Morgunblaðið - 09.08.1981, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. ÁGÚST 1981
plnrgiui Útgefandi nirifafcft hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Ma*thías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 80 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 4 kr. eintakiö.
ótt töluverðar umbæt-
ur hafi orðið í lífeyr-
ismálum á undanförnum
arum er misréttið enn
hróplegt. Opinberir starfs-
menn njóta enn margfallt
bétri lífeyrisréttinda en al-
mennir launþegar og það
eru að sjálfsögðu skatt-
greiðendur, sem standa
undir þeim mismun. Með
síðustu kjarasamningum
við opinbera starfsmenn
var enn aukið á þetta
misrétti. Lífeyrir lífeyr-
issjóða er að vísu verð-
tryggður nú orðið en sá
grunnur, sem lífeyris-
greiðslur eru byggðar á, er
misjafn og veldur því, að
þjóðfélagsþegnarnir sitja
ekki við sama borð í þess-
um efnum.
Sérstök ástæða er til að
vekja athygli á stöðu nokk-
urs hóps eldra fólks í
lífeyrismálum nú, þegar
langflestir landsmenn eiga
aðild að einhvers konar
lífeyrissjóðum. í fyrsta
lagi er ljóst, að eldra fólk,
sem um þessar mundir er
að komast á eftirlaunaald-
ur og gerðist aðili að lífeyr-
issjóðum fyrir u.þ.b. 10
árum, þegar þeir voru að
ryðja sér til rúms að marki
hefur safnað takmörkuðum
réttindum á þeim stutta
tíma, sem síðan er liðinn.
Þetta fólk býr við allt
önnur og verri kjör í ell-
inni, en t.d. opinberir
starfsmenn, sem nú eru að
láta af störfum og eiga
jafnlanga starfsævi að
baki.
í öðru lagi er líklega
töluverður hópur af fólki,
sem lokið hefur starfsævi
sinni að mestu í engum
lífeyrissjóði og nýtur engra
lífeyrisréttinda. í sumum
tilvikum nýtur þetta fólk
einskis lifeyris vegna þess,
að það veit ekki hver réttur
þess er og ekki hefur verið
hugsað nægilega vel um að
kynna fólki þennan rétt.
Samkvæmt upplýsingum,
sem fram komu í frétt í
Mrgunblaðinu í fyrradag
veita lög um eftirlaun aldr-
aðra, sem sett voru á árinu
1970 og tekið hafa nokkr-
um breytingum síðan,
eldra fólki nokkurn rétt til
lífeyris. Skilyrði fyrir því
að fólk fái lífeyri sam-
kvæmt þessum lögum er,
að viðkomandi sé fæddur
fyrir 1914 eða á því ári og
hafi starfað í a.m.k. 10 ár
eftir 55 ára aldur. Líkur
benda til, að töluverður
hópur fólks, sem á rétt á
lífeyri samkvæmt þessum
lögum, fái hann ekki, vænt-
anlega vegna þess að fólki
er ekki kunnugt um þenn-
an rétt og að sækja þarf
sérstaklega um þennan líf-
eyri.
Hrafn Magnússon, fram-
kvæmdastjóri Sambands
almennra lífeyrissjóða læt-
ur þá skoðun í ljósi í
Morgunblaðinu í fyrradag,
að nauðsynlegt sé að kanna
stöðu þeirra, sem fæddir
eru á árunum 1915—1920
og annarra, sem falla ekki
undir ákvæði laganna, því
að hlutur þeirra sé ekki
nægilega góður. Hann
bendir ennfremur á, að
húsmæður falli ekki undir
ákvæði laganna en hins
vegar ráðskonur.
I velferðar- og velmeg-
unarþjóðfélagi nútímans
er illt til þess að hugsa, að
umtalsverður hópur fólks
búi við bág kjör vegna þess,
að lífeyrismál voru ekki
komin í þann farveg, sem
nú er orðið, þegar þetta
fólk var að ljúka starfsævi
sinni eða langt komið með
hana eða vegna þess, að
það veit ekki hver réttur
þess er. Sumir segja sem
svo: þeir sem voru komnir
á þennan aldur áður en
lífeyrissjóðakerfið breidd-
ist út áttu auðvitað að
hugsa fyrir ellinni í tíma.
En því er til að svara, að
það hefur ekki verið auð-
velt í óðaverðbólgu undan-
farinna áratuga fyrir fólk
að safna fé til efri ára. Þeir
peningar hafa brunnið upp
á báli verðbólgunnar, ef
þeir hafa ekki verið festir í
fasteignum og ekki er við
því að búast, að þorri
þjóðarinnar sé svo vel efn-
um búinn að geta tryggt
afkomu sína í elli með
fasteignakaupunum.
Lífeyrissjóðakerfi lands-
manna er orðið allviðamik-
ið. Aðkallandi verkefni er
að huga að stöðu þess eldra
fólks sem hér hefur verið
gert að umtalsefni og brýnt
er að koma á jafnrétti í
lífeyrismálum, og eyða því
misrétti, sem nú ríkir milli
opinberra starfsmanna
annars vegar og almennra
launþega hins vegar. Þetta
sýnist vera eðlilegt verk-
efni fyrir launþegafélögin
og má raunar furðu gegna
hversu sofandi þau hafa
verið í þessu mikla hags-
munamáli félagsmanna
sinna. Þar ber þó að nefna
eina undantekningu sér-
staklega, sem er Verzlun-
armannafélag Reykjavíkur
og forsvarsmenn þess, sem
hafa gert stórátak í lífeyr-
ismálum félagsmanna
sinna og raunar á margan
hátt haft forystu um um-
bætur í lífeyrismálum á
undanförnum árum.
Umbætur í
lífeyrismálum
Reykj avíkurbréf
Laugardagur 8. ágúst..
Nýr lífsstíll
Á undanförnum árum hefur nýr
lífsstíll verið að ryðja sér til rúms
víða um lönd, ef nota má svo stór
orð um þær þjóðlífsbreytingar,
sem verið hafa í gerjun um skeið
bæði hjá okkur og öðrum. Segja
má, að kjarni þessa nýja lífsstíls
felist í orðunum: heilbrigð sál í
hraustum líkama. Hér er átt við
þá þjóðlífsbreytingu, að fleiri og
fleiri leggja stund á íþróttir og
útivist af einhverju tagi og stór-
aukinn áhugi er á því, sem kalla
má heilbrigt mataræði.
ÍÞróttir, sem áður voru stund-
aðar af fáum útvöldum eru nú
orðnar almenningsíþróttir. Lík-
lega hefur sundíþróttin fyrst
íþrótta orðið almenningseign.
Geysilegur fjöldi fóiks iðkar sund
nánast daglega. Um hollustu þess
þarf ekki að ræða. Borgarstjórn-
armeirihluti sjálfstæðismanna
lagði mikla áherzlu á uppbyggingu
sundstaða enda hafa talsmenn
almenningsíþrótta jafnan verið
áhrifamiklir í röðum sjálfstæð-
ismanna og þá ekki sízt í borgar-
stjórn. Nágrannabæir Reykjavík-
ur eiga veruiegt starf óunnið í
þessum efnum og eiga að leggja
áherzlu á að fylgja fordæmi höf-
uðborgarinnar í uppbyggingu
sundstaða. Fjölmargir íbúar ná-
grannabæja sækja sundstaði
Reykjavíkur daglega og sýnir það
að þörfin er fyrir hendi. Það var
rétt ákvörðun hjá fjármálaráð-
herra á dögunum að afnema
söluskatt af aðgangseyri sund-
staða. Það á ekki að skattleggja
viðleitni almennings til þess að
stunda heilbrigt líf.
Skíðaiðkun hefur orðið almenn-
ingsíþrótt á undanförnum árum.
Geysilegur fjöldi fólks leggur nú
stund á skíðamennsku og þá ekki
sízt ungt fólk. Stundum heyrist
talað af nokkurri fyririitningu um
skíðaiðkun og þá tízku, sem henni
fylgi. Þetta er auðvitað grundvall-
armisskilningur. Skíðaíþróttin
gerir landsmönnum kleift að hag-
nýta kosti íslenzkrar vetrarveðr-
áttu. Löngum var það svo, að fólk
horfði með kvíða til vetrarins og
skammdegisins en nú er svo kom-
ið, að fleiri og fleirí hugsa til
vetrartímans með fögnuði, ekki
sízt vegna þess, að þá fer tími
skíðaiðkunar í hönd. Með þessum
hætti lærum við að hagnýta kosti
okkar harðbýla lands. Skíðaiðkun
stuðlar að heilbrigði fólks og það á
með ölium ráðum að ýta undir
þátttöku almennings í þeirri
íþrótt. Margir kvarta undan því,
að það sé dýrt að koma sér upp
útbúnaði til þess að stunda skíða-
mennsku. Það er athugunarefni
fyrir fjármálaráðherra, hvort
unnt er að lækka aðflutningsgjöld
á skíðabúnaði. í raun og veru er
ekki hægt að hugsa sér hollari
frístundaiðju fyrir börn og ungl-
inga en skíðaiðkun. Skíðaferðir
hafa lengi tíðkast í skólum lands:
ins en þær eru of sjaldan. í
skólastarfinu ætti að leggja stór-
aukna áherzlu á skíðaiðkun og ýta
undir það að skólanemendur leggi
stund á þessa íþrótt.
Stóraukinn áhugi á ferðalögum
og útivist hér innanlands er einn
þáttur í hinum nýja lífsstíl íslend-
inga. Undraheimar íslenzkra ör-
æfa eru að opnast landsmönnum.
Fyrir nokkrum áratugum voru
það örfáir sérvitringar, sem lögðu
á sig ferðalög um óbyggðir lands-
ins og nutu þeirra fríðinda að vera
einir á ferð. Síðan fór ákveðinn
hópur útlendinga að sækja á
þessar slóðir og fyrir svo sem
einum áratug var þýzka jafnvel
algengara tungumál í óbyggðum
að sumarlagi en íslenzka. Nú er
þetta að breytast eins og margt
annað. Ferðafélögin eiga ríkan
þátt í því að stuðla m.a. að
gönguferðum um óbyggðirnar með
byggingu sæluhúsa.
Alveg eins og örfáir einstakl-
ingar hófu ferðir um óbyggðir að
sumarlagi fyrir nokkrum áratug-
um hefur fámennur hópur ungra
manna lagt fyrir sig skíða- og
snjósleðaferðir um þessi svæði að
vetri til. Islenzkur vetur er harður
á þessum slóðum og í slíkar ferðir
leggja ekki nema þjálfaðir menn
og vel búnir. En vel má vera, að
þeir séu þessi árin að leggja drög
að því, að landsmenn geti síðar
meir kynnzt töfrum öræfanna að
vetri til, sem áreiðanlega eru ekki
minni en að sumarlagi. í þessu
sambandi er ástæða til að vekja
athygli á framtaki nokkurra ein-
staklinga, sem gera fólki kleift að
fara í jöklaferðir og kynnast með
þeim hætti enn einum þætti ís-
ienzkrar náttúru.
Hér hefur verið staðnæmst við
sund, skíðaiðkun og ferðalög og
útivist í óbyggðum landsins. Hér
má líka nefna, að gönguferðir
verða stöðugt vinsælli hjá fólki
allt árið um kring enda mjkið af
skemmtilegum gönguleiðum t.d. í
nágrenni Reykjavíkur og hefur
Morgunblaðið m.a. viljað stuðla að
því með birtingu þáttanna Spöl-
korn út í buskann, sem gerðir eru
af Ferðafélagi íslands og eru fólki
til leiðbeiningar um hæfilegar
gönguferðir um helgar. Enn má
benda á „reiðhjólaæðið", sem grip-
ið hefur um sig á þessu ári og er
auðvitað af því góða. Stundum er
talað um sólarlandaferðir af virð-
ingarleysi, sem ekki á við, því að
þjóðin þarf á því að halda að
komast í sól og það stuðlar að
heilbrigði fólks. Þess vegna á að
meta að verðleikum framtak
þeirra frumherja í íslenzkum
ferðamálum, sem gert hafa al-
menningi kleift að komast til
sólarlanda jafnvel árlega, ferðir,
sem áður voru einungis á færi
hinna efnameiri.
Loks má nefna stóraukinn
áhuga landsmanna á matargerð
og heilbrigðu mataræði. Allt er
þetta þáttur í hinum nýja lífsstíl
landsmanna, sem menn hafa
kannski ekki áttað sig á en er af
hinu góða og jákvæður þáttur í
þjóðlífi okkar — sem vissulega
þarf á jákvæðum viðhorfum að
halda. Nóg er af neikvæðu nöldri
og öfundsýki í garð náungans.
Andstæður
um verzlun-
armanna-
helgi
í þessu sambandi er kannski
ástæða til að vekja athygli á þeim
andstæðum í frístundaiðkun fólks,
sem fram koma um verzlunar-
mannahelgina á hverju ári. Að
þessu sinni, eins og jafnan áður,
voru fréttir um ölvun um þessa
miklu ferðahelgi áberandi í frétt-
um fjölmiðla í síðustu viku. Raun-
Svalbarðseyri við Eyjafjörð.
ar má ætla, að nokkur hluti
þjóðarinnar bíði spenntur eftir
fréttum í útvarpi um sjálfa helg-
ina og í blöðum eftir helgina, ekki
um það, hvort fyllirí hafi verið hér
og þar heldur hvað svínaríið hafi
verið mikið. Og fréttirnar létu
ekki á sér standa nú fremur en
endranær.
Það er bersýnilega tilhlökkun-
arefni töluverðs hóps fólks, og því
miður ekki sízt unglinga og ungs
fólks, að leggjast út um verzlun-
armannahelgina tii þess að drekka
áfengi í óhófi. Alvarlegasti þáttur