minnir á gefendur og
jafnframt voru Thorvaldsensfé-
laginu þökkuð mikil og giftudrjúg
störf í þágu yngstu borgara
Reykjavíkur um einnar aldar
skeið.
Gerður Steinþórsdóttir formað-
ur félagsmálaráðs flutti kveðjur
og þakkir af hendi Reykjavíkur-
borgar og Unnur Ágústsdóttir
formaður Thorvaldsensfélagsins
svaraði fyrir hönd þeirra félags-
kvenna.
í viðleitni sinni til að breyta
náttúrunni í peninga, hefur mann-
inum tekist að eyða á milli
30—40% af lífi sjávar, og verði
ekkert að gert verður fimmta hver
plöntu- og dýrategund útdauð
fyrir næstu aldamót. Þetta eru
staðreyndir sem virðast ekki
skipta suma miklu máli, því aldrei
hefur verið gengið jafn hart fram
í því og einmitt nú að sóa og
misþyrma náttúru og lífríki þessa
hnattar. í kjölfar þessa hafa augu
æ fleiri manna opnast fyrir nauð-
syn umhverfisverndar og hefur
því aldrei verið gengið jafn hart
fram í því og nú að vernda lífríkið
fyrir bankabókum þeirra manna
sem hafa gert þennan ósóma að
lifibrauði sínu.
Maður skyldi ætla að allir menn
hefðu einhvern snefil af ábyrgð-
artilfinningu en þegar hugleiddar
eru þær dauðasyndir, sem mann-
kynið hefur drýgt gagnvart nátt-
úrunni, koma á mann vomur.
Þessi kóróna sköpunarverksins,
sem maðurinn af fádæma hroka
hefur kallað sjálfan sig, hefur
orðið hnettinum og lífi hans til
furðumikils ógagns og virðist ein-
ungis hafa þá höndina sem eyðir,
ekki þá sem hlúir að og græðir.
Hugvit mannsins hefur umfram
allt verið virkjað til hönnunar og
smíða ýmisskonar drápstækja,
bæði ætluð til notkunar á hann
sjálfan og lífríkið í kringum hann.
Við íslendingar erum síður en
svo barnanna bestir. Engu er
líkara en við höfum lagt metnað
okkar í það að síðasti hvalur í
heimi verði veiddur hér við land,
eins og siðasti geirfuglinn. Hval-
veiðigarpar Islendinga hafa meira
að segja gert ráðstafanir til þess
að við getum haldið áfram að
drepa hina þrautpíndu hvali, þó
svo að alþjóða hvalveiðiráðið
banni vegna ofveiði hvalveiðar
alls staðar í heiminum, sem líkur
eru á að verði innan tíu ára.
Þetta lét ÞórðurÁsgeirsson
skrifstofustjóri sjávarútvegsráðu-
neytisins, einn af höfuðgörpum
islenskra hvalveiðisinna, hafa eft-
ir sér í kvöldfréttum útvarps,
fimmtudaginn 8. janúar sl. Orð-
rétt var fréttin þannig: „Einnig er
mikilvægt að ef alþjóða hvalveiði-
ráðið bannar hvalveiðar við ís-
land, þá geta íslensk stjórnvöld
Ieyft veiðar á ákveðnum fjölda
hvala í þágu vísinda."
Þá á nefnilega að breyta Hval
hf. í vísindarannsóknastöð, þar
sem 6 vísindamenn frá ýmsum
löndum, eiga að rannsaka þá hvali
sem Hvalur hf. veiðir. Þetta mun
hafa það í för með sér að í stað
alþjóða hvalveiðiráðsins, munu ís-
lenskir embættismenn alfarið
hafa með höndum úthlutun kvóta
og skiptingu hans niður á tegund-
ir. Öllum er ekki jafn ljóst hver
tilgangurinn er með því að rann-
saka dauða hvali, því í gegnum
margra alda hvalveiðar vita menn
allt sem vitað verður um líkams-
byggingu hvala. Um skrokkmál,
þyngd og kyn einstaklinga, sem
Hvalur hf. kann að veiða, varðar
menn lítið. Það sem raunverulega
þarf að rannsaka eru lífshættir,
fjöldi og viðkoma hvala.
Það er engin ný bóla að vísindi
séu notuð sem yfirskin þegar
drýgja skal ódæðisverk gagnvart
náttúrunni. Slíkt hefur meira að
segja gerst áður í hvalveiðisög-
unni og þarf ekki að skyggnast
lengra aftur en til ársins 1977. Þá
sóttu hvalveiðigarpar Japana um
undanþágu til alþjóða hvalveiði-
ráðsins til að veiða Brydeshvali á
þeim forsendum að þörf væri
ítarlegrar vísindalegrar rann-
sóknar á þeim. Brydeshvalir voru
þá friðaðir. Alþjóða hvalveiðiráðið
gaf leyfi upp á 120 dýr. Japanir
náðu 114 dýrum sem gáfu af sér
1.281 tonn af verðmætum hvalaf-
urðum og þar með var tilgangin-
um náð. Til þess að breiða yfir
þetta nægði örþunnur blaða-
strangi „vísindalegrar" niðurstöðu
upp á heilar 15 blaðsíður. í stuttu
máli, 1. stk. beinagrind, 114
skrokkmál, 13 þyngdir, fleiri
karldýr veiddust en kvendýr og sjö
kvendýranna voru með fóstri.
Þær eru orðnar margar, plöntu-
og dýrategundirnar sem hafa dáið
út, beinlínis af völdum mannsins,
grimmustu og hrokafyllstu lífveru
þessa hnattar. Hinn fullkomni
(homo sapiens), ef hann er þá svo
fullkominn sem hann telur sig
vera, ætti að hafa hæfileika til að
vernda í stað þess að ræna og
rupia náttúruna börnum sínum.
Svarar andlegur þroski mannsins
ef til vill ekki tækniþekkingu
hans. Ef svo er þá er hætt við að
eyðing sé í nánd — fyrst eyðing
lífríkisins og svo eyðing mannsins
sjálfs. Það er ekki að undra þó að
þeim sem kynnt hafa sér eitthvað
lífshætti og verndartilhneigingu
hvalanna fljúgi stundum í hug, að
stjórn drápstækjanna í heiminum
væri betur komin hjá hvölum en
mönnum.