Morgunblaðið - 01.07.1981, Blaðsíða 1

Miðvikudagur
1. júlí

Bls. 33—64
Áhugi stórveldanna eykst
á oliu og gasi Norðmanna
eftir John C.
Ausland í Osló
Fram til þessa hafa Norð-
menn næstum einvörðungu
hugsað um það. hvaða áhrif
olíu- «>g gasiindir þeirra hafi á
heimaveili. Utanrikispólitisku
áhrifin ve«a þó smátt «>k
smátt þyngra í umræðum
þeirra. Til marks um það má
nefna nýleg afskipti Banda-
ríkjamanna af gassölu til
ríkja á meKÍniandi Evrópu «>«
frásaKnir af setlagarannsókn-
um Sovétmanna á því svæði í
Barentshafi, sem bæði Norð-
menn ojí Sovétmenn gera til-
kall til.
Bandaríkjamenn og ýmsir
aðrir bandamenn Norðmanna
hafa lengi verið óánægðir með
þá stefnu, sem Norðmenn hafa
mótað um nýtingu olíu- og
gaslinda sinna, þeir telja hana
of varfærnislega. Þeim stóð
ekki á sama, þegar norska
ríkisstjórnin ákvað 1974, að
hámarksframleiðsla Norð-
manna á olíu og gasi skyldi
nema 90 milljónum tonna á ári.
Þegar þessi ákvörðun var tek-
in, náði framleiðslugetan hins
vegar ekki þessu magni, svo að
deilum um heildarmagnið var
að mestu haldið leyndum innan
Alþjóðaorkumálastofnunar-
innar í París.
Bandaríkjamenn hafa síðan
einkum látið í ljós áhyggjur
sínar vegna gasframleiðslunn-
ar. Á síðasta ári gerðu Banda-
ríkjamenn athugasemd út af
verðinu á norsku gasi. í apríl á
þessu ári hvöttu Bandaríkja-
menn Norðmenn til að flytja
eins mikið af gasi og þeir gætu
til meginlands Evrópu. í þeirri
hvatningu fólst viðleitni til að
fylgja fram stefnu Ronald
Reagans, sem miðar að því, að
Vestur-Evrópuríki verði ekki
háðari gasi frá Sovétríkjunum
en orðið er.
Norðmenn hafa tekið þessum
ábendingum Bandaríkjamanna
rólega. Um gasverðið hafa þeir
kurteislega sagt, að þeir ætli
sér smátt og smátt að gera
gasið jafn dýrt og olíu. Um
flutning á gasi til meginlands-
ins sagði Arvid Johansen olíu-
og gasráðherra, að Norðmenn
seldu Bretum nú þegar talsvert
magn af gasi og einnig megin-
landslöndunum bæði af Eko-
fisk-olíu- og gassvæðinu og
Frigg-gassvæðinu. Hann bætti
því við, að um miðjan þennan
áratug myndu þeir flytja meira
til meginlandsins, þegar lokið
hefði verið við að leggja gas-
leiðsluna frá Statfjord-svæð-
inu um Noreg til meginlands-
ins, en ákvörðun um þessa
leiðslu var tekin fyrir skömmu.
Norska ríkisstjórnin hefur
lengi velt því fyrir sér, hvað
gera eigi við gasið frá Stat-
fjord-svæðinu. Sú hugmynd
kom fram að senda það til
meginlandsins eftir safn-
leiðslu. Hins vegar var horfið
frá henni, þegar önnur gas-
svæði fundust ekki á leiðinni
frá Statfjord til meginlandsins.
Bretar lögðu til, að lögð yrði
leiðsla frá Statfjord til Skot-
lands, sem flytti allt gasið af
svæðinu. (Hluti Statfjord-
svæðisins er innan breskrar
lögsögu.) Þá kom einnig í ljós,
að um miðjan þennan áratug
losnaði rými í Ekofisk-gas-
leiðslunni til Emden í Vestur-
Þýskalandi.
Að athuguðu máli ákvað
norska Stórþingið 10. júní, að
Statfjord-gasið skyldi flutt til
Þýskalands um Noreg. Leiðslan
á að liggja frá Statfjord til
Karstö, sem er fyrir norðan
Stavanger. Þar á að skilja í
sundur „þurrt“ og „rakt“ gas.
„Þurra" gasið á að senda til
Emden um Ekofisk-leiðsluna.
„Raka“ gasið á að nota í
norskum iðnaði.
Stórþingið ákvað einnig 10.
júní, að framleiðsla skyldi haf-
in á Heimdal-svæðinu. Gasið
þaðan verður einnig flutt í
gegnum Ekofisk til Þýska-
lands.
Stórþingið samþykkti jafn-
framt, að vinnsla yrði hafin á
hluta af svæði 34/10, sem
kallað hefur verið Gullblokkin
og er auðugt gas- og olíusvæði
nálægt Statfjord. Gasið þaðan
verður sent til lands um
Statfjord-leiðsluna.
Heildarkostnaðurinn við
þessi verkefni öll mun nema að
minnsta kosti 40 milljörðum
norskra króna, og hafa Norð-
menn aldrei ráðist í jafn um-
fangsmikið verk.
Þegar til þess er litið, hve
hér er um stórkostlegar fram-
kvæmdir að ræða og hve mikil
áhrif þær munu hafa á norskt
efnahagslíf og þjóðlífið al-
mennt, má segja, að Stórþingið
hafi tekið ákvarðanir um þær á
óhæfilega skömmum tíma.
Ríkisstjórnin mótaði stefnu
sína 8. apríl og lagði tillögur
sínar fyrir Stórþingið. Iðnaðar-
nefnd þingsins skilaði áliti
innan tveggja mánaða, eða 3.
júní. Viku síðar, 10. júní, fóru
fram fimm klukkustunda um-
ræður um það í þinginu, og
síðan voru tillögur ríkisstjórn-
arinnar samþykktar með smá-
vægilegri breytingu varðandi
Gullblokkina.
Norsku blpðunum þótti ým-
islegt aðfinnsluvert varðandi
málsmeðferðina en ekki málið
sjálft. Þó verður að telja gagn-
rýni þeirra léttvæga, því að
blöðin lögðu sig óvenju lítið
fram um að skilgreina einstaka
þætti málsins, meðan það var
þó enn á umræðustigi.
Um jarðfræðirannsóknir
Sovétmanna á umdeilda svæð-
inu í Barentshafi er það að
segja, að þær hristu aðeins upp
í mönnum, þegar frá þeim var
skýrt í seinni hluta maí, en þá
beindist athyglin þó almennt
að síðustu starfsdögum Stór-
þingsins .og yfirlýsingum
stjórnmálamanna þar. Svo
virðist sem Sovétmenn hafi
Norðmönnum stendur ekki á
sama um þessa athafnasemi
Sovétmanna og þykir sér mis-
boðið með henni. 1976 fældu
Sovétmenn Norðmenn frá jarð-
fræðirannsóknum á þessum
slóðum með því að hefja eld-
flaugatilraunir þar.
Áhugi á norðursvæðunum
hefur síður en svo minnkað við
það, að tilraunaboranir undan
Norður-Noregi út af Tromsö
benda til þess að þar sé að
finna olíu og gas, eins og talið
var líklegt með hliðsjón af
setlagarannsóknum.
Norðmenn hafa eins og í
upphafi sagði einkum hugað að
innri áhrifum olíunnar, en nú
er áhugi stórveldanna að verða
greinilegri. Á næstu árum
munu þau vilja iáta enn meira
til sín taka að þessu leyti.
Kortið sýnir gasleiðslu-
kerfið frá Statfjord-svæð-
inu á móts við Björgvin til
Karstö fyrir norðan Stav-
anger og þaðan til Emden
í Vestur-Þýskalandi.
byrjað rannsóknir sínar í Bar-
entshafi 1976. Af einhverjum
óskýrðum ástæðum gerði
norska utanríkisráðuneytið
ekki athugasemdir við þær fyrr
en á síðasta ári. Síðan hafa að
sögn engin sovésk rannsókna-
skip sést á umdeilda svæðinu.
Til
greinahöfunda
ÓVENJU mikið efni hefur borizt Morgunbiaðinu í vor og
sumar. og hefur blaðið ekki getað birt margt af því nema
með löngum fyrirvara. Það mælist að sjálfsögðu
misjafnlega fyrir. Það eru því vinsamlega tilmæli til
þeirra, sem í blaðið skrifa, að þeir stytti mál sitt. en að
öðrum kosti eiga þeir á hættu að greinar þeirra bíði von
úr viti þvi að ekki er unnt að anna öllu því efnismagni.
sem að berst.
Morgunblaðið harmar að það skuli ekki alltaf geta
orðið við óskum greinahöfunda um skjóta birtingu — en
á því eru ekki tök. meðal annars vegna sumarleyfa
starfsfólks.