Morgunblaðið - 05.10.1982, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 5. OKTÓBER 1982

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 130 kr. á mánuöi innanlands. i lausasölu 10 kr. eintakiö.
Sjálfseignar-
stofnanir og ríkið
Nú lÍKííur fyrir að Svavar Gestsson, formaður Alþýðubanda-
lagsins, hefur notað vald sitt sem félagsmálaráðherra til að
svipta sjálfseignarstofnanirnar Sólheima í Grímsnesi, Sólborg á
Akureyri og Skálatúnsheimilið í Mosfellssveit því sjálfsforræði
um eigin rekstur, sem þær þó höfðu. Til þessa ráðs grípur
Svavar Gestsson án samráðs við stjórnir sjálfseignarstofnan-
anna. Það litla sem ráðherrann hefur viljað um þetta mál segja
bendir til þess, að hann ætli sínu fram hvað sem tautar og
raular, enda eru þeir alþýðubandalagsmenn haldnir þeim al-
kunna kvilla ríkisforsjármanna, að þeir viti allt best og auðvitað
séu hugmyndir sjálfs ráðherrans um rekstur slíkra sjálfseign-
arstofnana viturlegri en þeirra sem fyrir starfseminni standa og
hafa staðið. Reykvíkingar kynntust þessu viðhorfi svo sannar-
lega á meðan vinstri menn höfðu meirihluta í borgarstjórninni,
þá þótti þeim háu herrum síst nauðsynlegt að taka tillit til
skoðana borgarbúa. Þessu yfirlæti var hafnað með eftirminni-
legum hætti í borgarstjórnarkosningunum.
Hreggviður Jónsson, framkvæmdastjóri Skálatúnsheimilis-
ins, sagði að ákvörðun Svavars Gestssonar væri „stjórnarfars-
legt ofbeldi", þar sem peningavaldi, skattfénu, væri beitt til að
beygja stofnanir undir vald ríkisins. Og Hreggviður sagði:
„Spurningin er, hvaða stofnun verður næst? Verður það ef til
vill DAS, SIBS, Grund, Landakotsspítali eða einhver önnur
sjálfseignarstofnun." Auðvitað svarar Svavar Gestsson ekki
slíkum spurningum. Hann beitir þeirri aðferð að setja mönnum
fyrirvaralaust úrslitakosti og við stofnanirnar þrjár segir hann
núna: Ef þið viljið fé frá ríkinu þá verðið þið að fara eftir því
sem ég ákveð. Slík fjárkúgun með peninga almennings að vopni
er eftirlæti ríkisforsjármannanna.
Skúli Johnsen, borgarlæknir í Reykjavík, segir hér í blaðinu á
sunnudag, að aðför Svavars Gestssonar að sjálfseignarstofnun-
um þremur gangi í berhögg við 22. grein laga um málefni
þroskaheftra frá 1979, þar sem segir, að eðlilegur rekstrarkostn-
aður við heimili sjálfseignarstofnana skuli greiddur af dag-
gjöldum, sem ákveðin eru af stjórnarnefnd um málefni þroska-
heftra. Svavar Gestsson er einmitt að taka sjálfseignarstofnan-
irnar út af daggjaldakerfinu og færa rekstur þeirra beint inn í
ríkishítina. Borgarlæknir er ómyrkur í máli og segir að mælir-
inn sé „löngu fullur í útþenslustefnu og yfirráðagræðgi ríkisins
á sviði heilbrigðismála“.
Sé það stefna Svavars Gestssonar að taka upp miðstýringu
ríkisins í heilbrigðismálum á hann að skýra frá því opinberlega
og verja sjónarmið sín í málefnalegum umræðum. Hvað veldur
því að ráðherrann kýs að beita peningavaldinu á bakvið tjöldin
og fer síðan undan í flæmingi?
Ofvöxtur togaraflotans
Hagfróðir menn telja offjárfestingu í togaraflotanum ein-
hver mestu mistök í efnahagsstjórn síðustu ára og dæmin
sýna, að ógjörningur er að láta hin nýju skip standa undir sér.
Stjórnmálamenn telja það sér hins vegar til hins mesta sóma að
hafa átt hlut að þessari offjárfestingu og staðreynd er að til
hennar hefur verið stofnað á pólitískum fyrirgreiðsluforsendum.
Hilmar Viktorsson, viðskiptafræðingur, gerði á sínum tíma
úttekt á fjárfestingu í fiskiskipum tímabilið 1969—77 og komst
að þeirri niðurstöðu, að um offjárfestingu hefði verið að ræða. í
grein sem Hilmar hefur ritað um þetta sama efni og birtist hér
í blaðinu á föstudaginn kemst hann að þeirri niðurstöðu, að
togaraflotinn sé nú 37,50% of stór miðað við afrakstur fisk-
stofna og hafi offjárfesting aukist um a.m.k. 54% frá 1978.
Hilmar Viktorsson segir að orsakir ofvaxtarins séu margar en
einkum megi rekja hina óskynsamlegu fjárfestingu til stjórn-
leysis og pólitísks pots stjórnmálamanna, án þess að heildar-
stefna hafi verið mörkuð 1971—1982, þótt varlega hafi verið
farið af stað 1969—1971.
Forsætisráðherra 31. desember 1980:
„Einn mikilvægasti
þátturinn... að gera
gengið stöðugt“
4. sept. 1978
15%
HfMBKt
31. mars 1980
-----3%
26. ágúst 1981
4,76%

10. nóv. 1
6,50%
GENGISFELLING
I TÍÐ VINSTRI
STJÓRNA
~ Vj .-v

14. jan. 1982
12%
mm.
• H||
21. ágúst 1982
13%

í ÁVARPI á gamlársdag 1980
sagði Gunnar Thoroddsen, forsst-
isráðherra, meðal annars: „Þau
tímamót verða á morgun, að gjald-
miðli þjóðarinnar verður breytt,
þannig að ein ný króna jafngildir
100 gömlum krónum. Um leið eru
gerðar ýmsar efnahagsráðstafanir:
í fyrsta lagi: gengissigi verður
hætt og gengi krónunnar haldið
stöðugu næstu mánuði. Sú sí-
fellda lækkun krónunnar, sem
lengi hefur verið framkvæmd
með gengissigi, hefur verið
nauðvörn vegna atvinnuveg-
anna...
Það er mikilvægt að nýta
þessi tímamót þegar nýr gjald-
miðill er tekin í notkun, til þess
að treysta gildi hans, auka trú
manna á hinni nýju krónu, örva
menn til aðgæslu í fjármálum
og hvetja til sparifjármyndunar.
En allt þetta miðar um leið að
viðnámi gegn verðbólgu.
Einn mikilvægasti þátturinn í
þessari viðleitni er einmitt
þessi, að gera gengið stöðugt."
Á myndinni sjást formlegar
gengisfellingar í tíð vinstri
stjórnanna, sem setið hafa við
völd frá 1. september 1978. —
Myndin sýnir hins vegar ekki
hina „sífelldu lækkun krónunn-
ar, sem lengi hefur verið fram-
kvæmd með gengissigi" svo að
notuð séu orð forsætisráðherra.
Sú ríkisstjórn, sem nú situr,
hefur formlega fellt gengið 6
sinnum og hafa stökkin orðið
stærri og stærri.
1. janúar 1981 þegar nýja
krónan kom til sögunnar gátu
menn keypt 80 bandaríska doll-
ara fyrir 500 krónur. Hinn 1.
október 1982 fengust 34 dollarar
fyrir 500 krónurnar. Og hverfa
má lengra aftur í tímann. Hinn
21. febrúar 1960 var gengi doll-
arans skráð þannig að einn doll-
ari svaraði til 16,32 króna. Hinn
1. október 1982 var ferðamanna-
gengi á dollara þannig, að einn
dollari svaraði til 16,09 ný-
krona, en hinn 1. janúar 1981
voru 6,85 nýkrónur í dollaranum
á ferðamannagengi.
Skuldir hafa hlaðist upp í út-
löndum. Hinn 15. júní sl. var til
dæmis tekið stórlán í Japan sem
svarar til 5 milljarða yena. Á
lántökudegi nam skuldin 222,5
milljónum íslenskra króna. 1.
október 1982 var hún komin upp
í 270 milljónir íslenskra króna
vegna rýrnandi verðgildis krón-
unnar gagnvart yeni — hafði á
þremur og hálfum mánuði
hækkað um 47,5 milljónir ís-
lenskra króna.
Norðurlandamót framhaldsskóla í skák:
MH hlaut 16'/2 vinn-
ing af 20 mögulegum
SVEIT Menntaskólans í Hamrahlíð sigraði í skákmóti fram-
haldsskóla á Norðurlöndum, sem fram fór í Holstebro á Jótlandi.
Sveit MH hlaut 16‘/2 vinning af 20 mögulegum, en A-sveit Dana
varð í öðru sæti með 1 IVt vinning. Svíar urðu í þriðja sæti með 11
vinninga, Finnar í fjórða sæti með 8 vinninga, Norðmenn höfn-
uðu í fimmta sæti með 7‘/2 vinning og B-sveit Dana hafnaði í
neðsta sæti með 5'/2 vinning.
Sveit MH mætti finnsku
sveitinni í 1. umferð og vann
öruggan sigur, 4—0. I ann-
arri umferð vann MH norsku
sveitina með 3 V2 — '/2,
sænsku sveitina 2V2—ÍV2 í
þriðju umferð og strákarnir
unnu A-sveit Dana 2'/2 — V/2
í fjórðu umferð. I síðustu
umferðinni vann MH svo
B-sveit Dana, 4—0, á meðan
Svíar og Danir, helstu and-
stæðingar þeirra, gerðu inn-
byrðis jafntefli, 2—2. Því ör-
uggur sigur í höfn.
Arangur einstakra skák-
manna varð: Jóhann Hjartar-
son hlaut 4'Æ vinning af 5 á
1. borði, Róbert hlaut 3 vinn-
inga af 5 á 2. borði, Hrafn
Loftsson 3xk vinning á 3.
borði og Lárus Jóhannesson
vann allar skákir sínar, fjór-
ar að tölu, á 4. borði. Páll
Þórhallsson kom inn sem
varamaður og hlaut llÆ
vinning í tveimur skákum.