Morgunblaðið - 04.02.1981, Page 7

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. FEBRÚAR 1981
35
veiðiskip við loðnuveiðar, en nú sé
búið að taka hann upp. Ennþá er
engin reynsla komin á þetta fyrir-
komulag, þar sem fyrsta kvóta-
tímabilinu er að ljúka. Vankant-
arnir eru því tæpast komnir í ljós.
Auk þess er hér um að ræða fá
skip, sem stunda þessar veiðar
orðið í stuttan tíma.
5—7. Stjórnun fiskveiða hefir
sennilega hafizt hér á landi með
afskiptum sjávarútvegsráðuneyt-
isins af rækjuveiðunum við ísa-
fjarðardjúp um miðjan 7. áratug-
inn. Síðan hafa þessar veiðar lotið
stjórn ráðuneytisins, sem ákveður
fyrst hámarksaflann, skv. tillög-
um Hafrannsóknastofnunarinnar,
ákveður síðan kvóta á hverja
vinnslustöð, kvóta á hvert veiði-
skip. hámarksstærð veiðiskipa og
loks fjölda þeirra báta, sem fá að
taka þátt í veiðunum. Þessar
veiðar eru þannig háðar 4.-7. lið í
þeim takmörkunum, sem ég gat
um í upphafi. Er hér um að ræða
skiptingu aflakvóta, sem er nú um
2400 lestir og skiptist á milli 7
vinnslustöðva og síðan 35—40
báta.
í ágætri grein Halldórs Her-
mannssonar í Ægi í vetur segir
hann, að þetta hafi ekki alltaf
gengið eins og dans á rósum. Ég
held, að hann hafi þar hitt nagl-
ann á höfuðið. Það hefir nefnilega
sýnt sig hér, að það er mikill vandi
að útdeila réttlætinu. Eftir því
sem tíminn hefir liðið hafa van-
kantar þessarar stjórnunarleiðar
komið betur og betur í ljós. Reynzt
hefir æ örðugra að aðlaga hana
þeim breytingum, sem orðið hafa í
atvinnugreininni sjálfri. Sú
stjórnunarleið, sem í upphafi var
valin í sambandi við rækjuveið-
arnar, hefir vafalaust verið réttlát
fyrir 15 árum, en eins og öll
mannanna verk hefir það gengið
úr sér og það hefir ekki þann
sveigjanleika, sem nauðsynlegur
er.
Jón Sigurðsson, fyrrv. þjóðhags-
stjóri, sagði einu sinni, að öll
kerfi, hversu góð sem þau væru í
upphafi, hefði tilhneigingu til að
ganga sér til húðar á 10 árum. Ég
held, að í þessum orðum felist
mikil sannindi og áköfustu tals-
menn ofskipulagningar í sjávarút-
vegi gerðu rétt í því að kynna sér
hvernig kvótakerfið í rækjuveið-
unum, þar sem allir endar eru
njörvaðir niður, hefir reynzt, áður
en því er slengt yfir aðra þætti í
íslenzkum sjávarútvegi.
Það er mín niðurstaða, að tíma-
bilsbönnin séu æskilegri stjórnun-
arleið, þar sem þeim verður við
komið, heldur en margfalt kvóta-
kerfi. Ég trúi því, að menn muni
fljótlega reka sig á, að það er mun
meiri vandi að útdeila réttlætinu
heldur en margir virðast halda, og
það sem kann að virðast réttíátt
og sanngjarnt í dag er það e.t.v.
ekki á morgun.
Að beina sókninni
í vannýtta stofna
Þegar afskipti stjórnvalda af
fiskveiðunum hófust fyrir alvöru,
voru nokkrir fiskistofnar, sem að
mati fiskifræðinga voru taldir
vannýttir. Var hér einkum um að
ræða karfa, ufsa og grálúðu, en
með tilliti til markaðsverðs á
þessum fisktegundum annars veg-
ar og útgerðarkostnaðar hins veg-
ar, var vart hægt að gera ráð
fyrir, að þessi, stofnar yrðu full-
nýttir án opinberra aðgerða. Grip-
ið var til ýmissa ráða til að örva
sóknina í þessa stofna með þeim
árangri, að þeír eru nú fullnýttir
miðað við tillögur Hafrannsókna-
stofnunar. A síðasta þingi var svo
lögum um Aflatryggingarsjóð
breytt og stofnuð sérstök deild við
sjóðinn — aflajöfnunardeild —
sem gegnir því hlutverki að greiða
aflabætur á þær fisktegundir, sem
nauðsynlegt er talið að beina
sókninni í á hverjum tíma.
Slíkar millifærsluleiðir orka
jafnan tvímælis og þurfum við
ekki annað en að líta til landbún-
aðarins til að sjá það. Þá er á hitt
að líta, að við búum við það
sérkennilega ástand, að allir
stofnar botnlægra fisktegunda hér
við land eru nú fullnýttir, svo og
loðnustofninn og síldarstofninn.
Ef við nýtum ekki til fulls ein-
hvern þessara stofna, t.d. karfar-
stofninn, er nokkuð ljóst, að aðrar
þjóðir muni fara fram á að veiða
þann hluta, sem við ekki hagnýt-
um sjálfir. Ég tel því, að þessi leið
sé æskilegri meðan þetta ástand
varir og við þurfum að draga úr
sókninni á þann hátt, sem nú er
gert. Þegar bezta leiðin er ekki
fær, getur verið nauðsynlegt að
velja þá næstbeztu.
Sú fiskveiðistefna, sem fylgt
hefir verið, hefir þannig gegnt því
tvíþætta hlutverki,
að draga úr sókninni í ofnýtta
stofna og
að beina sókninni i þá stofna,
sem taldir eru vannýttir á hverj-
um tíma.
Sala veiðileyfa
eða auðlindaskattur
Eins og ég gat um í upphafi
máls míns, hefir eingöngu verið
beitt beinum og óbeinum tak-
mörkunum, til að draga úr sókn-
inni í þá fiskistofna, sem taldir
eru ofnýttir eða fullnýttir. Hinni
svonefndu verðlags- eða fjárhags-
aðferð, þ.e. að selja mönnum með
einum eða öðrum hætti aðgang að
fiskimiðunum, hvort heldur það
yrði gert i formi auðlindaskatts
eða með sölu veiðileyfa, hefir
alfarið verið hafnað. En hvers
vegna hefir þessum leiðum verið
alfarið hafnað?
Skattur á afla eða sókn getur
vafalaust temprað sóknina, en
hann hlýtur að verða seinvirkt
tæki til stjórnunar. Skatturinn
þyrfti að vera breytilegur eftir
fisktegundum og sífelldum breyt-
ingum háður, eftir því hvernig
möguleikar til veiða úr hverjum
einstökum stofni breytast hverju
sinni. Yrði þessi leið valin virðist
augljóst, að hér myndi fljótlega
rísa upp ein af myndarlegri ríkis-
stofnunum okkar litla samfélags
og hræddur er ég um, að fram-
kvæmdin gæti orðið býsna snúin.
Ég óttast, að slíkt kerfi gæti á
skömmum tíma brenglað svo
þennan atvinnuveg, að erfitt yrði
að átta sig á, hvað raunverulega
væri hagkvæmt og hvað ekki. Þá
vaknar sú spurning, hvort hægt er
að komast út úr slíku kerfi aftur,
þegar það einu sinni er komið á, þó
að menn sjái og viðurkenni galla
þess.
Hin aðferðin, sem rætt hefir
verið um, er sala veiðileyfa. Því
miður hefir aldrei komið fram hjá
talsmönnum þessarar aðferðar
með hvaða hætti þeir hugsa sér
sölu leyfanna. Helzt hefir verið
talað um, að þau yrðu seld á
opinberu uppboði. Ef sú leið yrði
valin, gæti sú staða hæglega
komið upp, að nokkrir aðilar
keyptu upp öll veiðileyfin, sem til
söíu væru. Ætti þá væntanlega að
leggja þeim skipum, sem ekki
fengju veiðileyfi. Þessi aðferð gæti
þannig hæglega leitt til þess, að
fiskvinnslufók í 30—40 sjávar-
þorpum víðsvegar um landið væri
svipt atvinnu sinni á einu uppboði.
Ef selja á leyfin hæstbjóðanda fæ
ég ekki séð, hvernig tryggja ætti
öðrum leyfi.
Ekkert hefir heldur komið fram
um það, hvort erlendir aðilar eða
umboðsmenn þeirra eigi að fá
keypt veiðileyfi. Ef leyfin væru
framseljanleg, væri ekkert sem
gæti hindrað slíkt. Sú staða gæti
því einnig komið upp, að brezkir
og/eða þýzkir útgerðaraðilar
keyptu hér veiðileyfi. Þeir gætu
líka keypt leyfin og falið ísl.
aðilum a veiða fyrir sig og sigla
síðan með aflann óunninn á mark-
að erlendis meðan ísl. verkafólk
gengi atvinnulaust heima á Fróni.
Ég hygg, að allir þeir, sem
eitthvað þekkja til ísl. sjávarút-
vegs, hafi fljótlega áttað sig á, að
þessar leiðir hafa svo augljósa
ókosti að ekki verður séð, hvernig
hægt væri að aðlaga þær þessari
atvinnugrein, eins og hún er byggð
upp í dag.
Utgerð og fiskvinnsla er nú
stunduð á 60—70 stöðum á land-
inu. Ef við hugsuðum okkur að
fækka þessum stöðum í 4—5, t.d.
að hafa einn útgerðarstað í hverj-
um landshluta, mætti athuga
þessar leiðir báðar. Umræður um
slíka umbyltingu þjóðfélagsins
eru víst ekki á dagskrá þessarar
ráðstefnu.
H&kan Streng
Runebergs-
dagur Suomi-
félagsins
Finnlandsvinafélagið Suomi
cfnir til samkomu — Runebergs-
vöku — i Norræna húsinu á
fimmtudagskvöld.
Meðal dagskrárliða má nefna:
Nýr forstöðumaður Norræna
hússins, frú Ann Sandelin, flytur
ávarp. Skúli Halldórsson tónskáld
og Róbert Arnfinnsson skemmta
með söng. Tónskáldið leikur lög
eftir sjálfan sig. Dr. Sigurður
Þórarinsson prófessor heldur
ræðu. Kunnur finnskur vísna-
söngvari, Hákan Streng, syngur
þjóðlög frá Austurbotnum og leik-
ur undir á gítar.
Aðgangur er ókeypis og allir
velkomnir.
Að lokinni dagskrá verður að
venju drukkið kaffi með Rune-
bergstertu.
Slasaðist
allmikið
er bílnum
hvolfdi
Akureyri, 2. febrúar.
UMFERÐARSLYS varð á þjóð-
veginum hjá Miðvik á Sval-
barðsströnd um kl. 17 á laugar-
daginn. Kona frá Akureyri var
ein í bil á leið frá Grenivik til
Akureyrar, en i mikilli hálku
missti hún stjórn á bilnum þann-
ig að honum hvolfdi á veginum
og lenti utan i harðfrosnu mold-
arbarði við vegarbrúnina.
Konan mun hafa slasazt allmik-
ið, hlaut höfuðmeiðsl og er talin
hafa hryggbrotnað. Hún var flutt í
sjúkrahús á Akureyri, en daginn
eftir var hún send með flugvél á
sjúkrahús í Reykjavík. Mikil hálka
var á veginum og laus snjóþæfing-
ur og þar að auki var mjög blindað
vegna snjókomu þegar slysið varð.
Sv.P.
„Amon Ra“
í Reykjavík
HLJÓMSVEITIN Amon Ra, sem
starfað hefur á Austfjörðum aí
og til frá árinu 1971, er nú komin
til Reykjavíkur. Gefst ibúum höf-
uðborgarinnar kostur á að hiýða
á leik hljómsveitarinnar fimmtu-
daginn 5. febr. nk. á Hótel Borg.
I frétt frá hljómsveitinni segir
að tónlistin, sem Amon Ra flytji,
sé svokallað moðrokk, sem til
þessa hafi einkum heyrzt í fjósum
og fjárhúsum. Hljómsveitina
skipa: Pétur á Kvíabóli, Mummi
frá Sóltúni, Höddi á Geitastekk,
Siggi í Heiðargerði og Nonni og
Gaui í Skuggahlíð.
Nýkomið nælonfóður
í miklu litaúrvali.
Heildsölubirgðir
Davíö S. Jónsson & Co h.f.
sími 24-333.
Mjúkar plötur undir þreytta fætur
Teg. „Hamburg“ Teg. „Rotterdam"
Þolir sæmilega oliu og sjó, grípur vel
fót og gólf, dregur úr titringi, svört, 23
mm á þykkt, stæröir 40x60 cm,
40x120 cm, 60x80 cm og 80x120 cm.
Notast ytir vélarrúmum og í brú og á
brúarvængjum.
Þolir olíu og sjó, rafeinangrandi,
grípur vel fót og gólf, dregur úr
titringi, svört, 11,5 mm þykk, stæröir
'allt aö 1x10 metrar.
Notast í vélarrúmum og verksmiöjum
þar sem fólk stendur tímum saman
við verk sitt.
Vesturgötu 16, Reykjavík, símar 13280/14680.
Viö höfum nýlega hafiö innflutning á nýjung
frá V-Þýzka fyrirtækinu SPECHT HITZESTOP.
Hér er um ræóa hitaþolnar mottur
(3o x 30 cm), sem notaðar eru sem neista og
hitahlífar við logsuöu. Motturnar eru liprar í
meöförum, auövelt aö koma þeim fyrir og
þola allt aö 3000°C. hita.
Einnig bjóöum viö
hitaþoliö klístur, eöa
kítti, sem móta má aó
vild og nota aftur og
Bæói þessi efni gera þaó kleift aö logsjóöa
nálægt hlutum, sem ekki þola hita, án þess
aó þeir skemmist.
PÍPULAGNINGAMENN, BIFVÉLAVIRKJAR,
BLIKKSMIÐIR. og aörir sem nota logsuöu:
Komiö og kynnið ykkur kosti hitaþolnu efn-
anna frá
^iirtnmnla 99 Qími 9Pinnn
SPECHT.