Morgunblaðið - 01.02.1981, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. FEBRÚAR 1981
19
borizt tilkynningar um, að ýmsir
innbyggjarar iandsins hafi út-
merkt sig öðrum fremur í því
landi með staklegri iðni og
atorku að auka áhuga fyrir
fiskveiðum og jarðabótum og
fjölbreytni jarðargróða. Er á það
bent að þessa menn þurfi að
uppörva þeirra sjálfra vegna svo
vel sem til ábendingar öðrum,
með sýnilegu teikni yðar hátign-
ar um velþóknun á slíkri við-
leitni."
En þar sem augljóst er og
auðvitað, segir áfram í bréfinu,
aö slík framkvæmdasemi hefur
komið þeim hinum sömu til góða
og það verið á stundum megin-
markmið framkvæmdanna, sé
fordæmið þó engu að síður lofs-
og launavert. En þetta gerir það
að verkum að betur eigi við að
gera sérstakan heiðurspening af
þessu tilefni, heldur en nota þau
verðlaun er veitt séu fyrir opin-
bera þjónustu. Þá er ráðslagað
um gerð peningsins og að mynd
konungs sé á annarri hlið hans
en nafn móttakanda á hinni
hliðinni.
Konungurinn veitir hugmynd-
inni samþykki sitt, segir að
kostnaður skuli greiddur úr
Jarðabókarsjóði Islands og verð-
laun fara eftir uppástungu og
meðmælum Rentukammersins.
Hins vegar fellst hann ekki á að
nafn verðlaunahafa sé á bakhlið
peningsins, heldur sé þar ein-
hver fastur texti. Peningurinn
verði borinn í bandi eins og
heiðurspeningurinn Eðaldáð.
Bréf konungs er dagsett 28.
febrúar 1829.
í nóvember 1832 skrifar
Rentukammerið konungi og
leggur til að bakhlið peningsins
verði skreytt með eikarblaða-
sveig eins og heiðurspeningarnir
Pro meritis og For ædel Daad
(Eðaldáð), og innan í eikarblaða-
sveignum verði sérstakur texti,
en nafn móttakanda höggvið í
röndina. Einsætt sé að hafa
textann á íslenzku því það muni
gera gjöfina enn kærkomnari.
Þá sé rétt að nafn konungs sé
einnig á íslenzku í sveig um-
hverfis mynd hans á framhlið.
Hefur ráðuneytið haft samráð
við Finn Magnússon prófessor
um stafsetningu og orðalag.
A framhlið peningsins skuli
standa:
FRIÐRIK HINN SJÖTTI
DANMERKURKONUNGUR
En á bakhlið:
ÆRULAUN
IÐJU OG HYGGINDA
TIL EFLINGAR
ALMENNRA HEILLA
Samþykki konungs við þessari
uppástungu er gefið á jóladag
1832. 27. apríl 1833 er peningur-
inn veittur nokkrum mönnum í
fyrsta sinn, en ekki eru mér
kunn nöfn þeirra.
Peningur þessi var veittur af
fjórum konungum og með vissu
um hartnær fjörutíu ára skeið.
Friðrik sjötti ríkti til 1839 (frá
1808), Kristján áttundi 1839 til
1848, Friðrik sjöundi 1848 til
1863 og Kristján níundi frá 1863
til 1906. Til eru peningar frá
stjórnartíð þeirra allra. Bakhlið
peningsins var æ hin sama, en á
framhlið skipti um konungs-
mynd og áletrun þeim megin
eftir því sem við átti. Ekki er
mér kunnugt um veitingu pen-
ingsins síðar en 1869, en um það

eftir RAGNAR
BORG
hvenær hann var niður lagður er
mér ókunnugt.
Ekki mun auðvelt að segja
hversu margir hlutu þennan
pening, eða nöfn þeirra allra, þó
má vera að þetta sé einhvers
staðar að finna. Gizka mætti á
að tala veittra peninga hefði
ekki náð hálfu hundraði. Það eitt
er víst að örfáir þessara peninga
eru til í dag. Flestir peninganna
munu hafa verið bræddir upp að
eigendum þeirra látnum eða
smíðað úr þeim; einstaka fylgdu
eigendunum í gröfina. Á Þjóð-
minjasafninu munu vera til 3—4
eintök og í eigu einstaka mynt-
safnara kunna þeir að finnast.
Fyrir skömmu var gerð nýsteypa
af þessum peningum.
Minnispeningur þessi er gerð-
ur í hefðbundnum stíl þeirra
tíma, en þó með einfaldara móti.
Peningurinn er 48 mm að þver-
máli og um 4 mm að þykkt.
Framhlið var skreytt með hinni
venjulegu konungsmynd, en bak
hlið með sveignum og textanum
innaní er hreinleg og fallega
unnin, laus við það ofhlaðna
skraut er áður tíðkaðist. Eikar-
biaðasveigurinn er tekinn eftir
fornrómverskri fyrirmynd. Allur
er peningurinn eigulegur; efn-
ismikill og efnisgóður. Voru þeir
er hann hlutu gjarnan kallaðir
medalíu-menn og þótti vissulega
fremd að.
Það þarf ekki að vera okkur
sem lítum þessa peninga nú,
neitt undrunarefni, þótt að í
fásinni og þrengingum þeirra
tíma þætti það atburður ekki
ómerkilegur að fá í gjöf frá
konungi slíkan kjörgrip.
Sýningu A. Paul Webers í Djúpinu við Hafnarstræti
lýkur á fimmtudaginn.