Morgunblaðið - 31.03.1983, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. MARZ 1983
91
Koch ásamt Rosenberg í fereyki sínu fyrir framan eina af höllum sínum
(einn af mönnum Kochs stjórnar fereykinu).
hugmyndirnar um undirmálsfólk-
ið mótuðu ógnarstjórn hans í
Úkraínu. Rosenberg var valdalítill
og Koch gróf undan stefnu hans
og gerði Úkraínumenn að svörnum
fjandmönnum Þjóðverja á
skömmum tíma.
Rosenberg lagðist eindregið
gegn skipun Kochs. Koch var al-
ræmdur fyrir kvalalosta og spil-
lingu og Rosenberg óttaðist að
hann gerði áætlanir sínar að engu.
Koch hafði greiðan aðgang að
„Foringjanum", þvf að hann var
ekki aðeins góður vinur Görings,
hann var einnig vinur Martin
Bormanns, sem varð staðgengill
Hitlers í stað Hess.
Hitler hafði engan áhuga á
óljósum hugmyndum Rosenbergs
um aðskilin leppríki, hann vildi að
austurhéruðin yrðu þýzk. Koch
gerði gys að hugmyndunum, m.a.
um úkraínskt ríki sem yrði áfangi
á leið til Kákasus og veggur gegn
Rússum og Pólverjum. Hann taldi
Úkraínu uppsprettu matvæla og
vinnuafls, Úkraína átti að vera
nýlenda, annað ekki. Hitler var
sammála.
Rosenberg mótaði því ekki
stefnuna í austri, það gerðu Koch,
Himmler og SS, Fritz Sauckel,
sem sá um innflutning vinnuþræla
til Þýzkalands, og Bormann, sem
studdi við bakið á Koch og ófrægði
Rosenberg. Göring gerði einnig
tilkall til áhrifa í austri, þar sem
hann var yfirmaður „fjögurra ára
áætlunarinnar".
„SKÁN í
SUPUSKÁL“
Koch var sammála því sem Gör-
ing sagði eitt sinn: „Bezt væri að
drepa alla karlmenn í Úkraínu yf-
ir 15 ára aldri og senda síðan
stóðhesta SS á vettvang." Koch og
Göring komust að óformlegu sam-
komulagi við Himmler um að SS
fengi frjálsar hendur f útrýminga-
ráætlunum sfnum gegn þvf að
Göring fengi umráð yfir efnahags-
auðlindum og „almennum ráns-
feng“.
Koch hafði eigin hugmyndir um
nýlendustjórn. Hann gekk gjarn-
an um með reiðprik og sagði eitt
sinn að nota ætti svipu á Úkraínu-
menn eins og negra og halda þeim
eins heimskum og hægt væri. Með
hjálp Görings fékk hann fram-
gengt að viss héruð Hvíta-Rúss-
lands og Byalyostok-hérað í Pól-
landi voru sett undir hans stjórn.
Byalyostok átti að innlima í
Austur-Prússland.
Hann gumaði oft af því að hann
væri „fyrsti aríinn til að drottna
yfir heimsveldi frá Svartahafi til
Eystrasalts". Kjarninn í hugsan-
agangi Kochs var setning, sem var
höfð eftir Himmler: „Eins og
skánin, sem myndast i súpuskál,
eru menntamennirnir þunnt lag á
yfirborði úkrafnsku þjóðarinnar:
losaðu okkur við hana og forystu-
laus múgurinn verður þæg og
hjálparvana hjörð."
Rosenberg kvartaði eitt sinn yf-
ir því að Koch hefði gefið í skyn að
„hann nyti þeirra forréttinda að
gefa Foringjanum skýrslu milli-
liðalaust og að yfirleitt ætlaði
hann sér að stjórna án samráðs
við Berlín (þ.e. ráðuneyti Rosen-
bergs, Ostministerium) *. Eftir
þetta samþykkti Hitler að taka
ekki á móti Koch nema að Rosen-
berg viðstöddum.
Þetta breytti hins vegar litlu,
því að Koch gat alltaf fengið
áheyrn með stuttum fyrirvara
með aðstoð Bormanns, sem sjálfur
ól með sér drauma um stofnun
heimsveldis, sem „staðgenglar"
hans mundu stjórna. Fyrir tilstilli
Bormanns gaf Koch út yfirlýsingu
um að hann væri eini fulltrúi For-
ingjans og stjórn Úkraínu væri f
hans höndum.
TORTRYGGNI
Koch átti einnig í útistöðum við
SS, sem hafði reynt að víkja hon-
um úr embætti um miðjan fjórða
áratuginn. Hann tortryggði æðsta
SS-manninn undir sinni stjórn,
Hans Prutzmann lögreglustjóra,
og taldi að hann njósnaði um sig.
Koch setti sífellt ofan í við hann
og reyndi stöðugt að draga úr
völdum hans. Hann bannaði hon-
um jafnvel að taka við skipunum
frá Himmler. Oft skarst í odda
með þeim og lýsing Prutzmanns á
einu rifrildi þeirra sýnir ráðríki
og tortryggni Kochs:
„Koch svaraði að ég væri undir-
maður sinn og ætti aðeins að taka
við skipunum frá honum. Þar að
auki yrði hann að losa sig við mig,
því að hann vildi lögreglustjóra,
sem gerði það sem honum væri
sagt. Auk þess sem Koch gagn-
rýndi opinber störf mín bar hann
fram nokkrar móðgandi, persónu-
legar ásakanir. Það gerði hann
greinilega til þess að magna rifr-
ildið. Að lokum dró ég mig í hlé,
þar sem Koch hrópaði eins hátt og
hann gat að hann tryði ekki einu
orði af því sem ég segði.“
Landstjórarnir í austurhéruð-
unum voru tfu talsins og enginn
þeirra var SS-maður. Illdeilur
Kochs og SS sýndu m.a. að inn-
byrðis ágreiningur nazista í aust-
urhéruðunum stafaði ekki ein-
göngu af hreinni valdagræðgi.
Gagnrýni SS á spillingu og hroka
flokksmannanna átti einnig þátt f
deilunum og þær leiddu til auk-
innar andstöðu SS við nazista-
flokkinn. Þótt ótrúlegt sé vildi SS,
Flóttinn nndan Rauóa hernum.
eða a.m.k. sumir SS-leiðtogar,
„hófsamari" stefnu en Koch og
Bormann. Jafnvel SS blöskraði
hve langt Koch gekk í hryðjuverk-
unum.
Leyniþjónusta SS, öryggisþjón-
ustan SD (Siecherheitsdienst), tók
sér fyrir hendur að fylgjast með
hryðjuverkum Kochs. Þar kom
fram hörð gagnrýni og Koch bar
fram eindregin mótmæli við
Himmler. Afleiðingin varð sú að
yfirmaður SD í Úkrainu,
SS-Gruppenfúhrer Thomas, bann-
aði undirmönnum sfnum að senda
fleiri skýrslur um Koch.
Þegar SD-skýrslur um Koch
héldu áfram að berast skarst
Himmler í leikinn: „Þessar
SD-skýrslur verða að hætta að
koma, ef þær gera það ekki verður
SD leyst upp og þeim yfirmanni,
sem ber ábyrgð á þessu, varpað í
fangelsi." Skýrslurnar hættu þá
að berast og Himmler afstýrði þar
með árekstrum við flokkinn.
GELTANDI
VÉLBYSSUR
Meðan á þessu valdatafli stóð
treysti Koch stöðugt völd sín.
Daglega fóru fram aftökur og
geltandi vélbyssur og fjöldagrafir
einkenndu ógnarstjórnina. Á
hverri nóttu óku flutningabílar SS
um göturnar í leit að „grunsam-
legú fólki".
Húðstrýkingar voru eitt höfuð-
einkenni Koch-stjórnarinnar.
Undirmenn Kochs stóðu fyrir
húðstrýkingunum á torgum, í
skemmtigörðum og á öðrum
opinberum stöðum. Þær leiddu
venjulega til dauða og áttu að vera
mönnum til varnaðar. Loks varð
Koch að banna þær, þótt hann
hefði byrjað á þeim sjálfur.
Skipulagt arðrán og veruleg
andspyrna hófust ekki þegar í
stað. En óstjórnin og ógnarstjórn-
in, sem hernámið leiddi til, varð
til þess að Rosenberg sá fljótt að
nazisminn var grimmilegri en
bolsévisminn og hann var fljótur
að spá því að afleiðingarnar yrðu
skemmdarverk og myndun skæru-
liðahópa. Hann bætti við í einu af
mörgum skammarbréfum til
Kochs: „Slavar eru haldnir sam-
særishugsunarhætti í svona mál-
um “
Þrátt fyrir viðvaranir Rosen-
bergs hófst Koch handa um að
safna þremur milljónum lesta af
hveiti til að auka brauðskammt-
inn í Þýzkalandi. Hann skipaði
Úkraínumönnum að vinna átta
stundir af tíu stunda vinnudegi
fyrir Þýzkaland. Hann fyrirskip-
aði fjöldahandtökur og sendi fórn-
arlömbin til Þýzkalands í þræla-
vinnu í iðnaði og landbúnaði, m.a.
38.000 frá Kiev-borg einni.
Undirmenn Kochs útrýmdu
fyrst Gyðingum áður en röðin kom
að Úkraínumönnum. í Kiev var
33.771 Gyðingur tekinn af lífi í
tveggja daga blóðbaði. Menn
Kochs stuðluðu jafnvel að út-
breiðslu sjúkdóma með því að gera
ekki nauðsynlegar heilbrigðis-
ráðstafanir og bönnuðu matvæla-
flutninga til svæða þar sem mat
skorti.
Ef einhver sýndi minnsta vott
um tregðu eða hik var svipan á
lofti. Koch lftillækkaði Úkraínu-
menn jafnvel þótt engin ástæða
væri til þess, t.d. þegar hann
stjakaði til hliðar móttökunefnd,
sem bauð honum salt og brauð að
gömlum sið. Albert Speer segir frá
því að Koch hafi látið sprengja
upp einhverja frægustu kirkju
Kiev til að útrýma einu af táknum
þjóðarstolts Úkrafnumanna.
Þar sem Úkraínumenn voru
„undirmálsfólk" gaf Koch þeim
ekkert í staðinn fyrir þær fórnir,
sem þeir færðu. Hann umgekkst
þá ekki og bannaði allt samneyti
við þá. Þeir höfðu engin áhrif á
stjórn mála, nema í sveitarstjórn-
um, og fengu engin loforð um bætt
kjör. Það var því engin furða að
íbúar Úkrafnu neituðu að verða
þrælar Þjóðverja og flykktust inn
í skógana og út á slétturnar til
þess að ganga í lið með skærulið-
um þjóðernissinna og kommún-
ista.
„HERRAÞJÓÐ
Koch lýsti stefnu sinni og skoð-
unum bezt sjálfur í ræðu í Kiev
3.marz 1943:
„Við erum herraþjóð og verðum
að stjórna með harðri hendi É g
mun mergsjúga þetta land. Ég
kom ekki til að auka á sællifið
í b ú a r n i r verða að vinna, vinna
og aftur vinna. Við komum svo
sannarlega ekki til að dreifa man-
na frá himnum. Við komum
hingað til að leggja grundvöllinn
að sigrinum.
Við erum herraþjóð, sem verður
að muna að hinn smæsti, þýzki
verkamaður er kynþáttalega og
líffræðilega þúsund sinnum verð-
mætari en íbúarnir hér.“
Einu ári síðar, í marz 1944, féll
Rovno, „höfuðborg" Kochs, og
hann hrökklaðist til Austur-
Prússlands eftir undanhald þýzku
herjanna frá Úkraínu. í Austur-
Prússlandi hófst hann handa um
að koma upp öflugu heimavarnar-
liði eins og Bormann og fleiri leið-
togar flokksins höfðu hvatt til.
Hernum var ekki treyst fyrir
þessu verkefni og Koch kom því til
leiðar að SS var ekki falið það
heldur. Koch fékk þetta hlutverk
vegna þess að í augum Hitlers var
hann „pærsónugervingur hins mis-
kunnarlausa varnarvilja". Þar
með gerði Koch sig að eins konar
konungi yfir Austur-Prússlandi og
SJÁ NÆSTU SÍÐU