Morgunblaðið - 04.02.1981, Blaðsíða 17

Vörur úr Gúlaginu sem eru til sölu á Vesturtöndum
í Mordovíu, þar sem menn misstu
oft af sér fingur og hendur við að
reyna að fylla upp kvótann, sem af
þeim var krafizt, og þær voru
sendar til Serdobsk í Penza-hér-
aði, þar sem þær voru endanlega
settar saman og málaðar áður en
þær voru sendar á markað.
Kassar utan um klukkur eru
einnig smíðaðir í Mordovíu og auk
þess ýmsir hlutir úr tré eins og
taflborð, skálar og útskornir hlut-
ir. Helztu búðirnar eru nr. 5, 7 og
19, þar sem pólitískir fangar hafa
verið geymdir, harðræði er mikið
og kvótar háir. Lokavinnslan fer
aðallega fram í Saransk.
Minjagripir frá ólympíuleikun-
um og „Misha“-bjarnarmerkið eru
frá búðum á Kalinin-svæðinu. Frá
búðunum í Potma berst mikið af
glervörum og ljósakrónum, sem
eru seldar til Vesturlanda. Þar
vinna fangar á verkstæðum, þar
sem glerryk er mikið. Venjulega
eru þeir með engar andlitsgrímur.
Sumir segjast hafa sofið í rykug-
um svefnskálum við hliðina á
verkstæðum og átt við öndunar-
erfiðleika að stríða.
Glervinna fer aðallega fram í
kvenfangabúðum umhverfis Bai-
kal-vatn og við Roslavl skammt
frá Smolensk, þar sem fangar
framleiöa gler í flöskur undir
rússneskt vodka, Moskowskaya. í
búðum nálægt Grozni eru búin til
fagurlega skreytt geitarhorn, sem
eru seld sem minjagripir, en
lokavinnslan fer fram í „frjálsum"
verksmiðjum. Jólakort eru fram-
leidd ásamt öðrum póstkortum í
prentsmiðjh, sem fangar reistu á
Kalinin-svæðinu. Skreyttir
vindlakassar úr tré líkjast vindla-
kössum, sem fangar í búðum í
Suzdal á Vladimir-svæðinu fram-
leiða. Flesta þá hluti sem hér eru
nefndir má finna í Rússnesku
verzluninni í London og halda
mætti þessari upptalningu nær
endalaust áfram.
Lada-bílar
Talsmenn Lada-bifreiðaverk-
smiðjanna segja, að 3.000 bílar
sem bíða afhendingar í Bretlandi
og 12.084 bílar, sem seldust í
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. FEBRÚAR 1981
Bretlandi í fyrra, komi frá hinum
geysistóru Togliatti-verksmiðju á
bökkum Volgu, 900 km suðaustur
af Moskvu, og bílana framleiði
100.000 manna frjálst vinnulið,
sem fékk þjálfun sina hjá Fiat
sem veitti auk þess nauðsynlega
tæknikunnáttu.
Talsmenn fyrirtækisins vita
ekkert um svæðið umhverfis Suk-
hobezvodnoye, skammt frá Gorky,
þar sem fangabúöir sjá verksmiðj-
unni fyrir varahlutum, allt frá
hjólum og vélarhlutum upp í stýri
og fjöðrunarbúnað. Að sögn Yuri
Belov eru sumir fanganna póli-
tískir fangar.
Fjórir helztu heimildarmenn-
irnir lögðu allir á það áherzlu, að
undirokaðir menn í Gúlaginu, í
Mordavíu, Vladimir-fangelsi, um-
hverfis Vseuyatskaya á Perm-
svæðinu, á Tula-svæðinu og í
nágrenni Krasnoyarsk og Novo-
rossisk framleiddu hluta í Lada-
bíla (sem í Rússlandi kallast
Zhiguli) og alla aðra rússneska
bíla eins og Moskwitch, Chaika og
Volga.
Yuri Belov smiðaði stýrishluti í
nauðungarvinnubúðum í Mordov-
íu, þar sem frostið fór niður í 20
stig, og þeir sem af lifðu sváfu
fjörutíu í þriggja fermetra
svefnskála. Nikolai Scharegin og
verkfræðingurinn Lev Kwatch-
evsky sögðu, að stýrin handa
Togliatti-verksmiðju Lada væru
framleidd í Búðum 3 í Bata-
shevkvo ásamt öxulhlutum, högg-
deyfum o.fl. auk hluta í þunga
flutningabila og landbúnaðarvél-
ar.
Scharegin heldur því fram, að
ekki einn einasti Lada-bíll, sem
fluttur sé út frá Rússlandi, sé án
hluta sem fangar hafa framleitt.
„Þess vegna eru þeir svona ódýrir.
Það ætti enginn að kaupa þá,“
segir hann. Sama gildir um alla
aðra rússneska bíla, því að búðirn-
ar virðast geysimikið forðabúr,
sem útvegar varahluti handa Zil-
bílaverksmiðjunum í Moskvu,
annarri verksmiðju í Likhackev,
enn einni í Electrostal, hinni stóru
Byelorusky-flutningabílaverk-
smiðju í Minsk, dráttarvélaverk-
smiðju í Chelyabinsk í Úral-
fjöllum og öðrum verksmiðjum í
Gorky, Smolensk og Atchinsk.
Þrælavinna
Timbur er einn af hornsteinum
útflutnings Rússa til Vesturlanda
og í þeim iðnaði gegnir sama máli
og í bílaiðnaðinum: Fangarnir í
Gúlaginu eru ómissandi vinnu-
kraftur. Rúmlega 90% alls timb-
tirs, sem Rússar flytja út, er unnið
af föngum í búðum á víð og dreif í
Norður-Rússlandi, frá Murmansk
og Arkangelsk í vestri til Síberíu í
austri. Fátt annað er talið eins
niðurdrepandi í Gúlaginu og að
vinna við timbur og það er oft
hlutskipti pólitískra fanga í nauð-
ungarvinnubúðum.
Einn ábatasamasti útflutningur
Rússa er útflutningur þeirra á
gulli og demöntum, sem koma frá
svæðum í Armeníu, Karpatafjöll-
um, svæðinu umhverfis Chelya-
binsk, Sverdlovsk og geysivíðáttu-
miklum öræfasvæðum norðan við
heimskautsbaug, köldustu svæð-
um á norðurhjara heims, þar sem
aðalstarf þúsunda aumra fanga er
að grafa eftir gulli til útflutnings.
„Allt hráefnið frá þessum svæðum
fæst með nauðungarvinnu,“ segir
sérfræðingur í viðskiptamálum.
Kavíar er sérsvið kvenfólksins í
fangabúðunum. Konurnar vinna
einnig við skógarhögg og draga
timbur í sögunarmyllur og á
svæðinu við Baikalvatn og með-
fram fljótinu Slyudyanka er dem-
antavinnan að miklu leyti í þeirra
höndum. Um 7.000 konur vinna við
kavíar í búðum á Sakhalin og
nágrenni og á Shikotan-eyju og
Kúrileyjum á Kyrrahafi, þar sem
þær losa einnig togara með farm í
stærstu niðursuðuverksmiðju Sov-
étríkjanna að sögn Yuri Belov.
Vörur frá Gúlaginu eru keyptar
í síauknum mæli á Vesturlöndum
Þær má sjá í óteljandi verzlunum
víðs vegar á Vesturlöndum. Allt
bendir til þess að viðskiptin á
nýbyrjuðu ári muni stóraukast.
Það er lítil huggun fyrir fangana
sem búa við eymd og volæði í
Gúlaginu en er mönnunum í KGB
hvatning og gerir þá ennþá stað-
ráðnari í að hafa fangana að
leiksoppi og hagnast á þeim.
(Samkv. Now!)
Yuri Y ^
Belov
Yuri Belov, sá andófs-
maöur rússneskur sem
sætt hefur hvaö mest-
um ofsóknum. Hann var
14 ár í fangelsi, meöal
annars á geðveikra-
stofnunum KGB þar
sem hann fékk sprautur
sem lömuöu andlit hans
og ollu taugaskjálfta.
Hann var sendur í út-
legö í nóvember sl.
Honum var hótaö 10
ára fangelsisvist í viöbót
ef hann færi ekki úr
landi. Hann starfar nú
fyrir þýzku mannrétt-
indanefndina í Frank-
furt.
Nikolai
Scharegin
Georgy Davydov, 29
ára gamall rússneskur
Gyöingur, sem KGB
hrakti úr landi í apríl í
fyrra eftir tveggja ára
útlegö hans í Irkutsk-
héraöi, þar sem hann
var neyddur til aö fram-
leiöa hluti í sjónvarps-
tæki og fékk ekki aö
bera andlitsgrímu þrátt
fyrir mikiö ryk. Hann var
seinna sendur í Vlad-
imir, þar sem hann var
lengi í einangrun, því aö
hann neitaöi aö strita í
þröngum og illa lýstum
klefa.
Cronid
Lubarsky
Útlægi andófsmaöurinn
dr. Cronid Lubarsky í
íbúö sinni í Múnchen. Á
veggnum hangir gauks-
klukka eins og sú sem
hann eitt sinn geröi
þegar hann var fangi í
Búðum 19 í Mordovíu.
Hann var sendur í Vlad-
imir-fangelsi þegar
hann hóf hungurverk-
fall, því aö hann varö aö
vinna baki brotnu í klefa
sínum og var sendur í
einangrunarklefa. Þar
fékk hann mat aöeins
annan hvern dag og
dvaldist í niöamyrkri og
algerri þögn.
Sjónvarps-
tæki
Hlutir í sjón-
varpstæki
koma frá búö-
um í nágrenni
Riga og Vladi-
mir-fangelsi.
Guil
Gullgröftur á
einhverju
ógnþrungnasta
Gulag-svæö-
inu, Kolyma, er
nær eingöngu
verk fanga.
Brúöur
Unnið er aö
gerö alls konar
minjagripa í
búöum í Mord-
ovía.
Timbur
Fangar vinna
úr timbri og viö
skógarhögg á
Arkangelsk-
svæöinu, um-
hverfis Kara-
vatn og viö
Murmansk.
Nikolai Scharegin meö
taflsett líkt því og hann
var neyddur til aö smíöa
í búöum á Mordovíu-
svæöinu. Áöur haföi
hann búiö til hluti í
útvarpstæki í Vladimir-
fangelsi. í Mordovíu bjó
hann einnig til hluti í
bíla og dráttarvélar,
noi iLol/li iLrLri ir r\r\ flairi
Georgy
Davydov
Kavíar
Kvenfangar á
Kyrrahafseyj-
um verka kaví-
ar til útflutn-
ings.
Ljósmynda-
vélar
í búöum um-
hverfis Chisto-
pol, á Ribynsk-
og Volga-
svæöunum og í
Krasnogorsk er
unniö aö gerö
Ijósmyndavéla,
úra og fleira
þess háttar.
Bílar
Hlutir í bíla eru
framleiddir í
búöum í Mord-
ovíu, þar á
meöal í Lada-
bíla.
Fangabúöir á
Patma-svæö-
inu, þar sem
glæsilegar
glervörur eru
framleiddar.