Morgunblaðið - 24.12.1981, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. DESEMBER 1981
53
Gott gandreiðar-
rokk hjá Grýlunum
Pabbi
Bókmenntir
Jenna Jensdóttir
Hljóm-
plotur
Árni Johnsen
Ragnhildur stjórnaði upptöku
plötunnar og hefur farist það vel
úr hendi með gamansömum inn-
skotum eins og í laginu um Gull-
úrið þar sem það tístir í konunni
um leið og hún spyr: Hefur þú
séð hárið bak við bindishnútinn?
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
William Heinesen:
KVENNAGULLIÐ f
GRÚTARBRÆÐSLUNNI
Þorgeir Þorgeirsson þýddi.
Mál og menning 1981.
I inngangi að sögu sinni Dans-
arakvæðið um Tví-Símon og
Keldu-Köllu minnist William
Heinesen á vaxandi áhuga handan
hafsins á fæðingarbæ sínum,
Þórshöfn í Færeyjum. „Hvaðan-
æva berast honum áskoranir um
að segja meira frá lífinu í þessu
forna plássi í miðju hafsins og
veraldarinnar." Til þess að ís-
lenskir lesendur megi njóta þess-
ara sagna hefur Þorgeir Þorgeirs-
son lagt mikla alúð við þýðingar
þeirra á íslensku. Kvennagullið í
grútarbræðslunni er fimmta bók-
in eftir Heinesen í þýðingu Þor-
geirs, hinar eru Turninn á heims-
enda, Fjandinn hleypur í Gamalí-
el, I morgunkulinu og Það á að
dansa.
Kvennagullið í grútarbræðsl-
unni, sagan sem bókin dregur
nafn af, fjallar um óvenjulegan
mann sem berst til Færeyja. Hann
kveðst vera frá Möltu og þótt nafn
hans sé Adda Geraldi er hann
aldrei kallaður annað en Möltubú-
inn. Honum er margt til lista lagt,
en einn hæfileiki er honum gefinn
umfram aðra menn. Kvenhylli
hans er mikil. Að sjálfsögðu eru
slíkum manni ætluð dramatísk ör-
lög, en áður en hann með voveif-
legum hætti hverfur sjónum
manna í Færeyjum hefur hann
táldregið fjölda kvenna og stúlkna
á mismunandi stöðum, pakkhús-
lofti, í kirkjugarðinum og ekki síst
í grútarbræðslunni þar sem hann
fær starf að lokum. Heinesen segir
sögu flagarans með þeim hætti að
dagbókarblöð ástsjúkrar jómfrú-
ar, minnisgreinar bókhaidara
nokkurs og munnlegar frásagnir
eru kallaðar til vitnis. Með þessu
móti er söguhetja skoðuð frá
mörgum hliðum, en höfundur get-
ur sjálfur í eyður. Þessu fylgir líka
trúverðugleikablær.
Eini gallinn á upptökunni finnst
mér vera staðsetning söngsins í
hljóðblönduninni, söngurinn
hefði mátt vera feti framar þótt
textarnir séu i sjálfu sér ekkert
til að hrópa húrra fyrir. En þeir
eru í stíl við það rokk sem stöll-
urnar hafa snuddað við í trolli
sínu og þó er ekki hægt að líkja
rokkstíl þeirra við neitt annað,
þær hafa nefnilega náð að
marka rokkið með íslenzkum stíl
sóttum í bland við tröllin eins og
nafn þeirra bryddar upp á og
satt bezt að segja finn ég ekki
betra orð yfir rokk þeirra en hið
ágæta nafn Gandreiðarrokk.
Aðalupptökumaður hjá Grýl-
unum var Gunnar Smári Helga-
son og við sögu kom einnig Sig-
urður Bjóla Garðarsson. Báðir
eru kunnáttumenn og skila sínu
með sóma og það var Alfa í
Hafnarfirði sem sá um pressun-
ina.
Grýlurnar eru hæfileikakonur
og hafa skilað hressilegri og
skemmtilegri hljómplötu, 45
snúninga, með fjórum lögum þar
sem þær hafa sjálfar samið tvö
lög og texta og mættum við fá
meira að heyra, en þar sem auð-
velt er að sjá góða von í Grýlun-
um þá vaknar sú spurning hvort
ekki væri forvitnilegt að heyra
frá þeim á einhverju öðru sviði
en Gandreiðarrokki, þær eru til
alls líklegar.
Það er áberandi í sagnasafni
Heinesens að ástir og ástafar
skipta þar miklu máli. Slíkar sög-
ur eru einkum Kvennagullið í
grútarbræðslunni og Dansara-
kvæðið um Tví-Símon og Keldu-
Köllu, en einnig sögur eins og
Tunglskin yfir Hóreb og Dóda,
eins konar bernskuminningar. I
Nútímakröfum er það líka sam-
dráttur karls og konu sem setur
allt á annan endann svo að jafnvel
hversdagsprúður maður, Thór
frændi, gengur berserksgang.
Dálitla sérstöðu hefur sagan
Hnífurinn, um dreng sem eignast
hnífinn Rauða Satan og gerir upp-
reisn gegn umhverfi sínu með
hjálp hans. Hnífurinn er líkastur
smásögu af efni bókarinnar. Hin-
ar sögurnar eru eiginlega frásagn-
ir. Formáli og eftirmáli eru í ljóð-
rænum anda.
Sagnasöfn Heinesens eru hvert
öðru lík. Lesandinn stenst samt
ekki þessar hrífandi sögur sem á
yfirborðinu eru úr litlu og fá-
breytilegu umhverfi, en rúma þó
allan heiminn. Tíminn virðist
standa kyrr í sagnaheimi Heine-
sens. Frásögnin er ekki hröð, hún
er laus við óþol samtímans. Samt
er greint frá miklum mannlegum
átökum, ekki síst því sem gerist
innra með fólki. Margar persónur
Heinesens eru dæmdar til að far-
ast eins og Möltubúinn, en gera
lífið litríkara en aðrir með hegðun
sinni. Færeyjar stíga fram eins og
danskvæði með háttbundinni
hrynjandi, en undir niðri er ólga
mannlegra hvata.
Tormod Haugen:
NÁTTFUGLARNIR
Anna Valdimarsdóttir þýddi.
Iðunn — Reykjavík — 1981
Litli strákurinn Jóakim er ekki
bara persóna í sögu Tormod
Haugen. Hann er til meðal okkar
allra. Átta ára, hræddur við hið
ókunna, óttaiega og stundum
ímyndaða. Á heima í sambýlishúsi
og þekkir fjölda af krökkum, þótt
hann þekki þau í raun og veru ekki
þegar til kastanna kemur. Pabbi,
líka hræddur — huglaus. Mamma,
getur ekki unnið allt ein. Stundum
glöð — stundum raunaleg. Pabbi
þarf að fara til læknis, segir hún.
Það eru „taugarnar". Og lítill
drengur skelfur inni í sér. Þá
koma náttfuglarnir. Þeir eru í
skápnum og koma á nóttinni, ef
gleymist að læsa skápnum. Þá
skrækja þeir svo ógurlega, að
drengurinn vaknar — hrópar, er
hræddur.
Stelpan Sara gefur ímyndunar-
afli hans byr undir báða vængi:
„... Einhvern tíma mundi hurðin
hendast upp og hann kæmist ekki
framhjá. Rödd mundi hrópa: „Lús-
in, músin, nú náði ég þér.“
Nornin, hún frú Andersen,
mundi taka hann, draga hann inn
i forstofuna og læsa hann inni i
búri. Þröngu búri, þar sem hann
yrði að hírast þangað til hann
væri orðinn gamail maður, með
hvítt hár og skegg og staf og bak-
verk eins og afi. Það sagði
Sara....“
Og Róbert, svo stór og sterkur.
Vildi kenna manni að stela í stóru
vöruhúsi. Allir gegna Róbert.
Hann er svo sterkur. Og allir hinir
Der afholdes
dansk julegudstjeneste
i Domkirken 2. juledag kl 5. e.m.
De Danske Foreninger
Dönsk jólaguösþjónusta veróur haldin í Dómkirkjunni 2. jóladag kl. 5 e.h.
— Dönsku fólögin.
Enn í miðju hafsins
og veraldarinnar
grét
krakkarnir. María Lovísa líka.
„... Hún var það fallegasta sem
hann gat hugsað sér.“
Og samt — lítill óttasleginn
drengur í óskiljanlegum, hörðum
heimi meðal óvæginna barna, sem
eru nösk á að finna hvernig hægt
er að spila á viðkvæmar tilfinn-
ingar inni í litla kroppnum hans.
Og stóra byrðin hans, pabbi,
sem fór í kennaháskólann. Pabbi,
sem er svo góður, en getur ekki
kennt, af þvi að hann er líka
hræddur. Og þegar pabba líður
illa er lífið svo erfitt hjá litlum
dreng. „... Þegar hann opnaði
dyrnar heima, vissi hann um leið
að pabbi var inni.
Eitthvað ískalt datt niður í
maga hans.
Pabbi átti að vera í skólanum að
kenna.
Jóakim þorði ekki að fara strax
inn í stofu.“
Tormod Haugen er afburða-
snjall í sálarlífslýsingum sínum.
Börnin verða lifandi, þau læðast
út úr sögunni og eru til kringum
lesandann. Hann sér þau, heyrir
og hrærist með þeim í barnslegu
miskunnarleysi þeirra — í átökum
þeirra milli gleði og ótta.
Mannlíf nútímans birtist hér í
nöturlegri mynd. Þar sem litlar
manneskjur eiga erfitt með að
fóta sig í köldu, skilningslausu
umhverfi.
Hér er á ferðinni merkileg saga,
þar sem höfundur hefur fullkomið
vald á því sem hann vill segja. Og
stíll hans er áhrifamikill. Hann
bregst hvergi. Þýðingin er mjög
góð.
Kápumynd laðar að, en veitir að
mínu mati, rangar upplýsingar
um drenginn Jóakim, einkum ald-
ur hans. Útgáfan með ágætum.
Óskum viðskiptamönnum okkar um land
allt gleðilegra jóla
og farsœls komandi árs
Þökkum viðskiptin á árinu
PÁLL ÞORGEIRSSON &C0,
Ármúla 27. — Símar 34000 og 86100.
Varahlutaverslun
Fiatumboðsins
verður lokuö milli jóla og nýjárs vegna vörutalningar.
/ FÍAT EINKAUMBOO A ÍSLANDI
DAVfÐ SIGURÐSSOIV hf.
SMIÐJUVEGI 4, KOPAVOGI. SÍMI 77200.
Sendum viðskipta-
vinum vorum bestu
jólakveðjur.
Vogakaffi
Súðarvogi 50.
Sendum viðskipta-
vinum vorum bestu
jölakveðjur.
Sundanesti
við Kleppsveg
Verkalýðs- og sjómanna-
félag Fáskrúðsfjarðar
óskar félagsmönnum sinum og öðr-
um landsmönnum bestu jóla- og ný-
ársóskir.