Morgunblaðið - 20.03.1983, Qupperneq 25

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. MARZ 1983
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. MARZ 1983
25
Pltrguíi! Útgefandi nHfiMfe hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 180 kr. á mánuði innanlands. (lausasölu 15 kr. eintakiö.
Um áratuga skeið hefur
reynzt ókleift að fá
dagblöð hér til þess að koma
sér saman um upplagseft-
irlit. Við og við hafa verið
gerðar tilraunir til þess að
koma slíku eftirliti á, en
þær hafa jafnan runnið út í
sandinn, síðast fyrir nokkr-
um árum. í skjóli þess, að
ekkert upplagseftirlit er til
staðar, hafa mörg blaðanna
gefið upp ýkta mynd af upp-
lagi sínu, um leið og þau
hafa haldið uppi, við og við,
rangri upplýsingamiðlun
um keppinautana. Sú iðja
var stunduð á Vísi gagnvart
Morgunblaðinu fyrir rúm-
um áratug og síðan á
Dagblaðinu gagnvart Vísi.
Þessi vinnubrögð eru blöð-
unum til lítils sóma og tími
til kominn, að breyting
verði á.
Eftir síðustu fjölmiðla-
könnun auglýsingastof-
anna, hefur Dagblaðið Vísir
haldið uppi kerfisbundnum
skrifum, þar sem hvers
kyns blekkingum er haldið
uppi um stöðu Morgun-
blaðsins og Dagblaðsins
Vísis og víst er um það, að
ekki er mikið að byggja á
skoðanakönnunum þess
blaðs, ef úrvinnsla þeirra er
með svipuðum hætti og
túlkun þess á niðurstöðum
fjölmiðlakönnunarinnar.
Þegar síðdegisblöðin voru
tvö, var sameiginlegt upp-
lag þeirra að eigin sögn um
eða yfir 50 þúsund eintök á
dag. Það er því fjarstæða að
halda því fram, að Morgun-
blaðið hafi verið „einokun-
arveldi" á blaðamarkaðn-
um, þótt blaðið hafi verið og
sé langútbreiddast ís-
lenzkra blaða og raunar út-
breiddasti fjölmiðill lands-
ins skv. fjölmiðlakönnun-
inni. Þess má geta í þessu
sambandi að útbreiðslu-
aukning blaðsins síðustu
misseri hefur verið meiri en
árum saman.
Skv. fjölmiðlakönnuninni
er Morgunblaðið mest lesið
íslenzkra dagblaða í aldurs-
flokknum 13—15 ára, enn-
fremur í aldursflokknum
16-19 ára.
Þetta sýnir glöggt hvílík
blekking er fólgin í þeim
skrifum Dagblaðsins Vísis,
að styrkur Morgunblaðsins
liggi fyrst og fremst hjá
eldra fólki! Þar að auki gefa
skrif Dagblaðsins Vísis al-
ranga mynd af stöðu þess-
ara blaða í aldursflokknum
20—34 ára. í þessum ald-
ursflokki eru fleiri áskrif-
endur að Morgunblaðinu en
nokkru öðru blaði. í þessum
aldursflokki lesa fleiri helg-
arútgáfu Morgunblaðsins
en nokkurt annað helgar-
blað. Fjölmiðlakönnunin
leiðir í ljós, að lestur Dag-
blaðsins Vísis er svo óreglu-
legur, að það munar hvorki
meira né minna en 12 pró-
sentustigum Morgunblað-
inu í vil á öllum lesendum
alla virka daga.
í forystugrein Dagblaðs-
ins Vísis í fyrradag er
Morgunblaðið enn einu
sinni talið „flokksblað". Það
er meira en tímabært, að
Dagblaðið Vísir upplýsi les-
endur sína um tengsl þess
við einn stjórnmálaflokk-
anna. Frá því að blaðið var
stofnað hefur annar rit-
stjóri þess átt sæti í mið-
stjórn Sjálfstæðisflokksins
og er nú í framboði fyrir
þann flokk til Alþingis.
Hvorugur ritstjóra Morgun-
blaðsins, svo dæmi sé tekið,
á sæti í miðstjórn Sjálf-
stæðisflokksins eða á fram-
boðslistum Sjálfstæðis-
flokksins. Það fer náttúru-
lega ekki á milli mála, að
tengsl Dagblaðsins Vísis við
Sjálfstæðisflokkinn eru
sterkari en tengsl Morgun-
blaðsins við þann flokk.
Umræðurnar um fjölmiðla-
könnunina sýna, að það er
eðlilegt og sjálfsagt að blöð-
in komi sér saman um upp-
lagseftirlit. Þess vegna er
það tillaga Morgunblaðsins,
að Morgunblaðið og Dag-
blaðið Vísir komi sér saman
um slíkt upplagseftirlit,
sem önnur blöð geta orðið
aðilar að, ef þau óska. Til
þess að útiloka strax hugs-
anlegan ágreining um það,
hvers konar upplag skuli
miðað við, leggur Morgun-
blaðið til, að upplagseftirlit
gefi upp þrenns konar upp-
lag blaðanna. í fyrsta lagi
svonefnt „prentað upplag",
en það upplag kveðst Dag-
blaðið Vísir gefa upp nú.
Þetta er sá eintakafjöldi,
sem fer í gegnum prentvél-
ina hverju sinni. í öðru lagi
verði gefið upp „nettó-
upplag", en það er sá ein-
takafjöldi, sem fer út úr
prentsmiðju. Á „prentuðu
upplagi" og „nettó-upplagi"
getur munað frá 1000 upp í
2000 eintökum, vegna þess
hversu mörg eintök eyði-
leggjast í prentun. í þriðja
lagi leggur Morgunblaðið
til, að þessi tvö blöð opni
bókhald blaðanna fyrir upp-
lagseftirliti, þannig að hægt
verði að gefa upp selt upp-
lag blaðanna, þ.e. hversu
mörg eintök þau fá greidd,
en það er auðvitað það upp-
lag, sem máli skiptir og alls
staðar er miðað við, enda
geta blöð prentað eins mörg
eintök og þeim sýnist, án
þess að það gefi rétta mynd
af raunverulegu upplagi
þeirra. Morgunblaðið geng-
ur út frá því sem vísu, að
ekki muni standa á Dag-
blaðinu Vísi að fallast á
þessa tillögu.
Staðreyndir um
útbreiðslu fjölmiðla
Hollenski listmálarinn Van
Gogh var kunnugur fiskimönn-
unum við Island. Reyndi meira
að segja að ná til þeirra með
málverki, þeim til hugarhægðar
í stormum og stríði á íslands-
miðum. Þetta kemur fram í bréfi
frá Van Gogh til bróður hans,
sem bi:t er í leikskrá Leikfélags
Akr.ceyrar fyrir leikritið Bréf-
b^rinn í Arles, er þeir leikfélags-
menn fyrir norðan sýna um
þessar mundir. En það fjallar
einmitt um Van Gogh og síðustu
ár hans í borginni Arles í Suð-
ur-Frakklandi. Þetta þótti mér
merkilegur bréfakafli og fór að
velta fyrir mér hugsanlegum
tengslum milli þessa merka mál-
ara og sjómannanna á Islands-
miðum. Bréfið er skrifað í mars-
mánuði 1889. Og kaflinn, sem
birtur er í leikskránni undir
fyrirsögninni „Myndin sem mál-
uð var fyrir sjómenn á íslands-
miðum", hljóðar svo:
„Ég held ég sé búinn að segja
þér að fyrir utan þessar myndir
hef ég striga með „La Berceuse",
en það er einmitt verkið sem ég
var að vinna að, þegar veikindin
trufluðu mig. Ég á nú tvær gerð-
ir af henni ...
Ég var einmitt að segja við
Gauguin um þessa mynd, að þeg-
ar hann og ég vorum að tala um
sjómennina við fsland, aleina i
drungalegu hafinu, um sorglega
einangrun þeirra og stöðugu lífs-
hættu — já, ég var einmitt að
segja við Gauguin að eftir þessi
nánu samtöl við hann datt mér i
hug að mála mynd, sem væri
þannig að þegar sjómennirnir,
sem eru börn og píslarvættir i
senn, litu á hana i káetu sinni á
fiskveiðibátunum á Islandsmið-
um, liði þeim eins og þegar þeim
sjálfum var ruggað í vöggu í
frumbernsku og vögguvisurnar
myndu hljóma á ný i eyrum
þeirra ...
Nú mætti segja að verkið liti
út eins og ódýr mynd úr búð.
Grænklædd kona með appelsinu-
gult hár fyrir framan grænan
bakgrunn með bleikum blómum.
Ég er búinn að mýkja þessi
hvössu og ósamhljóma form,
sem eru hrá i lit, bleik, appel-
sinugul og græn, með rauðum og
grænum flötum."
Og það er alveg rétt sem höf-
undur þessarar vönduðu og fróð-
legu leikskrár segir, að skáld-
saga „Les Pecheurs d’Islande“,
um fiskimennina frönsku á ís-
landsmiðum eftir Loti, varð
strax afar vinsæl i Frakklandi
og er ásamt höfundi sínum í há-
vegum höfð þar í landi enn í dag.
En þetta myndaði fleiri gárur
i heilabúinu og þær urðu tilraun
til að víkka svolítið útskýring-
una. M.a. með því að fletta upp
ártölum. Skáldsaga franska rit-
höfundarins Pierres Lotis kom
út 1886 og Van Gogh er að mála
myndina, barnslega hrærður eft-
ir að hafa lesið bókina, i mars-
mánuði 1889. Hvernig komst hún
i hans hendur? Mætti ég spinna
svolítið?
Málarinn segir beinlinis að
hann hafi verið að tala um ís-
landssjómennina við vin sinn
listmálarann Gauguin. Hann
dvaldi hjá honum í Arles um
þetta leyti, en sambýlið mis-
heppnaðist algerlega og Gauguin
rauk i burtu. Við þessar upplýs-
ingar rifjaðist upp að Gauguin
hafði einmitt dvalið á Bretagne
á þessum árum. Og rithöfundur-
inn Pierre Loti var læknir i bæn-
um Paimpol á norðurströnd
Bretagne, þaðan sem flestir
fiskimennirnir frönsku sigldu á
miðin við ísland. Ég hafði komið
í lítið yndislegt þorp með læk í
gegn og myllu þegar ég var að
aka um Bretagne fyrir nokkrum
árum. Það heitir Pont-Aven og
er m.a. frægt fyrir það, að þang-
að söfnuðust listmálarar i
sumardvöl og mynduðu hóp im-
pressionista i kringum Gauguin
og nefndu Pont-Aven-skólann.
Einmitt i kringum 1888. Bærinn
er ákaflega stoltur af þessum
frægðartíma sinum. En
Pont-Aven er bara á suðurhluta
Bretagne-skaga, þar sem bærinn
Paimpol er á norðurströndinni.
En við svolitla athugun kom i
ljós í gamalli bók um Paimpol og
nágrenni, sem góð kona gaf mér
þar sumarið 1982, að listamenn
hafi einmitt sóst eftir að dvelja í
fiskimannaþorpunum i kringum
Paimpol á þessum tíma og að
Gauguin hafi einmitt dvalið hjá
einhverjum Leontine Helliox i
litla þorpinu Longuvy og í Bre-
hart rétt utan í Paimpol. Þeim
hinum sama sem hýsti ekki
ómerkari mann en Lenin.
Gauguin kom í fyrsta skipti til
Bretagne sumarið 1886, sama ár-
ið og bók Lotis kom út, var þar
aftur 1888, þ.e. áður en hann var
með Van Gogh í Arles, og enn
1889—90. Raunar líka siðar, sem
ekki kemur þessu máli við. Ein-
mitt úr þessum litlu þorpum
komu fiskimennirnir, sem fóru á
íslandsmiðin þá, og eru það
raunar enn fiskimannaþorp.
Fyrir utan það að rithöf-
undurinn Pierre Loti var frægur
og vel metinn í þessum bæjum —
bókin hans vakti strax athygli —
hafa þessir listamenn ef til vill
hist. Ér þá nokkuð líklegra en að
Gauguin hafi farið með bókina
til vinar síns Van Goghs til Arl-
es og þeir orðið svona hrifnir að
þeir ræddu hið erfiða líf sjó-
mannanna á þessum hræðilegu
höfum norður undir Islandi.
Van Gogh málar fimm myndir
af konunni sem ruggar — í
ruggustólnum eða vaggar barn-
inu. Það er konan sem á að veita
huggun og frið. Hún er, eins og
segir í leikskránni, róandi, vina-
leg móðurímynd með hlýjan og
stóran barm, ákveðin, með sið-
prútt andlit. Öllu fasi konunnar
er stillt á myndrænan hátt gegn
villtum og glaðlegum blóm-
skrýddum bakgrunnum. Bak-
grunnarnir eru eins og veggfóð-
ur, þar sem blómin svífa sem i
draumi, frjáls í kringum veruna
með hlýjar hendur. Og hvað gæti
svo sem verið meira huggandi
fyrir sjómann á lítilli seglskútu
að draga fisk í vetrarveðrum við
fsland en svona hlý móðurleg
mynd?
En þótt enginn þessara sjó-
manna hafi líklega fengið mynd-
ina eftir Van Gogh sér til hugar-
hægðar — í káetuna sina — þær
eru á finum söfnum út um heim,
ein á Staechelin-safninu í Basel í
Sviss, og verða ekki keyptar
fyrir of fjár lengur — þá hefur
kannski einhver þessara sjó-
manna, eftir að hafa orðið skip-
reika á íslandsströnd, hitt svona
hlýja móðurlega konu. Til dæmis
strandaði birgðaskip i Meðal-
landi og skipstjórinn og kona
hans björguðust. Strandmenn
voru á ýmsum bæjum. Ein kon-
an hlynnti móðurlega eins mikið
að skipstjórafrúnni og hún gat.
Fátækt var mikil og hinar kon-
urnar voru að segja að hún
skyldi ekki eyða svona í hana. Þá
sagði íslenzka bóndakonan og
kom í ljós að vel hafði farið á
með þeim:
Af því ber ég enga sút,
er mér bvttur skaðinn.
Silfurakeió og silkiklút
sit ég meó í staóinn.
►♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
! Reykjavíkurbréf
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
Laugardagur 19. marz
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
Hvaða hús-
næðismála-
stefnu vilja
Íslendingar?
Það er gömul saga og ný, sem
reynslan hefur margsannað, að
eftirspurn umfram framboð
sprengir upp verð. Þetta hefur enn
og aftur sagt til sín í verðþróun
íbúðarhúsnæðis, bæði sölu- og
leiguverði, í þeirri húsnæðis-
kreppu sem hér hefur orðið til á sl.
3—4 árum.
Hvað veldur?
Hið almenna húsnæðislána-
kerfi, Byggi ngarsjóður ríkisins,
lánsfjármagnaði þá byltingu í
húsnæðismálum þjóðarinnar, sem
hér varð frá stofnun sjóðsins fram
yfir miðjan sl. áratug. Rúmlega
90% íbúðarhúsnæðis, sem til varð
á þessu tímabili, heyrir til fyrir-
greiðslu úr hinu almenna húsnæð-
islánakerfi. Það varð sá jarðvegur,
sem framtak tugþúsunda einstakl-
inga spratt úr, sem réðust í bygg-
ingu eigin íbúðarhúsnæðis, en það
framtak hefur skilað miklum
verðmætum í þjóðarbúið, langt
umfram það sem ella hefði til orð-
ið.
Sjálfseignarstefnan í húsnæð-
ismálum átti hinsvegar ekki upp á
pallborðið hjá félaga flokksfor-
manni, Svavari Gestssyni.
Þess vegna var Byggingarsjóð-
urinn sviptur megintekjustofni
sínum, 2% launaskatti (af 3,5%
launaskatti sem atvinnurekstri er
gert að greiða), og sjóðurinn sett-
ur í eins konar skammarkrók hjá
fjárveitingavaldinu. Höfuðsmiður
fjárlaga, sem lítt hefur virt Bygg-
ingarsjóðinn, var síðan Ragnar
Arnalds, fjármálaráðherra,
flokksbróðir húsnæðismálaráð-
herrans.
Fyrir u.þ.b. 13 árum var svo
komið, að lán hins aimenna hús-
næðislánakerfis til húsbyggjenda
námu 45—50% af byggingar-
kostnaði. Ef fram hefði haldið,
sem þá var að stefnt, næmi þetta
hlutfall 70—80% í dag, samhliða
verulegri lengingu lánatímans. En
ráðherrar Alþýðubandalagsins
höfðu annað í huga. Lánahlutfall
Byggingarsjóðs er ekki 45—50% í
dag, eins og fyrir 13 árum, heldur
15—20% af byggingarkostnaði.
Þetta er eftirtektarverð öfug-
þróun.
En það er fleira sem hefur
breytzt en lánahlutfallið. Árið
1978, á síðasta ári ríkisstjórnar
Geirs Hallgrímssonar, var lánað
til 1.883 íbúða. Árið 1981 var lánað
til rúmlega 800 færri ibúða, eða
aðeins 1.072. Ekki er tiltæk sam-
anburðartala 1982, en líkur benda
til að sú tala hafi enn skroppið
saman.
„íbúðaspá til ársins 1990“
(Áætlanadeild Framkvæmda-
stofnunar ágúst/1982), sem byggð
er á 1% árlegri fjölgun þjóðarinn-
ar og miðuð við óbreytta meðal-
stærð íbúða líðandi áratug, gerir
því skóna að fullgera þurfi
2.100—2.300 íbúðir á ári til að
mæta líklegri eftirspurn. Ef það á
að takast þarf hvortveggja að
koma til:
1) Endurreisn Byggingarsjóðsins,
2) Endurvirkjun þess hvata, sem í
hvers manns brjósti blundar (þó
slævður hafi verið í tíð núverandi
ríkisstjórnar) — og var driffjöður
húsnæðisbyltingar þjóðarinnar á
liðnum áratugum.
Sjálfgefið er að til staðar séu
félagslegar íbúðir, svokallaðar, og
að framboð á leiguhúsnæði, bæði í
eigu sveitarfélaga og einstaklinga,
sé við hæfi. Þessi valkostur verður
að vera fyrir hendi, ef mæta á
mismunandi óskum og lífsmunstri
fólks. En megináherzlu ber þó að
leggja á sjálfseignarstefnuna.
Hún samræmist bezt íslenzkum
þankagangi. Fyrirsjáanlegri eftir-
spurn húsnæðis verður heldur
aldrei fullnægt nema til komi það
fjöldaframtak, sem bezt hefur
reynzt þjóðinni. Húsnæðiskreppa,
fylgifiskur ríkisforsjárstefnunnar,
kemur og verst niður á þeim er
sízt skyldi, leigjendum.
Sjálfstæðisflokkurinn leggur
höfuðáherzlu á sjálfseignarstefnu.
Hann vill byggja hið almenna hús-
næðislánakerfi þann veg upp, að
hækka megi lánahlutfall til veru-
lega Iengri lánatíma. Alþýðu-
bandalagið vill hinsvegar gera
sem flesta landsmenn háða ein-
hvers konar pólitískri skömmtun
íbúðarhúsnæðis, þar sem kerfis-
kallar deili og drottni í þessum
mannréttindaþætti hvers ein-
staklings, að hafa þak yfir höfuð-
ið.
Skattheimtan
og ellilíf-
eyrisþegar
Á árabilinu 1977 til 1983 hefur
skattheimta hins opinbera, ríkis
og sveitarfélaga, aukizt um 6,5%
af þjóðarframleiðslu, sem jafn-
gildir 2.700 m.kr., eða 57.800 krón-
um á hverja fimm manna fjöl-
skyldu á verðlagi fjárlaga.
Rúmlega átta af hverjum tíu
krónum, sem ríkissjóður tekur af
fólki í einni eða annarri mynd, eru
óbeinir þ.e. verðþyngjandi skattar:
söluskattur, vörugjald, tollar, toll-
afgreiðslugjald, benzíngjöld, verð-
jöfnunargjöld o.s.frv. Þannig
koma góð 80% af tekjum ríkis-
sjóðs eftir skattaleiðum, sem
EKKI taka mið af tekjum eða
efnahag fólks. Söluskatturinn í
lifibrauði ellilífeyrisþegans er
hinn sami og í neyzlu ráðherrans.
Verð á benzíni, svo dæmi sé tekið,
en tæplega 60% þess eru ríkis-
skattar, er jafn hátt (einnig í rík-
isskatti) til öldungsins og
fjármálaráðherrans. Hinsvegar
snýst dæmið við þegar vísitalan
fer að mæia þeim, öldungnum og
fjármálaráðherranum, verðbætur
á lífeyri og laun vegna verðþróun-
ar í landinu. Verðbætur hins fyrr-
nefnda verða þá Vf til V6 af verð-
bótum þess síðarnefnda, í krónum
mældar.'
Á síðustu dögum þings varð lítið
frumvarp að lögum, sem Albert
Guðmundsson (S) var fyrsti flutn-
ingsmaður að en meðflutnings-
menn úr öllum þingflokkum. Ekki
mætti það þó hvarvetna vinum í
varpa á stjórnarheimilinu. Þetta
má! var og er öngvu að síður Al-
þingi til sóma. Það felur í sér að
helminga skuli skattstofn fólks
sem lætur af störfum fyrir aldurs
sakir, þ.e. þær tekjur sem verða til
á 12 mánuðum fyrir starfslok.
Einnig er skattstjóra heimilt, ef
um er sótt, að meta eignar-
skattsstofn til lækkunar, þegar
svo stendur á sem hér um ræðir.
Það eru mikil viðbrigði, ekki sízt
tekjuleg og fjárhagsleg, í lífi
hverrar manneskju, er starfsævi
lýkur og viðkomandi sezt í helgan
stein. Það var köld kveðja frá
samfélaginu að halda skattheimtu
áfram af fullum þunga er tekjur
iTTi n
1
I I" I
s 1 1 *
Dómkirkjan og Alþingishúsið.
(Ljésm. Mbl. ÓI.K.M.)
skruppu saman við starfslok,
vegna aldurs. Ævistarf einstakl-
ings er í öllum tilfellum verðugt
þakklætis af öðrum toga.
Þetta manneskjulega og sann-
gjarna frumvarp, sem orðið er að
lögum, fékk að visu aðeins 1 mót-
atkvæði, en fleiri tóku því fálega.
Skattahönnuðir kerfisins vildu
gjarnan fá að blóðmjólka hinn
aldna skattborgara meðan einhver
dropi væri eftir í honum.
Eftir sem áður sætir hinn aldni
þegn verðþróun í landinu („niður-
talning verðbólgunnar" heitir það
á framsóknarmállýzku) og skatt-
heimtu ríkissjóðs, sem kemur ekki
sízt fram í verðsköttun nauð-
þurfta. Eftir sem áður sætir hann
Jöfnuðar„ við ráðherrann í mæl-
ingu verðbóta á lífeyri og laun.
Ráðherrasósíalisminn, sem er
hinn rauði þráður í „kjarabaráttu"
Alþýðubandalagsins, ríður ekki
við einteyming, þó sumir séu
Jafnari„ en aðrir eins og gengur!
,3arna-
skattar"
ólafur Ragnar Grímsson, Sel-
tirningurinn sem býður sig fram
til þings í Reykjavík, gerir harða
árás á „Reykjavíkurihaldið" í til-
efni þess, sem hann kallar „barna-
skatta“. Þar á hann við gjaldtöku
fyrir umönnun barna á gæzluvöll-
um borgarinnar. Ingibjörg Rafn-
ar, borgarfulltrúi, tekur ólaf
Ragnar á hné sér í nýlegri blaða-
grein og tætir málflutning hans
svo í sundur, að ekki stendur
steinn yfir steini.
Ingibjörg Rafnar bendir m.a. á
eftirfarandi staðreyndir:
• 1) í landslögum er gert ráð
fyrir því að foreldrar greiði 60%
rekstrarkostnaðar leikskóla og
40% kostnaðar dagheimila. Verð-
lagsstefna stjórnvalda hefur leitt
til þess að þeir greiða nú um 51%
kostnaðar við leikskóla og 25% við
dagheimili.
• 2) Hugmyndin um gjaldtöku á
gæzluvöllum á upptök hjá fyrr-
verandi borgarstjórnarmeirihluta,
sem Alþýðubandalagið fór fyrir.
Stjórnarnefnd dagvista, sem Guð-
rún Helgadóttir alþingismaður
var formaður í, ályktaði svo 12.
febrúar 1982, að „tekið verði upp
gjald fyrir börn á gæzluvöllum
borgarinnar frá 1. april nk. (1982)
og verði það nýtt til umbóta fyrir
börnin og starfsfólkið á völlun-
um“.
• 3) Félagsmálaráð borgarinnar
tekur málið fyrir 18. febrúar 1982
og þar „er samþykkt að taka upp
gjaldtöku fyrir börn á gæzluvöll-
um borgarinnar frá 1. apríl nk.
(1982) ... “. Að þessari samþykkt
félagsmálaráðs stóðu fyrir hönd
Alþýðubandalagsins Þorbjörn
Broddason, lektor, og Elín Torfa-
dóttir, fóstra, varamaður Guðrún-
ar Helgadóttur í ráðinu.
• 4) I fjárhagsáætlun Akureyrar-
kaupstaðar, þar sem Alþýðu-
bandalagið stendur að meirihluta,
er gert ráð fyrir að tekin verði upp
gjaldtaka á gæzluvöllum þar í bæ,
kr. 10,- fyrir hverja heimsókn.
• 5) Er skýringin á skyndilegum
áhuga Seltirningsins á verðlagi
gæzluvalla í Reýkjavík tengd því
að hann beið lægri hlut fyrir Guð-
rúnu Helgadóttur í forvali Al-
þýðubandalagsins í Reykjavík? Er
hann að hefna harma sinna á
henni vegna tilurðar „barna-
skatta" í Reykjavík?!
Jónas Guðmundsson, rithöfund-
ur, fjallar líka nýverið um ólafs-
þátt Ragnars í gæzluvallarmálum
Reykvíkinga, og spyr: „En af
hverju verður maður utan af landi
svona reiður út í hækkanir í
Reykjavík? Er honum ekki ljóst að
fjárhagsáætlun Reykjavíkurborg-
ar er nú alfarið að verða verkefni
verðlagsstjóra og lögreglunnar?“
Hér víkur Jónas glettnislega að
öðrum þætti mála, ekki veiga-
minni, sem hér verður ekki frekar
ræddur, en varðar sjálfstæði og
sjálfsákvörðunarrétt sveitarfélaga
og sveitarstjórna og ágang hins
miðstýrða ríkisvalds í heima-
stjórnun staðbundinna verkþátta,
sem sveitarstjórnir verða að
bregðast við af fullri einurð.
Surtar-
brandur
Allt frá því að olíuverð tók að
stíga, eihs og flugvél sem „klifrar"
til himins, í október 1973 hafa
þjóðir heims reynt að finna elds-
neyti sem gæti komið í stað olíu,
a.m.k. að hluta til. Augu manna
hafa í ríkara mæli beinzt að kol-
um, sem mikið er til af í heimin-
um, en svaraði ekki kostnaði að
vinna meðan olían var í verðlægð.
Danir hófu kolanýtingu í miklum
mæli, breyttu t.d. flestum sem-
entsverksmiðjum sínum til kola-
nýtingar. Tæknin hefur og gert
það auðveldara að nýta kol en áð-
ur (fluidized-bed-tækni), jafnvel
kol með lægra brunagildi en
venjuleg kol, eins og brúnkol
(surtarbrandur), mó, sag, viðar-
kurl o.fl.
Það er stefna okkar íslendinga
að gera okkur eins óháða innflutt-
um orkugjöfum og frekast er unnt.
Það gerum við með því að virkja
fallvötn og jarðvarma. En orkan,
sem fæst eftir þessum leiðum,
verður ekki af tækni- og hag-
kvæmniástæðum notuð til allra
þarfa. Þannig hefur rafmagn ekki
enn verið hagnýtt til rekstrar
þurrkara í fiskimjöls- og loðnu-
verksmiðjum — eða Sementsverk-
smiðju.
Vestfirðir eru verr settir með
vatnsafl og jarðvarma en aðrir
landshlutar. En þar finnast víða
surtarbrandslög.. í Stálfjalli f
Vestur-Barðastrandarsýslu er tal-
ið að 180 milljónir tonna af surt-
arbrandi séu til staðar, „og mundi
það nægja 600 MW rafstöð í 60 ár.
Hér er um að ræða álíka mikið
uppsett afl og nú er samtals í öll-
um vatnsaflsvirkjunum landsins,"
segir í greinargerð með þingmáli
Þorvalds Garðars Kristjánssonar.
Hann er fyrsti flutningsmaður að
þingsályktun, sem felur Orku-
stofnun og Rannsóknaráði ríkisins
rannsókn á surtarbrandi á Vest-
fjörðum og könnun leiða til nýt-
ingar hans til orkuframleiðslu og
iðnaðar. Skal verkefni þessu hrað-
að svo sem verða má. Hafa skal
samráð við Orkubú Vestfjarða um
aðgerðir.
Hér er um stórt og áhugavert
athugunarefni að ræða, sem Vest-
firðingar hljóta að hafa sérstakan
áhuga á — og raunar landsmenn
allir.