Morgunblaðið - 01.07.1981, Page 3

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 1. JÚLÍ1981
35

Skilningur - fordómar
sama hversu fjölmennt gæslulið
er á staðnum.
Síðastliðið ár höfum við tölu-
vert unnið að því að efla samstarf
fræeyskra og íslenskra ungtempl-
ara. ísland og Færeyjar hafa
sérstöðu meðal Norðurlandanna
hvað legu snertir og eiga að mörgu
leyti við svipuð vandamál að
stríða hvað varðar áfengis- og
félagsmál. Þess vegna finnst
okkur eðlilegt að samstarf is-
lenskra og færeyskra ungtemplara
verði aukið. I sumar koma hingað
15 Færeyingar og dvelja í 3 vikur
á heimilum íslenskra ungtempl-
ara. Á næsta ári fara íslenskir
ungtemplarar til Færeyja. Til-
gangurinn með þessum heimsókn-
um er að skapa tengsl og persónu-
leg kynni sem síðar geti leitt til
nánara samstarfs.
I haust höldum við hér ráð-
stefnu í samvinnu við Samtök
norrænna ungtemplara. Þátttak-
endur verða frá öllum Norður-
löndunum.
Loks má geta þess að íslenskir
ungtemplarar eru í gegnum nor-
rænu samtökin meðlimir í
Alþjóðasambandi ungtemplara,
alheimsmót eru haldin annað
hvert ár. Eitt slíkt var haldið í
Stokkhólmi sl. sumar. Þar voru
700 ungtemplarar saman komnir
frá 16 þjóðum, þar af 20 frá
íslandi. Árið 1982 verður mótið
haldið í Bergen og árið 1984 er
röðin komin að okkur. Þetta verð-
ur mikill viðburður og stórt verk-
efni fyrir okkar litlu samtök,“
sagði Árni.
Afstaða ungling-
anna mótast af
hefðum sam-
félagsins
— Að lokum. Þú nefndir áðan
að félagar í ungtemplarahreyfing-
unni væru færri nú en oft áður. Þú
nefndir líka nokkrar skýringar á
þeirri þróun. En hvernig er af-
staða unglinganna yfirleitt til
bindindismála. Eru þau talin vera
feimnismál? Er það tíska að
drekka áfengi?
„Afstaða unglinganna mótast
mjög af þeirri hefð sem komin er á
neyslu áfengis í samfélaginu,
endurspeglar hana. Hinir full-
orðnu viðhalda þessari hefð dyggi-
lega með sinni eigin áfengis-
neyslu, en þykjast þess hins vegar
umkomnir að dæma unglingana í
þessum efnum ef þeim verður á.
Mættu margir líta í eigin barm
hvað þetta varðar. Skoðanir ungl-
inganna eru sveigjanlegri en skoð-
anir hinna fullorðnu. Fyrir bragð-
ið eru unglingarnir opnari fyrir
ólíkum skoðunum og oft skemmti-
legri til viðræðna en fullorðnir
sem oft vilja einangrast í fordóm-
um sínum og hneykslan á skoðun-
um annarra fari þær ekki saman
við þeirra eigin skoðanir.
En unglingarnir eru í dag frem-
ur mótfallnir bindindissemi. Skýr-
ingar eru vafalaust margar en ein
gæti verið sú að unglingar tengja
áfengisneyslu því að verða full-
orðnir og öðrum óháðir. Áfengis-
neysla verður þannig oft tákn
þroska og hugrekkis í augum
þeirra. Þetta viðhorf þykir svo
sjálfsagt meðal unglinganna að
þeir sem vilja breyta á annan hátt
eiga erfitt með það. Þeir verða
fyrir miklum þrýstingi frá félög-
unum. Mér finnst þó að á þessu sé
að verða breyting. Frjálslegri um-
ræða um áfengismál hefur orðið
til þess að nú þora unglingarnir
frekar að ræða málin ofan í
kjölinn og jafnvel taka afstöðu
gegn áfenginu án þess að eiga það
á hættu að verða fyrir aðkasti
fyrir bragðið. Þannig er þetta ekki
sama feimnismálið og fyrr þó að
þess gæti vissulega enn. Á meðan
fólk er jafn háð afstöðu hvers
annars til neyslu áfengis og raun
ber vitni þá verður það tíska að
neyta þess. Tískunni til grundvall-
ar liggur þörfin á því að falla að
umhverfi sínu, þ.e. öðru fólki,
óttinn við að skera sig úr.“
eftir Hallgrím
Gíslason
Grein sú, er hér fer á eftir er
byggð að mestu leyti á fundargerð
frá pallborðsumræðum um mál-
efni fatlaðra, sem fóru fram á
landsþingi J.C. hreyfingarinnar
þann 29. maí 1981.
Atvinnumál:
Öllu fólki er nauðsynlegt að
hafa nóg fyrir stafni, en oft vill
ganga erfiðlega fyrir fatlaða að
komast út á hinn almenna vinnu-
markað, þótt starfsgetan sé næg
og það viðurkennd staðreynd að
forföll fatlaðra vegna veikinda séu
minni en almennt gerist og sam-
viskusemi þeirra oft á tíðum meiri
en hjá okkur þessum „heilbrigðu".
Fatlaðir þurfa að lifa lífinu til
jafns við aðra og sumir eiga fyrir
fjölskyldu að sjá, en þrátt fyrir að
skilningur á högum fatlaðra hafi
aukist mikið á síðari árum, virðist
hann öllu meiri i orði en á borði og
þekkingarleysi almennings á mál-
um þeirra er alltof algengt. Sú
hugsun að fatlaðir eigi að búa á
stofnunum og vinna á sérstökum
vinnustöðum er ennþá ríkjandi.
Fatlaðir íslendingar eru ekki ein-
hver sér þjóðfélagshópur, þeir eru
hluti af samfélaginu, hluti af
okkur.
Það er nauðsynlegt að gefa
fötluðum tækifæri til að starfa úti
á hinum almenna vinnumarkaði
og sjálfsagt er að ráða þá til
þeirra starfa, sem þeir geta stund-
að til jafns við aðra. Til eru lög,
sem gefa atvinnurekendum kost á
að fá endurgreiddan hluta af
launum fatlaðra, sé viðkomandi
ráðinn í 2 ár eða lengur. Einnig
eru til lög um ákveðinn forgang
fatlaðra til starfa hjá opinberum
stofnunum, en framkvæmdin hef-
ur ekki farið eftir þeim. Það getur
verið mjög varasamt að setja of
mikið af slíkum lögum, þvi lagaleg
skylda skapar þungt andrúmsloft,
sem getur fyrr eða síðar komið
niður á öllum þeim, er í hlut eiga.
Þeir sem ráða atvinnutækifærun-
um þurfa að hafa nokkuð frjálsar
hendur og því þarf hugarfar
þeirra í garð fatlaðra í starfi að
verða jákvæðara en nú er.
Fordómar:
Fötlun manns má ekki koma í
veg fyrir að hann geti notað
hæfileika sína, hann á sama rétt
til lífsins gæða og aðrir. En víða er
pottur brotinn í hugsanaferli
fólks. Það gengur erfiðlega að fá
þá „heilbrigðu" til að líta á fatlaða
sem jafnoka sína, sem fullgilda
þjóðfélagsþegna.
Fyrir skömmu féll dómur í máli
nokkru í Munchen í Þýzkalandi,
þar sem konu einni voru dæmdar
miskabætur vegna þess að sænsk-
ir unglingar í hjólastólum eyði-
lögðu fyrir henni sumarfríið og
jafnvel hefur verið rætt um það að
banna unglingum í hjólastólum að
eyða sumarleyfum sínum á Spáni.
En þurfum við út fyrir land-
steinana til að finna hliðstæðv
dæmi um fordóma í garð fatlaðra?
Nei, því miður er þess ekki þörf,
eigum við að velta aðeins fyrir
okkur hvað gerðist í Reykjavík,
þegar Kleppsspítalinn ætlaði að
kaupa hús við Laugarásinn? Jú,
íbúarnir mótmæltu, vegna þess að
þeir töldu að eignir þeirra myndu
lækka í verði. Hvað gerðist þegar
pöntuð var íbúð fyrir fimm
þroskahefta einstaklinga í verka-
mannabústað í Reykjavík? Því var
mótmælt, það þótti ekki passa inn
í reglurnar.
Var það skilningur eða voru það
fordómar sem réðu ferðinni, þegar
rætt var um það í einu islensku
sveitarfélagi að halda þroskaheft-
um innan girðingar, meðan ferða-
mannatíminn stæði yfir, vegna
.þess að þeir þóttu ekki nægilega
góð auglýsing fyrir þorpið?
Þessi dæmi sýna það að hinn
jákvæði hugsanaháttur er víða
einungis í orði, við erum vart
reiðubúin til að taka ýmsum
óþægindum, sem gætu skapast.
Getur þú til dæmis hugsað þér að
vinna við hlið fatlaðra? Getur þú
hugsað þér að bjóða fötluðum út
að borða eða á skemmtun?
Hið opinbera:
Lög og heimildir eru fyrir hendi
til að fatlaðir nái jafnrétti við
hina, sem heilbrigðir teljast, en í
lögunum eru margir varnaglar,
t.d. „ef þörf er á“ eða „ef ástæða
þykir til“ og reyndin hefur orðið,
sú, að langur tími fer í fram-
kvæmdirnar og jafnvel hefur það
komið fyrir að beiðnir um fjár-
stuðning til handa fötluðum hafa
verið lagðar til hliðar, verið
geymdar (,,gleymst“) þar til búið
var aö fylla gjaldahliðina. Sem
dæmi um þetta má nefna að
Bæjarstjórn Akureyrar „gleymdi“,
er hún var að gera fjárhagsáætlun
fyrir árið 1981, að afgreiða beiðni
um að sett yrði á stofn ferðaþjón-
usta fyrir hreyfihamlaða og aldr-
aða. Þörf slíkrar þjonustu er brýn
á Akureyri og hef ég fyrir satt að
10 starfsmenn á Bjargi þurfi á
þessari þjónustu að halda, auk
þess sem aldraðir myndu trúlega
notfæra sér þjónustu sem þessa, ef
hún væri fyrir hendi.
Viljayfirlýsingar um ýmisskon-
ar stuðning við málefni fatlaðra
eru fyrir hendi hjá stjórnmála-
flokkunum, en það þarf að velja og
hafna, því ekki er hægt að gera
allt í einu og virðast þessi mál alls
ekki hafa þann forgang sem
skyldi.
Ár fatlaðra:
Fatlað fólk, hvers eðlis sem
fötlunin er, er lifandi fólk, og því
ekki nema sjálfsögð mannréttindi
að því sér gert kleift að lifa lífinu
á eins eðlilegan hátt og framast er
unnt. Enn er langt í land og mikið
starf óunnið áður en takmarki
alþjóðaárs fatlaðra er náð.
En eigum við ekki að leggjast öll
á eitt, spyrja okkur hvert og eitt.
Hvað get ég gert? Hvernig get ég
orðið að liði? Við skulum hafa það
að leiðarljósi að ár fatlaðra verði
ekki eins og blaðra, sem springur
á gamlárskvöld, meðan verið er að
syngja: „Nú árið er liðið í aldanna
skaut og aldrei það kemur til
baka.“
Gerum öll ár að ári fatlaðra og
við skulum setja okkur það mark-
mið að vinna af kappi að málum
þeirra, í þeirri von að við fáum að
lifa þann dag, er takmarkið næst.
Takmarkið: Fullkomin þátttaka
og jafnrétti.
BAWOT l' ALCiSÓRm SÖMtfí
rmn.