Morgunblaðið - 13.03.1982, Síða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. MARZ 1982
Vinnuvikusýning í Þinghólsskóla:
„Kópavogur -
bærinn okkaru
NÆSTKOMANDI laugardag og
sunnudag verður haldin sýning í
l>inghólsskóla í Kópavogi og ber
hún yfirskriftina „Kópavogur —
bærinn okkar". Á sýningunni, sem
verður opin frá kl. 14—18 báða
dagana, verður sýndur afrakstur
tveggja vinnuvikna í skólanum að
undanfórnu, en þá hefur hefð-
bundin stundatafla verið lögð til
hliðar, en nemendur og kennarar
unnið saman í hópum að ákveðn-
um verkefnum.
Að sögn Hrafns Jónssonar
kennara við skólann, voru vinnu
vikurnar skipulagðar þannig, að
fyrri vikan fór að mestu í að afla
gagna og heimilda, en í síðari vik-
unni hefur síðan verið unnið úr
þeim upplýsingum og sýningin
undirbúin.
Sýningin skiptist í þrjá megin-
þætti. Þeir eru: Saga Kópavogs,
Kópavogur og nútíminn og Náttúra
og umhverfi. En verkefni sem
tengjast þessum þremur megin
þáttum eru mörg og margvísleg.
I>ess má geta að báða sýningar
dagana munu nemendur sjá um
veitingar fyrir gesti.
Meðfylgjandi myndir tók Krist-
ján, er tíðindamenn Mbl. lögðu
leið sína í Þinghólsskóla sl.
fimmtudag, en þá voru nemendur
og kennarar að leggja síðustu
bönd á undirbúning sýningarinnar.
Meðal verkefna í vinnuvikunum, var gerð kvikmynda- og myndbandsdagakrár um það sem fram fór.
(Ljósm. Kristján)
Hér var verið að ganga frá ýmsum upplýsingum um atvinnulíf í Kópavogi á töflum og
súluritum. Hrafn Jónsson er til hægri á myndinni. (Ljósm. Kristján)
Þessar stúlkur voru að ganga frá Ifkani að heimili, en þær höfðn fjallað um það hvað það
kostaði að stofna heimili nú á dögum og leist víst ekkert á blikuna. (Ljósm. Kristjín)
Öryggi alræðisins?
eftir Guömund Heiðar
Frímannsson
Það er rétt í upphafi að geta
þess, að nokkur tími er liðinn, síð-
an fyrri hluti þessarar greinar
birtist. Það var 9. febrúar. Þar var
farið fáeinum orðum um kjör fatl-
aðra í Ráðstjórnarríkjunum og
hvers vegna upplýsingar um þá
eru viðkvæmar fyrir yfirvöld í því
landi.
Það eru ekki til nákvæmar tölur
um fjölda lamaðra og fatlaðra í
Ráðstjórnarríkjunum. Af ein-
hverjum ástæðum treysta stjórn-
völd sér ekki til að birta þær. I
opinberum tölum eru þeir flokkað-
ir með öldruðum og ómögulegt að
átta sig á skiptingunni á milli
þessara tveggja hópa. Þetta er
raunar ekkert einsdæmi um upp-
lýsingar frá Ráðstjórnarríkjun-
um. Þaðan skortir grundvallar-
upplýsingar um starfsemi og
stofnanir, til að mynda um tíðni
ýmis konar sjúkdóma. Menn hafa
að vísu grun um, að sumar þessar
upplýsingar séu til, en bannað sé
að birta þær. Fjöldamargir hafa
tekið eftir þessu og haft orð á því.
Þrátt fyrir þessa erfiðleika á að
afla upplýsinga hafa menn getið
sér þess til, að fjöldi lamaðra og
fatlaðra sé meiri þar, en almennt
hefur verið talið. Það má gera ráð
fyrir því, að þeir séu fleiri en í
vcstrænum löndum að meðaltali.
Ein ástæðan er sú, að Ráðstjórn-
arríkin misstu flesta menn særða
og fallna í seinni heimsstyrjöld-
inni af öllum þeim, sem tóku þátt
í henni. Medvedev-bræðurnir hafa
áætlað, að um tuttugu milljónir
manna séu fatlaðir af hennar
völdum austur þar. Önnur ástæða
til óvenju mikils fjölda þeirra, sem
eru fatlaðir, er vegna iðnvæð-
ingar, sém var mjög hröð í Ráð-
stjórnarríkjunum, þegar Stalín
hafði þar forystu. Gífurlegur
fjöldi bænda komst þá í snertingu
við vélar í verksmiðjum og á sam-
yrkjubúum, sem var algerlega
ókunnugur slíkum hlutum áður.
Það er ekki ástæða til að ætla að
sú þróun hafi gengið slysalaust.
Eitt slagorð ráðstjórnarinnar,
eins og getið var um í fyrri hluta
þessarar greinar, er, að hún full-
nægi öllum lágmarksþörfum fatl-
aðra, og enginn þeirra þurfi að
búa við skort. Það hefur jafnvel
hent embættismenn hennar að
staðhæfa, að engir fatlaðir væru
til i ríki þeirra. Astandið væri svo
gott. Staðhæfingar af þessu tagi
gefa það einungis til kynna, að yf-
irvöld hafa eitthvað að fela.
Bókstaflegri merkingu þeirra trú-
ir enginn. Það verður hins vegar
að telja líklegra, að yfirvöld hafi
átt í erfiðleikum með að uppfylla
lágmarkskröfur fatlaðra, vegna
þess að efnahagslífið hefur ekki
gengið, eins og til var ætlazt. Mik-
ið fé fer til landvarna og í þunga-
iðnað. Raunin hefur því orðið sú,
að félagsleg þjónusta af mörgu tæi
„Það er eins og við má bú-
ast, að meðlimir í þessari
andófsnefnd fatlaðra hafa
ekki fengið að vera í friði
fyrir leynilögreglunni KGB.
Raunar leggur félagsmála-
ráðuneytið leynilögreglunni
lið við að reyna að kúga
þennan hóp til að þegja.“
Síðari grein
hefur orðið útundan. Þegar skoðað
er, hvað þeir hafa að segja, sem
þora að segja annað en það, sem
fellur að flokkslínunni, kemur
heldur ógeðfelld mynd í ljós.
Það er kunnara en frá þurfi að
segja, að ýmsir erfiðleikar verða á
vegi almennings í Ráðstjórnar-
ríkjunum við að afla sér nauð-
þurfta. Ein afleiðing óstjórnar í
efnahagsmálum er, að skortur er á
neysluvöru af mörgu tæi, og til að
afla hennar þarf fólk að standa oft
og lengi í biðröðum. Þessir erfið-
leikar margfaldast fyrir fatlaða.
Júrí Kiselev segir í opnu bréfi til
Domna Komarova, sem þá var fé-
lagsmáiaráðherra í ráðstjórnar-
ríkinu Rússlandi: „Brátt munu
fatlaðir í Moskvuborg skríða upp
stigana í opinberum stofnunum til
að fá skömmtunarseðla. Þeir geta
einfaldlega ekki staðið og barizt
fyrir sínum stað í biðröðum til að
fá kartöflur, að ekki sé talað um
kjöt, eins og gerðist fyrir áramót-
in 1979.“ Það er ekkert gamanmál
að vera fatlaður við efnahagsað-
stæður að þessu tæi. Júrí Kiselev
og Valeri Fefelov hafa lagt
áherzlu á það báðir, að bæta þyrfti
fjárhagsaðstoð við fatlaða til að
gera þeim kleift að lifa mannsæm-
andi lífi.
En það er víðar pottur brotinn. í
sovézka heilbrigðiskerfinu er þörf-
um fatlaðra lítt sinnt. Meðlimir
samstarfshópsins bera fram þung-
ar ásakanir á það, sérstaklega
vegna þess að starfsfólkið sé ekki
þjálfað til né taki tillit til fatlaðra.
Fæzulla Kúsænov segir: „í flestum
tilfellum þurfa sjúklingarnir
sjálfir að útvega sér mikilvægustu
lyf, umbúðir, plástra, gifs o.s.frv.
Og hafi sjúklingarnir engan til að
útvega þetta fyrir sig? Á mörgum
spítölum fara sjúklingarnir ekki í
bað, svo mánuðum skiptir — eng-
inn vill skipta sér af fötluðu fólki."
Þetta er ekki allt. Helsinki-hópur-
inn í Moskvu, og nefnd fatlaðra
andófsmanna hafa birt upplýs-
ingar um fjöldamarga aðra hluti,
sem fatlaðir þurfa að búa við í
Ráðstjórnarríkjunum. Þeir mæta
sérstökum erfiðleikum á mennta-
stofnunum, við að fá vinnu, með-
ferð fatlaðra á stofnunum er ekki
sem skyldi, og mikill skortur er á
endurhæfingarstöðvum. Réttindi
fatlaðra fanga hafa verið þver-
brotin og þeirra pólitískra fanga,
sem eru fatlaðir. Það, sem þeim
finnst þó gremjulegast er, að að-
stoð ríkisins við þá ræðst ekki af
eðli fötlunarinnar heldur af póli-
tískum verðleikum eða stöðu í
samfélaginu. Þeir, sem eru fatlað-
ir af völdum seinni heimsstyrjald-
arinnar, njóta forréttinda.
Það er eins og við má búast, að
meðlimir í þessari andófsnefnd
fatlaðra hafa ekki fengið að vera í
friði fyrir leynilögreglunni KGB.
Raunar leggur félagsmálaráðu-
neytið leynilögreglunni lið við að
reyna að kúga þennan hóp til að
þegja. Við það eru notaðar ýmsar
aðferðir. Símar eru teknir úr sam-
bandi, logið er á einstaklinga
ávirðingum, sumir barðir og hótað
með fangelsi eða geðveikrahæli.
En allt kemur fyrir ekki. Þeir
starfa áfram ótrauðir.
Ein ályktun, sem menn freistast
eflaust til að draga af þessum
upplýsingum frá fötluðu andófs-
mönnunum er, að allir þeir, sem
eru lamaðir og fatlaðir i Ráð-
stjórnarríkjunum, lifi við sult-
arkjör og sæti stöðugri kúgun. Sú
ályktun er ekki rétt. Sumir þeirra
sem fatlaðir eru, lifa við ágæt
kjör, en ýmislegt sem kemur fram
í máli Kiselevs, Fefelovs og Kús-
ænovs sýnir, svo ekki verður um
villzt, að sá hópur er ekki stór, og
hinn miklu stærri, sem býr við
mjög erfið kjör. Það nægir til að
sýna, að hin opinbera trúarsetning
ríkisins, að allir þeir sem eru lam-
aðir og fatlaðir, lifi góðu lífi og séð
sé fyrir öllum frumþörfum þeirra,
er röng. En aðalatriðið er hins
vegar það, að ef einhver úr þessum
hópi gerir ágreining við stjórnvöld
um mikilvæg atriði, þá getur hann
átt von á hverju sem er. Það er því
merkingarlaust að tala um félags-
legt öryggi í Ráðstjórnarríkjun-
um. Það er ekki til þar, vegna þess
að frumskilyrði þess skortir: að
vald ríkisins takmarkist af rétt-
indum þegnanna í reynd.