Morgunblaðið - 28.08.1983, Síða 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. ÁGÚST 1983
55
Unnið að uppgreftri í Coppergate.
Teikning fri höfninni í Jórvík, eins og rannsóknir benda til að þar hafi verið
umhorfs.
kynni þeirra var Skandinavía. Á
hraðskreiðum skipum og búnir
tækjum til úthafssiglinga hófu
þeir víkingaöldina, tímabil ófyr-
irleitni og umsvifa, tímabil, sem
olli miklu umróti, ekki aðeins á
Norðurlöndum, heldur einnig um
alla Vestur-Evrópu. Annálaritar-
ar þeirra tíma, munkarnir, útmál-
uðu þá sem sjálfan Antikrist og
miskunnarlausa villimenn, sem
fóru með ránum og brennum um
allan heim, jafn skeytingarlausir
um eigið líf sem annarra og
áhugalausir um allt nema eyði-
leggingu og rupl, hermerki þeirra
voru hamar Þórs og hrafn Óðins,
táknræn fyrir ofbeldi og svart-
nættisillsku guða þeirra. En svona
einfalt var þetta nú ekki.
Líklega hefur góðæri á Norður-
löndum, fólksfjölgun, landnám og
auknar samgöngur orðið til að
hrinda víkingaferðum af stað.
Þetta voru bændasynir sem héldu
út í heim til að afla sér fjár og
frama, vopnaðir kaupmenn eða
sjóræningjar, eftir því hvernig
vindurinn blés. Þeir komu úr
harðbýlum löndum og voru vissu-
lega miskunnarlausir þegar svo
bar undir, og þegar allt fór saman
hjá þeim, hraðskreið skip, afburða
sjómennska og ágætisvopn, svo
sem sverð og axir, agi, vaskleiki,
kjarkur og klókindi, þá var mikið
afrekað, enda ollu víkingar þátta-
skilum í sögu álfunnar. Og hún á
ekkert skylt við villimanninn, sú
mynd sem dregin er upp af víking-
um í íslendingasögunum, vissu-
lega mjög stílfærð þar sem honum
er lýst sem ungum, vel ættuðum
íslendingi, sem fer að heiman til
að leita fjár og frama við hirð
Noregskonungs eða vinna auðæfi í
víkingu í fjarlægum löndum.
Árið 790 geta engilsaxneskir
annálar þess, að þrjú skip hafi
komið af Hörðalandi í fyrsta
skipti til Englands. Umnoðsmaður
konungs á staðnum reið til fundar
við komumenn, en þeir drápu
hann. Hinn 8. júní 793 rændu og
Ýmsar leðurvörur fri víkingatíman-
um hafa fundist í Coppergate í ótrú-
lega góóu áaigkomulagi.
eyðilögðu norskir víkingar
klaustrið á Eynni helgu, Lindis-
farne, höfuðstöð engilsaxnesku
kirkjunnar á Norðimbralandi.
Árásin á þetta helga klaustur var
sérstök í sinni röð. Við hana er
miðað upphaf víkingaaldar og á
hana var litið sem yfirgengilega
óskammfeilna atlögu gegn sjálfri
siðmenningunni. Og hún var að-
eins byrjunin.
Á þessum árum var England
blómlegt land og aðlaðandi. Það
hafði ennþá ekki verið sameinað í
eitt ríki, heldur skiptist í nokkur
konungsríki, sem áttu oft í erjum.
Konungsríkin á Englandi gátu
ekki veitt markvissum árásum
víkinga viðnám, sem stýrðu þang-
að stöðugt stærri flotum. Um 850
tóku víkingar að búast um á Eng-
landi og hafa þar vetursetu, en
Elfráði ríka, konungi í Wessex,
tókst loks að stöðva framrás
þeirra um 880, en neyddist til að
láta þeim eftir allt Norðaustur-
England. Þár varð sjálfstætt vík-
ingaríki, Danalög, með höfuðborg-
inni Jórvík. Fjöldi landnema af
Norðurlöndum settist þar að í
sambýli við Engilsaxa og tóku
brátt kristna trú. Fjöldi örnefna
af norrænum uppruna og ýmsar
málleifar aðrar bera enn í dag
vitni um víkingaveldið á Norð-
imbralandi.
Jórvík — miðstöð sam-
gangna og verslunar
Jórvík var sú fyrsta af mikil-
vægum borgum Englands, sem
víkingar unnu, og þeir settu á
borgina svip, sem enst hefur til
þessa dags. Meðan Rómverjar
réðu yfir Bretlandi hafði þarna
verið helsta herstöð þeirra í norð-
urhluta landsins, stofnuð árið 71
e.Kr. og kölluð Eboracum. Staður-
inn var mikilvægur með tilliti til
samgangna, þjóðvegurinn norður
og suður lá um virkið og var
tengdur saman með brú á ánni,
sem var vel skipgeng. Eftir að
rómversku hersveitirnar voru
kallaðar til meginlandsins um 410
fóru innfæddir að gera sig heima-
komna í virkinu og bænum í kring
og um 500 gerðu Englar borgina
að höfuðstað ríkis þess, er þeir
stofnuðu norðan Humru, Norð-
imbralands (Northhumberland).
Víkingar höfðu áhuga á York af
sömu ástæðu og Rómverjar á sín-
um tíma. Vegna legu sinnar var
borgin afar mikilvæg og þar að
auki auðvarin, þar sem hún stóð á
landtungu milli Ouse og þverár
hennar, Fosse. Jórvík tvöfaldaðist
að stærð undir stjórn vfkinga.
Hún varð þá mesta verslunarborg
Bretlands, með á að giska þrjátfu
þúsund íbúum, og ein af mikilvæg-
ustu verslunarborgum f Vestur-
Evrópu. Um Jórvík fór fram
stærsti hlutinn af verslun Norður-
landa við Bretlandseyjar. Hafnar-
bakkarnir við Ouse voru lengdir,
íbúðarhús úr tré og verkstæði risu
unnvörpum umhverfis stein-
kirkjuna miklu, sem Englar höfðu
byggt.
Um aldamótin 1000 hafði Jórvík
auðgast stórum, vegna umsvifa
kaupmannanna sem komu hvað-
anæva að, flestir þó úr Danaveldi.
Á þessum árum fékk borgin þann
svip, sem hún bar fram á miðaldir
og lengur. Götunöfnin segja sína
sögu, einkum þau sem enda á
„gate“ enda merkir það gata á
fornnorrænu og íslensku. Þetta
eru víkingagötur, sem alltaf hafa
haldið sínu striki i miðborginni:
Skeldergate (Skjaldargata), Good-
ramgate (Guttormsgata), Hun-
gate (Hundagata), Coppergate
(Beykisgata, þ.e. gata trésmið-
anna) og svo framvegis.
Og innan skamms gefst mönn-
um kostur á að ferðast aftur til
Jórvíkur vfkingaaldar, kynnast
menningu og lífi Jórvíkurvík-
inganna, eins og það var ná-
kvæmlega fyrir þúsund árum.
Ferðin í gegnum þessa „tímavél"
tekur um klukkustund og verður
ferðast á sérstaklega gerðum
rafmagnsvögnum, þar sem menn
geta upplifað lífið á götum hinnar
gömlu vfkingaborgar og nánast
þreifað á því andrúmslofti sem
þarna ríkti við leiki og störf.
— Samantekt: Sv.G.
Geröu þaö
sjálfur
BJORNINN HF
Skulatúnl 4 - Slml 25150 - Reykjavík
HEFUR ÞU KÍKÍ
Í HÖULINA?
Þaö er sannkallað líf og fjör | Ant íslenskframleiösla.
þessa dagana í Laugar- Láttu lönsyninguna ekki
dalshöll. Fólkstreymirálðn- farafram hjáþér
sýninguna.enda margt aö — þú sæir eftir því!
skoöaog skemmta sérviö. I
IDNSYNINGjfr1
19/8-4/9 * ■Mm
I LAUGARDALSHOLL
FÉLAG ÍSLENSKRA ÐNREKENDA 50 ÁRA