Morgunblaðið - 19.09.1981, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. SEPTEMBER 1981
Jón Björnsson
gullsmiður - Minning
Fæddur 6. júní 1918.
Dáinn 8. september 1981.
Deyr íé.
deyja írændr.
deyr sjálfr it sama.
cn orAatírr
* doyr aldroKÍ.
hvoim or sór góAan Kotr.
(Ilávamál.)
Stutt er bilið milli þess, sem var
og þess sem er. Það bil verður þó
aldrei brúað. Það sem var, verður
aldrei framar.
Slík fullvissar leitar á hugann,
þegar bilið stutta birtist á næsta
leiti í skilum lífs og dauða, svo
óvænt, i vitundinni svo órætt — í
senn svo ótrúlega mjótt og óend-
anlega breitt.
Mig setti hljóðan og margt flaug
um hugann, er Anna föðursystir
mín hringdi til mín um miðjan
dag þann 8. september og sagði
mér lát Jóns bróður síns. Hann
hafði veikst um nóttina, en útveg-
aði sér þó sjálfur tíma til rann-
sóknar á Landakotsspítala. Hann
bað Arna, mann Önnu, að aka sér
í sjúkrahúsið. Þangað fóru þeir
um miðjan morgun og Jón gekk
þar inn óstuddur með nauðsyn-
legustu hluti til sjúkrahúsdvalar.
Eftir stutta rannsókn átti að
reyna uppskurð í skyndi, en um
hádegisbil var Jón Björnsson all-
ur. Hann gekk teinréttur, ákveð-
inn og fumlaus mót örlögum
sínum. Það er táknrænt fyrir líf
hans og skapgerð. Slík endalok
voru honum sæmandi og ég hygg,
að hans skapi.
Vanbúinn er ég að minnast Jóns
Björnssonar sem vert væri og ég
vildi svo að kveðjuorð mín nú
verða í flýti skrifuð og fátækleg.
Jón Björnsson var fæddur á
Berunesi við Reyðarfjörð 6. júní
1918. Foreldrar hans voru hjónin
Jónína Guðlaug Þorsteinsdóttir og
Björn Oddsson útvegsbóndi. Þau
fluttust að Berunesi árið áður en
Jón fæddist, en áður höfðu þau
búið um 11 ára skeið í Hvammi í
Fáskrúðsfirði.
Jón ólst upp hjá foreldrum
sínum á mannmörgu heimili á
Berunesi. Sysstkinin voru átta,
sem upp komust, en tvö létust í
æsku. Systkinin, sem upp komust
eru, talin í aldursröð: Stefán,
bóndi á Berunesi, en hann lézt
1971, Elínbjörg húsmóðir, Pat-
reksfirði, Þorsteinn, bóndi á
Þernunesi, Oddný, húsmóðir,
Reykjavík, Óskar fyrrv. fulltrúi á
Skattstofu Reykjavíkur, Jón,
gullsmiður, Kópavogi, sem -nú er
minnzt, Anna, húsmóðir, Reykja-
vík og Sigrún, húsmóðir, Reykja-
vík.
Vinnuhjú voru ætíð mörg á
Berunesi, og auk þess dvöldust þar
einatt mörg gamalmenni bæði
skyld og óskyld fjölskyldunni.
Mörgu þessu fólki varð Jón
Björnsson mjög handgenginn í
æsku og þá sérstaklega Jóni
Magnússyni, sem var vinnumaður
á Berunesi í fjölda ára og lézt þar
1943. Magnús, faðir Jóns, dvaldist
lengi á Berunesi á elliárum og lézt
þar. Jón Björnsson var þeim
feðgum afar kær, bar enda nafn
Jóns Magnússonar. Þeim og öðru
heimilisfólki á Berunesi sýndi Jón
Björnsson mikla ræktarsemi bæði
lífs og liðnu.
I æsku stundaði Jón, eins og
aðrir unglingar í sveit, öll störf, er
til féllu á heimilinu bæði á sjó og
landi, én faðir hans stundaði
jöfnum höndum myndarlegan
landbúskap og smábátaútveg.
Innan við tvítugt hleypti Jón
heimdraganum og var þá á vetr-
arvertíðum í Vestmannaeyjum, en
heima á sumrum og vann þá við
bú foreldra sinna og einnig hjá
Stefáni, bróður sínum, sem hóf
búskap á Berunesi 1936 ásamt
konu sinni, Guðrúnu Magnúsdótt-
ur.
Um tvítugt varð Jón fyrir þungu
áfalli. Hann fékk berkla í sár á
vinstra fæti, og nú fóru í hönd
mörg sjúkdómsár og lega á
sjúkrahúsum. Hann vann bug á
sjúkdómnum, en gekk með staur-
fót síðan og æ ofan í æ tóku sig
upp veikindi, tengd þessari fötlun.
Síðar á ævinni varð hann fyrir
öðrum þungum sjúkdómsáföllum,
en aldrei bugaðist hans sterki
lífsvilji.
Árið 1941 hóf Jón nám í gull-
smíði hjá Leifi Kaldal, gullsmíða-
meistara á gullsmíðavinnustofu
Árna B. Björnssonar í Reykjavík.
Námið stóð í fjögur ár, og
sveinsprófi lauk hann 1946, en
vann áfram í fyrirtækinu til
ársins 1947. Bóklega hluta iðn-
námsins stundaði hann í Iðnskól-
anum í Reykjavík, sem þá var
kvöldskóli. Því námi lauk hann á
tveimur vetrum.
Jón var mjög listfengur gull-
smiður og teiknari og bera smíðis-
gripir hans því listfengi gott vitni
bæði að hugmyndaauðgi og hand-
bragði. Hann tók líka eitt hið
hæsta sveinspróf, sem tekið hefur
verið í gullsmíði,
Árið 1947 var merkisár í lífi
Jóns. Þá kom hann á fót eigin
gullsmíðavinnustofu í Reykjavík
og það ár kvæntist hann ágætri
konu, Margréti Baldvinsdóttur frá
Hjalteyri. Hún vann með honum á
vinnustofunni, þangað til fyrir
fáum árum, en þau skildu 1979.
Meistarabréf í gullsmíði fékk
Jón 25. júní 1949.
Jón starfrækti gullsmíðavinnu-
stofu sína í Reykjavík í sex ár, én
1953 fiutti hann í Kópavog, þar
sem þau hjón höfðu byggt sér hús
að Hlíðarhvammi 13. Þar bjó Jón
alla tíð síðan og starfrækti vinnu-
stofuna þar einnig.
Lengi vel vann Jón muni jöfnum
höndum úr gulli og silfri, en
síðustu 15 árin eða svo vann hann
eingöngu úr silfri, og er það nær
allt víravirki. Hann vann ætíð alla
sína muni í höndunum og við
engan grip var skilið, fyrr en svo
vel var gert, að ekki var unnt að
bæta. Hann seldi mest alla vinnu
sína í Rammagerðina í Hafnar-
stræti, en hún seldi bæði íslend-
ingum og erlendum ferðamönnum.
Jón seldi einnig einstaklingum á
vinnustofu sinni, og átti hann
marga fasta viðskiptavini, útlenda
sem innlenda.
Sonur Jóns og Margrétar er
Flosi Jónsson, gullsmiður á Akur-
eyri. Kona hans er Halldóra
Kristjánsdóttir og eiga þau tvo
syni, Friðrik Frey og Hrólf Jón.
Jón átti sér mörg áhugamái,
sem spönnuðu hin ýmsu svið.
Þeim reyndi hann að sinna eftir
því sem vinnan og heilsa leyfðu og
öðlaðist með því sanna lífsfyllingu
og lífsnautn. Öll sú r*kt, er hann
lagði við hugðarefni sín, beindist
að því að ná á þeim betri tökum og
fræðast um allt, er þeim viðkom,
svo að hann fengi sem bezt notið
þeirra.
Hann var mikill náttúruunn-
andi og aflaði sér staðgóðrar
þekkingar í grasafræði, jarðfræði
og steinafræði. Þau Margrét rækt-
uðu stóran trjá- og blómagarð við
hús sitt, og er hann með fegurstu
görðum í Kópavogi. Steinasafn
átti Jón með ótöldum dýrgripum,
og hann sagaði og slípaði steina og
notaði í skartgripi. Hann átti
geysimikið safn ljósmynda hvað-
anæva að af landinu og frá ýmsum
heimshornum, en hann ferðaðist
mikið bæði innan lands og utan.
Hann ferðaðist á seinni árum til
Vesturheims, Sovétríkjanna,
Kína, hinna Norðurlandanna og
margra annarra Evrópulanda.
Síðustu utanferð sína fór hann í
sumar til Ungverjalands. Hann
kom heim úr hverri för fróðari um
land og lýð. Til þess að geta notið
betur ferðalaga til annarra landa,
fræðzt og komizt í beint samband
við íbúana, lagði hann stund á
málanám og var orðinn vel heima
í sænsku, ensku og spænsku.
Jón var vel hagmæltur, en hélt
því lítt á lofti fyrr en helzt á
seinustu árum. Hann hafði gott
vald á íslenzku máli og orti fyrst
og fremst í hefðbundnu formi
ferskeytlunnar, en hafði einnig
yndi af að fást við dýrari bragar-
hætti og rímþrautir. Ekki hefir
birzt mikið af vísum hans, en
nokkuð þó í blöðum og einnig í
fyrsta bindi vísna- og ljóðasafns-
ins, í fjórum línum, sem Setberg
gaf út á síðasta ári. Allmikið
liggur eftir hann í handriti af
ljóðum og lausavísum.
Honum var eðlislægt að vilja
sjá og reyna eitthvað nýtt. Sem
dæmi um það má nefna, að á
síðustu misserum gerðist hann
þaíttakandi í tveim íslenzkum
kvikmyndum. Hann kom fram í
Paradísarheimt og í sumar lék
hann lítið hlutverk í Utlaganum,
kvikmyndinni um Gísla sögu
Súrssonar.
Jón var maður félagshyggju,
samvinnu og samhjálpar og ein-
lægur sósíalisti að iífsskoðun. Þeir
sem hjálpar þörfnuðust, áttu hug
hans og ætíð átti hann samstöðu
með þeim, sem róttækastir voru.
Skoðanir hans voru fastmóðtaðar,
vígðar í kreppunni miklu og hert-
ar í baráttuskóla h'fsins. En hann
var einnig maður gleðinnar og
kunni sannarlega í einlægni að
gleðjast á góðri stund.
í Hlíðarhvamm 13 var ætíð gott
að koma. Húsráðendur áttu stórt
og hlýtt hjarta. Þar var gefið af
góðum hug. Ég og mitt fólk á þar
mikið að þakka. Og nú skulu
Nonna frænda færðar síðustu
þakkir.
Minningarathöfn um Jón fór
fram í Kópavogskirkju 17. sept-
ember að viðstöddum fjölda ætt-
ingja og vina, en í dag, laugardag-
inn 19. september, fer útför hans
fram á Hafranesi við Reyðarfjörð.
Jíomm or sú tautf.
or rokka droKur.
íoöurtúna til.“
Kópavogur var honum kær, og
þar hafði hann fest djúpar rætur,
en hann kaus þó að hvíla í litla
grafreitnum á Hafranesi, þar sem
fyrir eru bróðir hans og gamla
fólkið frá æskuárunum á Beru-
nesi.
Hann er kominn heim í sveitina
sína aftur, heim á ströndina við
hinn fagra Reyðarfjörð.
Megi hvíldin þar verða honum
vær og góð og sæng sveitarinnar
létt sem dúnn.
Birgir Stefánsson
+
Þökkum innilega auðsýnda samúð og hlýhug viö andlát og útför
bróöur okkar.
BENEDIKTS SÆMUNDSSONAR,
Hólmavík.
Sérstakar þakkir eru færöar séra Andrési Ólafssyni, sem jarösöng,
svo og fjölskyldum Helga Ingimundarsonar og Ingunnar Aradóttur
á Hólmavík.
Svanborg Sæmundsdóttir,
Jóhann Sæmundston,
Guðmundur Sæmundsson,
Jón Sæmundsson.
Asmundur Hannes-
son - Minningarorð
Fæddur 2. desember 1902.
Dáinn 8. september 1981.
I dag er jarðsettur frá Selfoss-
kirkju Ásmundur Hannesson,
Birkivöllum 2, Selfossi.
Hann var fæddur í Stóru-
Sandvík í Flóa, sonur hjónanna
Valgerðar Vernharðsdóttur og
Hannesar Steindórssonar, yngstur
átta systkina og munu þau öll
látin nema einn bróðir, Isleifur,
búsettur í Reykjavík.
Þegar Ásmundur var tveggja
ára lést faðir hans og þarf engin
orð um það hvaða áfall það hefur
verið fjölskyldunni á þeim árum.
Ásmundur dvaldi svo með móður
sinni og var lengi í Kaldaðarnesi
sem var stórbýli og menningarset-
ur.
Árið 1929 kvæntist Ásmundur
Elínu Jónsdóttur frá íragerði á
Stokkseyri, glæsilegri konu og
frábærri húsmóður. Þau hófu
búskap á Efra-Seli í Stokkseyrar-
hreppi og bjuggu þar í tuttugu og
eitt ár uns þau fluttu að Selfossi.
Þau byggðu sér fallegt hús að
Birkivöllum 2 þar sem þau hafa
síðan átt heimili.
Eins og áður er sagt bjuggu þau
Ásmundur og Elín um margra ára
skeið á Efra-Seli við Stokkseyri.
Þeim þætti í lífi þeirra kynntist ég
all vel. Efra-Selsheimilið var frá-
bært. Það sáu þeir um húsráðend-
urnir, Ásmundur og Elín. Ég tala
hér af eigin reynslu. Mörg og sterk
lýsingarorð mætti viðhafa um það
viðmót og þann viðurgerning sem
þeir nutu, er hjá þeim hjónum
dvöldu. Þótt þau eignuðust ekki
börn sjálf, veit ég fáa hæfari til að
umgangast börn og unglinga, enda
var oft margmenni á Efra-Seli.
Tvo bræður úr Reykjavík, Samúel
og Birgi Baldurssyni, sem ungir
misstu móður mína, ólu þau upp
að miklu leyti. Einnig systurson
Ásmundar, Lárus Jóhannsson.
Margir fleiri dvöldu þar um lengri
eða skemmri tíma. Þar var Sig-
urður Jónsson frá Grímsfjósum á
Stokkseyri. Þeir voru samtíma í
Kaldaðarnesi, hann og Ásmundur,
og tóku tryggð hvor við annan.
Sigurður dvaldi á Efra-Seli til
dauðadags. Stundum þegar mest-
ar umræður eru nú til dags um
vöntun á barna- og elliheimilum
dettur mér í hug Efra-Selsheimil-
ið. Þar var þetta allt sameinað.
Ásmundur stundaði mörg störf
auk búskaparins. Hann var bæði
sjómaður og verkamaður. Mörg
hin síðari ár var hann starfsmað-
ur Kaupfélags Árnesinga á Sel-
fossi, í öllum störfum sínum
ákaflega laginn, atorku- og dugn-
aðarmaður, trúr og traustur,
hávaðalaus og tryggur.
Ásmundur var vel greindur
maður og sagði skemmtilega frá.
Ákveðnar skoðanir hafði hann í
þjóðmálum og var sjálfstæðismað-
ur. Ég man hvað ég hreifst af
frásögnum hans af skemmtilegum
kappræðufundum er honum voru
minnisstæðir. Maður var nú ekki í
vafa í þá daga að ailt væri réttast
og best sem hann Ási sagði. Og
óhaggað er það enn hjá mér að
Ásmundur Hannesson var einn sá
besti réttsýnis- og jafnaðarmaður
sem ég hef kynnst, í orðsins
fyllstu merkingu.
I æsku var mér kennt að þeir
sem breyttu rétt og létu gott af sér
leiða á vegferð sinni hér á jörðu,
ættu góða heimkomu í vændum að
leiðarlokum. Ef það er rétt, sem ég
er raunar viss um, þá er staða
Ásmundar Hannessonar góð.
Isleifi, bróður Ásmundar, svo og
öðrum vanda- og venslamönnum
flyt ég samúðarkveðjur. Feginn
vildi ég, Elín mín, segja eitthvað
til huggunar og styrktar á þessari
stundu, en þegar mest á reynir er
erfitt að finna réttu orðin. Þó vil
ég segja það að mín besta ósk til
þín er sú, að þú megir nú um
ókomna tíð finna sem víðast og
oftast það viðmót og atlæti, sem
við er hjá ykkur Ásmundi dvöld-
umst, fundum og nutum.
Óviðráðanlega leitar hugurinn í
dag austur á ströndina, austur að
Efra-Seli.
Blessaður veri Ásmundur.
Einar Kr. Jósteinsson
Ásmundur Hannesson fæddist
að Stóru-Sandvík í Flóa. Foreldr-
ar hans voru Hannes B. Stein-
dórsson í Stóru-Sandvík og kona
hans Valgerður Vernharðsdóttir
b. á Efra-Seli, Jónssonar. Þau
hjón áttu 8 börn er upp komust og
var Ásmundur yngstur þeirra. Nú
er aðeins 1 þeirra systkina á lífi,
ísleifur í Reykjavík.
Þegar Ásmundur er fárra ára
deyr faðir hans. Þá voru engar
tryggingar til að létta ekkjum og
föðurleysingjum lífsbaráttuna,
enda brá ekkjan búi og börnin
vistuðust á ýmsa bæi. Valgerður
fór að Kaldaðarnesi og fylgdi
Ásmundur henni og ólst þar upp.
Hann vandist öllum störfum til
lands og sjávar og skipaði hvar-
vetna sitt rúm með sóma. Síðustu
árin í Kaldaðarnesi var hann
ráðsmaður þar.
Árið 1929 kvæntist hann eftir-
lifandi konu sinni, Elínu Jónsdótt-
ur b. og formanns í Vestra-
íragerði, Jónssonar. Þau hjón
keyptu jörðina Efra-Sel í Stokks-
eyrarhreppi. Hún var þá búin að
vera í eyði í 22 ár. Ásmundur
byggði íbúðar- og peningshús og
fluttu þau hjón að Efra-Seli 1931
og bjuggu þar í 21 ár. Árið 1952
flytjast þau að Selfossi og byggðu
sér hús að Birkivöllum 2 og bjuggu
þar æ síðan.
Fljótlega eftir að Ásmundur
kom að Selfossi hóf hann störf hjá
Kaupfélagi Árnesinga og vann
lengst af við móttöku á afurðum
bænda, ull, gærum og garðávöxt-
um (matsmaður), svo og önnur
pakkhús- og afgreiðslustörf.
Hann vann fram yfir sjötugt
eða svo lengi sem heilsan leyfði.
Fyrstu búskaparárin á Efra-
Seli stundaði hann sjósókn á
veturna, bæði á togara og vélbát-
um, en seinni árin búskapinn
eingöngu. Jörðin er ekki stór og
ber ékki stórbúskap, en Ásmundur
hafði jafnan afurðagott bú.
Þau hjón óiu upp tvo bræður er
misst höfðu móður sína og tvö
önnur börn voru hjá þeim í nokkur
ár.
Að leiðarlokum er Ásmundur
kvaddur með virðingu og þökk
allra er höfðu af honum kynni.
Eiginkonu, bróður og öðrum
vandamönnum votta ég samúð
mína.
K.H.S.