Morgunblaðið - 19.09.1982, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. SEPTEMBER 1982
53
annarri gangstéttinni til hinnar;
aðrir aka án þess að halda í stýrið
eða þá standandi uppi á sætinu.
Áhorfendurnir klappa hinum
fífldjörfu ökumönnum lof í lófa
fyrir ökukúnstirnar.
Lögregluþjónninn í sandgulum
einkennisbúningi, sem stendur
venjulega á götuhorninu fyrir
framan hótelið með M-16-riffil sér
um öxl, hefur fengið tvo óvopnaða
starfsbræður sína með sér sem
liðsauka. Ég spyr einn þeirra: „Er
þessi kappakstur bannaður?“
„Ekki beinlínis bannaður," segir
hann, „en þetta fólk veit auðvitað,
að svona framferði samsvarar
ekki hinni sönnu sósíalísku hegð-
un.“
Eftir um það bil klukkustund
hljóðnar hávaðinn; benzínið er of
dýrmætt í Vietnam. Hver mót-
orhjól-eigandi fær aðeins fjögurra
til sex lítra skammt af benzíni á
mánuði. Á svarta markaðnum
kostar benzín 50 ísl. krónur lítr-
inn.
Húseigendur hírast
í garðhúsunum
Seinni hluta dagsins eftir
kirkjugöngu fer ég í stórum boga
út frá gistihúsinu í áttina til Rue
Pasteur. Við þessa götu, sem ligg-
ur upp frá Saigon-fljóti og þvert í
gegnum alla miðborgina, bjuggu
hér áður fyrr efnaðir miðstétt-
armenn í fallegum einbýlishúsum
með súlnaskreytingum í nýlendu-
stíl. Núna heitir gatan „Nguyen
Thi Minh Khai“, en Saigon-búar
kalla hana ennþá Pasteur-götu.
Það er skynsamlegra að vera fót-
hún er sú að fá aftur að sjá einka-
son sinn, Thanh. Hann er doktor í
þjóðhagfræði og var kallaður í
herinn þegar hann hafði lokið
námi. Síðast var hann orðinn
flugforingi í suður-vietnamska
flughernum. Árið 1974, einu ári áð-
ur en kommúnistar komust til
valda í Suður-Vietnam, hafði
hann fengið sig lausan úr hernum
og gerðist umboðsmaður kana-
dísks fyrirtækis í Saigon. Það
stoðaði honum ekkert, því fjórum
vikum eftir valdatökuna og
svonefnda frelsun Suður-Vietnam
handtóku kommúnistar hann og
fluttu á brott. „Fyrst var hann í
eins mánaðar pólitiskri endurhæf-
ingu að sögn hinna nýju kommún-
ísku yfirvalda,“ sagði Madame
Hunh „þeir sögðu í þá daga í einn
mánuð. Nú eru liðin sjö ár. Þeir
hafa víst heldur lítið tímaskyn."
Eftir eitt ár var Tanh sendur til
Norður-Vietnams. Þar er hann
ennþá í fangabúðum um 200 km
frá Hanoi. Einu sinni i mánuði
fær Madame Hunh ritskoðað bréf
frá honum. Tanh hefur hlotið
endurmenntun sem trésmiður á
þessum árum, en foreldrarnir
urðu að greiða kostnaðinn við tré-
smíðanám hans. Allt í allt urðu
það rúmlega fimm þúsund banda-
ríkjadalir, sem þau urðu að greiða
kommúnistastjórninni í því skyni.
Á síðasta ári féll Tanh fjögurra
metra fall ofan af húsþaki, þar
sem hann var við vinnu, og braut
báða fótleggi. „Þá bugaðist mað-
urinn minn alveg," segir Madame
Hunh, „hann vissi hvað ástandið
er slæmt að því er varðar alla
læknishjálp í Norður-Vietnam. j
Þetta drap hann.“
Fjöllín myndu flýja...
í óteljandi skipti varð hann að
lýsa því skriflega, að hve miklu
leyti pólitísk endurhæfing og lík-
amleg vinna hefði breytt honum.
Breytt — til hvers? Chuong er í
augum hinna kommúnísku yfir-
valda „ópersóna“, einnig eftir að
hann hefur verið látinn laus úr
þrælkunarbúðunum: Hann má
ekki fá nein persónuskilríki af-
hent, hann fær enga skömmtun-
arseðla og enga vinnu. Konan
hans er farin frá honum með bæði
börnin og býr núna með öðrum
manni. „Eg á einskis annars úr-
kosta en að flýja eða þá að ráða
mig af dögum."
„Viö vitum einkar vel, aö
landar okkar í Suöur-
Vietnam hafa oröiö aö þola
langvínnt hernám, og
menn uröu þó eins og allir
aörir aö stunda einhverja
vinnu til aö framfleyta sér
og sínum. Viö munum því
ekki refsa mönnum, né
reyna aö hefna okkar á
þeim, heldur munum viö
koma á lýöræöislegu og
framfarasinnuöu skipulagi
í ríki, þar sem hver og einn
getur fundiö sinn rétta
staö í lífinu."
Þetta var loforðið, sem forseti
þjóðfrelsishreyfingar Vietnams,
Nguyen Huu Tho, gaf Suður-
Vietnömum við valdatöku komm-
únista í apríl 1975. Eftir að landið
hafði aftur verið sameinað, hinn 2.
júlí 1976, var Tho ýtt til hliðar og
gerður að varaforseta ríkisins, en
flúði á síðasta ári, þær fréttir, að
dóttir þeirra hefði nú fengið land-
vistarleyfi í Ástralíu.
Við göngum framhjá dökkum
geymsluskúr við Saigon-fljót og
beygjum svo inn í „Gong Tru“. Það
er svo til engin lýsing á götunni. Á
gangstéttunum situr fólkið um-
hverfis steinolíutýrur. Jjien-Xo,“
hrópa börnin á eftir okkur, hinir
fullorðnu horfa þegjandi og
fjandsamlega á okkur. Til vonar
og vara göngum við eftir miðri
akreininni; við og við fáum við
smástein i bakið.
Við álítum, að við höfum fundið
rétta húsið, en það er nær ómögu-
legt að sjá húsnúmerið í myrkr-
inu. Við göngum fram og aftur og
vitum ekki almennilega, hvað við
eigum að gera. Þá bremsar allt í
einu einhver á reiðhjóli rétt við
hliðina á okkur. Við stökkvum
skelfingu lostnar til hliðar. Mað-
urinn á reiðhjólinu segir lágt: „Ég
tala frönsku og svolítið í ensku.
Get ég hjálpað ykkur?“ Við segj-
um honum húsnúmerið og nafn
fjölskyldunnar. Jú, við erum á
réttum stað.
Fréttin um það, að við séum
engir Rússar, virðist hafa breiðzt
út eins og eldur í sinu um næsta
nágrenni; bláókunnugt fólk kemur
og heilsar okkur. Nú þegar vitað
er, að við erum ferðamenn frá
Vesturlöndum, erum við á svip-
stundu umkringdar fjölda fólks,
sem hefur upp fagnaðarlæti og
klappar saman höndunum um leið
og okkur er fylgt upp stigann upp
á aðra hæð hússins. Við erum
orðnar mjög óttaslegnar, því
svona mikil læti hljóta að vekja
athygli lögreglunnar og kalla á að-
gerðir hennar. „Er það ekki
Mótorhjólið er stöðutákn i Saigon. í Saigon er rekinn blómlegur svartur markaður. vegna hins ahrarlega vöruskorts i landinu
hafa kommúnistar ekkert gert til að hindra þennan verzhinarmáta. Vörurnar á svarta mark-
aðnum eru flestar komnar úr þeim pökkum, sem víetnamskir flóttamenn senda ættingjum
sínum frá Vesturlöndum.
gangandi, því þannig er auðveld-
ara að hafa auga með því, hvort
einhver elti mann „svo lítið beri
á“. Eftir þrjá stundarfjórðunga
hef ég fundið húsið aftur. Madame
Nguyen Tri Hunh býr núna í einu
herbergi í garðhúsi bak við einbýl-
ishúsið, þar sem þjónustufólkið
bjó áður. Hinir nýju valdhafar
slógu eign sinni á íbúðarhús
læknaprófessorsins og konu hans;
þar býr háttsettur maður í komm-
únistaflokknum með fjölskyldu
sinni. Þau eru frá Norður-Viet-
nam, og sem stendur eru þau í
sumarleyfi norður í Hanoi.
Madame Hunh ýtir skröltandi
tevagni á undan sér, þegar hún
kemur inn í herbergið, þar sem ég
sit og bíð. Hún hellir í bollana og
segir afsakandi: „Teið er ósköp
þunnt, því tímarnir hafa breytzt.
En mér tókst að minnsta kosti að
ná í svolítinn sykur.“ Hún býr í
þessu eina herbergi innanum ein-
tómt drasl. „Við urðum að selja öll
húsgögnin okkar smátt og smátt
til þess að geta lifað. Það er allt
farið, sem við áttum." Eftir að
maðurinn hennar andaðist á síð-
asta ári á hún aðeins eina ósk og
Tanh er nú orðinn 43 ára. „Haf-
ið þér nokkra hugmynd um, hve
lengi hann á að vera ennþá í
vinnubúðunum? — „Já,“ segir hún
og hin blæbrigðaríka, hljómfagra
rödd hennar verður allt í einu
hljómlaus. „í hitteðfyrra skrifaði
hann bréf: Enn fimm ár í viðbót."
Hún hellir í flýti aftur í bollana
til þess að reyna að leyna þeim
harmi, sem ætlar að yfirbuga
hana. Það er stöðugt að koma
fleira fólk inn í þetta litla, skugga-
lega herbergi. Við hliðina á mér á
snjáðum legubekknum situr
Chuong, einn af vinum Tanhs.
Hann var áður flugmaður hjá
flugfélaginu „Air Vietnam". Hon-
um var refsað með fimm ára vist í
pólitískum endurhæfingarbúðum
kommúnista, Tan Bien, við Tay
Ninh, skammt frá landamærum
Kampútseu. Hann var látinn laus
1. maí í fyrra. Hann varð að
stunda skógarhögg, vinna sem
járnsmiður; matarskammturinn
var tvær skálar af hrísgrjónum á
dag, og hann léttist um 15 kg.
Meira gat hann ekki lagt af, og
ennþá er hann ekkert nema skinn-
ið og beinin.
sú staða er því sem næst alveg
áhrifalaus í Vietnam nútímans.
Samkvæmt ágizkunum Amnesty
International eru enn — 7 árum
síðar — um 300.000 manns í haldi
í þrælkunarbúðum kommúnista,
sem þeir sjálfir hafa gefið heitið
„endurhæfingarbúðir".
„Ríkisstjórninni i Hanoi,“ segir
Madame Hunh, „hefur tekizt bæði
mjög fljótt og rækilega, að fá allt
fólkið í Suður-Vietnam upp á móti
sér. Næstum því hver einasti mað-
ur hér hugsar mest um það, hvort
honum muni takast að flýja. Hver
einasti. Ef fjöllin hefðu fætur,
myndu einnig þau flýja land.“
Þegar einhverjum tekst að flýja,
samfagna honum allir, sem til
hans þekkja, og það er litið á við-
komandi sem hetju.
Síðasta óskin
Á mánudagskvöld fylgi ég ástr-
alskri hjúkrunarkonu, Lynette,
sem þarf að fara í heimsókn á
einkaheimili í borginni. Hún hefur
unnið í eitt ár í flóttamannabúð-
ætlar núna að færa foreldrum
vietnamskrar kennslukonu, sem
hættulegt fyrir yður, að við skyld-
um koma hingað heim til yðar?“
spyrjum við föðurinn Dung.
„Nei, nei, alls ekki,“ segir hann,
„lögreglan veit hvort eð er um alla
mína hagi. Nú, hvað geta þeir svo
sem gert?“ Lítil, feimnisleg stúlka
gægist fram á milli fóta gamla
mannsins. „Þetta er hún Kieu, ein-
asta barnabarnið mitt,“ segir
Dung. Móðir hennar dó skömmu
eftir að barnið fæddist. Faðir Kieu
litlu, elzti sonur Dungs, flúði til
Hong Kong fyrir fjórum árum og
hefur reynt að fá því framgengt,
að dóttir hans megi fara á lögleg-
an hátt frá Vietnam. En viet-
nömsk yfirvöld vilja ekki sleppa
henni úr landi.
„Ef hún Kieu litla fengi að fara
til föður síns, gæti ég dáið róleg-
ur,“ segir Dung. Hann er rúmlega
sextugur að aldri og þjáist mjög af
hjartveiki.
Það er heldur ólíklegt, að Dung
eigi eftir að fá ósk sína uppfyllta:
Vietnam nú á dögum er naumast
hægt að kalla landið, þar sem
óskir manna rætast.
* Greinarhðfundur hefur breytt nöfnum
þeirra Saigon-búa, sem talað var við.
Helgarferö frá kr. 3.731.-
OStO
Helgarferö frá kr. 3.870.-
Helgarferö frá kr. 3.227.-
fm
MMt
Helgarferö frá kr. 5.000.-
Vikuferö 5.—12. okt. kr. 5.675.-
HUiR
Helgarferö frá kr. 4.841,-
FERDA..
MIDSTODIN
AÐALSTRÆTI 9 S. 28133