Morgunblaðið - 04.02.1981, Side 13

_ 25 ára starf
V erzlunarbankans
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. FEBRÚAR 1981
41
Stofnaður Verzlun-
arsparisjóður
— Fyrri hluta árs 1955 stofnuðu
kaupsýslu- og verslunarmenn í Reykja-
vík undirbúningsnefnd til stofnunar
sparisjóðs í Reykjavík. Þeir töldu sig
ekki fá viðunandi þjónustu í öðrum
iánastofnunum, og einnig hafði hvetj-
andi áhrif, að samvinnuhreyfingin hafði
þá hafið rekstur eigin sparisjóðs. Undir-
búningsnefndin starfaði síðari hluta árs
1955, og boðaði til stofnfundar sparisjóðs
4. febrúar 1956. Var Magnús J. Brynj-
ólfsson framsögumaður nefndarinnar á
stofnfundinum. Þá komu saman um 300
kaupsýslu- og verslunarmenn í Reykja-
vík og kusu i stjórn Verzlunarsparisjóðs-
ins, þá Egil Guttormsson, stórkaup-
mann, formann og Þorvald Guðmunds-
son, forstjóra, en bæjarstjórn Reykjavík-
ur tilnefndi Pétur Sæmundssen, núver-
andi bankastjóra, í stjórn af sinni hálfu.
Þessir menn skipuðu stjórn Verzlunar-
sparisjóðsins meðan hann starfaði og
fyrsta bankaráð Verzlunarbanka ís-
lands.
Stjórnarmenn hófu fljótt að leita sér
forstöðumanns og auglýstu starfið laust
til umsóknar í miðjum mars 1956. Það
var eiginlega tilviljun sem réði því að ég
sótti um starfið. Þannig var að ég gegndi
starfi fulltrúa hjá verktökum á Keflavík-
urflugvelli, en um áramótin 1955—’56
bauðst mér gott starf í bænum, og sagði
þá lausri stöðu minni hjá verktökunum.
En ég var heldur seinn með uppsögnina
og fékk mig ekki lausan þarna um
áramótin og varð þar með af starfinu. Ég
hélt samt uppsögninni til streitu, og var
því á lausum kili, þegar sparisjóðsstaðan
Höskuldur ólafsson á skrifstofu sinni.
„Eftir að peningastofnun komst á fót,
sem öðrum fremur vill vinna fyrir
viðskiptalifið þá breyttist viðhorfið til
verslunarinnar, einnig i öðrum lána-
stofnunum.”
setti rekstrinum, var of þröng til að
starfsemin gæti dafnað með eðlilegum
hætti. Með stofnun sparisjóðsins var
gert átak í þeim tilgangi að starfrækja
peningastofnun, sem sérstaklega hefði
það að markmiði að greiða fyrir fjár-
málaviðskiptum og fjármagnsþörf þeirra
aðila sem hafa verslun að atvinnu. En á
stofnfundi sparisjóðsins var jafnframt
lögð sérstök áhersla á, að með stofnun
hans væri náð áfanga að settu marki sem
væri stofnun verslunarbanka. Þess vegna
var samþykkt eftirfarandi tillaga á
aðalfundi hinn 7da mars 1959:
„Aðalfundur Verzlunarsparisjóðsins,
haldinn 7. marz 1959, telur tímabært, að
stofnaður verði Verzlunarbanki íslands.
Felur fundurinn stjórn sparisjóðsins að
hefjast handa um stofnun bankans.
Jafnframt skorar fundurinn á kaup-
sýslumenn og samtök þeirra að fylgja
þessu þýðingarmikla hagsmunamáli
frjálsrar verzlunar á íslandi fast eftir og
beita samtaka mætti sínum til þess að
verzlunarbanki komist sem fyrst á
stofn."
Undirbúningur að stofnun Verzlunar-
banka íslands var sem sé hafinn af fullri
alvöru árið 1959. í ársbyrjun 1960 hófust
síðan viðræður við stjórnvöld um málið.
Ólafur Thors var þá forsætisráðherra,
og Gylfi Þ. Gíslason, viðskipta- og
bankamálaráðherra.
Góð byrjun — gott framhald
Rætt við Höskuld Ólafsson bankastjóra
Verzlunarbanka íslands frá upphafi
Höskuldur ólafsson bankastjóri Verzlunarbankans er fæddur
7da maí 1927 á Borðeýri, Bæjarhreppi, Strandasýslu. Foreldrar
hans voru ólafur Jónsson, póstafgreiðslumaður þar og síðar
símstjóri á Þingeyri og seinni kona hans Elínborg Sveinsdóttir.
Höskuldur varð stúdent frá Menntaskólanum í Reykjavík árið 1947
og útskrifaðist lögfræðingur frá Háskóla íslands 1953. Hann hóf
störf hjá verktökum á Keflavíkurflugvelli að loknu námi og varð
þar fulltrúi. 1956 verður hann sparisjóðsstjóri hjá nýstofnuðum
Verzlunarsparisjóði í Reykjavík og seinna bankastjóri Verzlunar-
banka íslands. Hann hefur og sinnt mörgum trúnaðarstörfum fyrir
Sjálfstæðisflokkinn. Höskuldur er kvæntur Þorgerði Þorvarðar-
dóttur, hins kunna verkstjóra í Hafnarfirði, Þorvarðarsonar frá
Jófríðarstöðum, og eiga þau hjón 3 syni. Mbl. átti samtal við
Höskuld ólafsson á aldarf jórðungs afmæli Verzlunarbanka ís-
lands, sem er nú í dag, 4. febrúar, og fer það samtal hér á eftir.
var auglýst til umsóknar. Nokkrir vinir
mínir sem vissu hvernig ástatt var hjá
mér, hvöttu mig til að sækja um stöðuna,
hvað ég gerði og var ég svo ráðinn
sparisjóðsstjóri Verzlunarsparisjóðsins á
miðju sumri 1956. Ég hafði lokið lög-
fræðiprófi nokkrum árum áður og held
ég það hafi orðið mér til framdráttar við
þessa starfsumsókn, því aldrei hafði ég
áður unnið að bankastörfum.
Opnaður Verzl-
unarsparisjóður
Eftir að ég hafði verið ráðinn að
sparisjóðnum, hóf ég að undirbúa starf-
rækslu hans. Undirbúningsnefndin hafði
tryggt honum húsnæði í Hafnarstræti 1,
og látið innrétta það með hliðsjón af
starfi banka. Var húsnæðið tilbúið í
ágústbyrjun en þá stóð á tækjabúnaði
frá útlöndum, og gátum við ekki opnað
fyrr en þann 28. september 1956.
Stofnfé sparisjóðsins var 1,5 milljón,
og við vorum þrír starfsmennirnir, ég,
Björgúlfur Bachmann, gjaldkeri og Lár-
us heitinn Lárusson, bókari.
Svo stendur í fundargerðarbók af
fyrsta starfsdegi okkar í Verzlunarspari-
sjóðnum:
„Föstudagurinn 28. september rann
upp með heiðskíru veðri, en þó var
allsvalt. Árla voru starfsmenn spari-
sjóðsins mættir til undirbúningsstarfa,
enda þótt þeir hefðu gengið seint til náða
kvöldið áður, en þá höfðu þeir lagt
síðustu hönd á undirbúninginn að
opnunni. Kl. 9:30 stundvíslega var lokið
upp dyrum hússins. Kom þá í ljós, að
þröng manna hafði safnazt við dyrnar og
fyllti afgreiðslusalinn á augabragði.
Hófst þegar afgreiðsla og gekk hún mjög
liðlega, enda hafði verið fengið hjálpar-
fólk, sem var til staðar, ef á þyrfti að
halda, en allir starfsmenn sparisjóðsins
voru við afgreiðslustörf. Var svo að segja
óslitin afgreiðsla allan daginn og voru á
3ja hundrað viðskiptareikningar opnað-
ir. Ekki virtist neitt hafa gleymzt af
þeim hlutum sem til rekstursins voru
nauðsynlegir og kom þá í ljós, að
undirbúningsvinna hafði verið vel af
hendi leyst. Er viðskipti dagsins voru
gerð upp, kom í ljós, að innborgað hafði
verið tæp 1W milljón kr. Það var góð
byrjun!"
Já, þetta var sannarlega góð byrjun, og
ekki vorum við sviknir af framhaldinu.
Verzlunarsparisjóðurinn tók strax við
sér og sótti svo smátt og smátt á, og
uppúr miðjum nóvember var starfsemin
orðin mjög lífleg, og allur desember
mánuður var sérstaklega líflegur. Við
sprengdum fljótt utanaf okkur húsnæðið
og stækkuðum við okkur í Hafnarstræt-
inu.
Við höguðum rekstrinum þannig, að
við lánuðum ekki nema í formi víxla,
bundum ekki fé til lengri tíma, svo að
veltuhraðinn á peningum varð strax
mikill. Þetta leiddi til þess að við gátum
sinnt tímabundinni lánsþörf miklu fleiri
aðila en ella. Við afgreiðslu lána starfaði
stjórn sparisjóðsins, svo sem stjórnum
sparisjóða ber, og kom það sér vel að þar
í sæti voru reyndir menn úr viðskiptalíf-
inu með víðtæka þekkingu á mönnum og
málefnum og ómetanlega reynslu. Þetta
var ekki hvað síst forsenda þess, að við
urðum ekki fyrir neinum skakkaföllum í
sambandi við lánastarfsemina.
V er zlunar banki
Eftir 3ja ára starfrækslu Verzlunar-
sparisjóðsins varð okkur betur og betur
ljóst að sú umgjörð sem sparisjóðsformið
Mér er minnistætt þegar ég gekk á
fund Ólafs Thors að óska eftir atbeina
hans við lausn þessa máls. Ólafur tók
mér mjög ljúfmannlega og þegar hann
hafði heyrt erindi mitt, sagði hann:
— í þessu máli mun ég leita ráða 2ja
manna, þeirra Péturs Benediktssonar og
Jóhanns Hafsteins. Ef þeir eru sammála
um að þetta mál nái fram að ganga í
þessu formi, þá skal ekki standa á mér að
veita þér liðsinni. En farðu og talaðu við
þá báða, Pétur og Jóhann og heyrðu
þeirra álit.
Ég gerði þetta, og voru þeir báðir afar
vinsamlegir og jákvæðir, þótt þeir um
þær mundir gegndu störfum bankastjóra
í öðrum bönkum, sem við vorum í beinni
samkeppni við. Sýndi það best hversu
víðsýnir og heilsteyptir menn þeir voru
báðir tveir. Formlegt erindi var svo sent
Gylfa Þ. Gíslasyni, viðskipta- og banka-
málaráðherra, og beitti hann sér fyrir
flutningi málsins á Alþingi og hlaut það
afgreiðslu það sama ár, 1960.
Stjórn sparisjóðsins hafði veg og
vanda að öllum undirbúningi að stofnun
bankans. Hún fékk prófessor Ármann
Snævarr til liðs við sig og var hánn til
ráðuneytis um samningu samþykkta og
reglugerða bankans. Stofnfuridur Verzl-
unarbanka íslands var síðan haldinn á 5
ára afmæli Verzlunarsparisjóðsins, 4ða
febrúar 1961, og tveimur mánuðum síðar,
8da apríl 1961, tók bankinn við öllum
rekstri Verzlunarsparisjóðsins um leið
og starfsemin var flutt í Bankastræti 5.
Þar var starfsaðstaða öll betri og
fullkomnari en í Hafnarstrætinu, og jók
það fljótt viðskiptamöguleika bankans.
SJÁ NÆSTU SÍÐU