Morgunblaðið - 16.10.1983, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR16. OKTÓBER 1983
81
Allir alvarlega veikir sjúklingar
eru, við komuna á sjúkrahúsið, í
fyrstu lagðir inn á gjörgæzludeild.
„Hún á ekki að vera i augum fólks
neinn aflokaður staður, fullur
óhugnaðar, enginn biðsalur dauð:
ans,“ segir Jungermann læknir. í
sjúkrahúsinu er heldur engin sér-
stök stofa ætluð deyjandi sjúkl-
ingum.
Hvernig bregðast svo aðrir
sjúklingar við, þegar einn úr
þeirra hópi deyr? „Stundum verða
þeir alveg miður sín, en það kemur
líka fyrir, að þeir séu alveg
ósnortnir, af því að þeir eru svo
uppteknir af sjálfum sér.“
Að taka ekki ráðin af sjúkling-
unum táknar í sjúkrahúsinu
Herdecke einnig, að sjúklingnum
er sagður sannleikurinn um
ástand hans, og vilji hans er að
fullu tekinn til greina. „Hingað er
stöðugt að koma fólk einungis til
þess að fá staðfestingu á sannleik-
anum um ástand sitt, sem reynt
hefur verið að dylja þá og gera
minna úr á öðrum sjúkrahúsum.
Það má samt ekki svipta sjúkling-
inn viljanum til að yfirstíga
sjúkdóminn; honum er skýrt frá
því, hvaða möguleikar séu fyrir
hendi og hvernig horfurnar séu.“
Að fá að deyja í friði
„Við virðum líka óskir fólks um
að reyna ekki til hins ítrasta að
lengja líf þess. Það eru margir,
sem segja: Þegar mér er farið að
hraka ennþá meira og komið svo
langt, að hjartsláttur og öndun
hafa stöðvast, þá vil ég ekki, að
gerðar verði neinar lífgunartil-
raunir á mér.“
Það ætti ekki að daufheyrast við
þess háttar óskum fólks, heldur
ræða þessa hlið málsins við sjúkl-
inginn og nánustu aðstandendur
hans.
Meðan ég sat á tali við Jörg
Jungermann lækni, er komið með
ungan mann úr skurðstofunni.
Ætlunin hafði verið að skera hann
upp og fjarlægja illkynjað æxli úr
maga. Það hafði hins vegar komið
í ljós, að magi hans var allur und-
irlagður af krabbameini, og allur
maginn hafði því verið numinn
burt. Þessi 38 ára gamli maður,
sem lítur út fyrir að vera enn
yngrr, hefur heldur ekki ennþá
fengið vitneskju um að allur lík-
ami hans sé fullur af krabba-
meinsæxlum og að lifrin sé sér-
staklega illa leikin. Honum hafði
fundizt hann vera alheilbrigður
alla tíð, þar til skömmu áður en
hann gekkst undir uppskurðinn.
„Það kann líka að vera, að hann
hafi bara ekki viljað viðurkenna
veikindi sín fyrir sjálfum sér,“
segir læknirinn.
Hjálparvana á vit dauðans
Sjúklingurinn er fölur; höfuðið
liggur á flötum kodda og sveigist
örlítið aftur á bak. Hann er með
mjóa slöngu í annarri nösinni.
Undan ábreiðunni, sem hylur
náhvítan, grannvaxinn líkamann,
gægjast litlar plasthyrnur, sem
festar eru við slöngur. Ég sé, að
þær fyllast smátt og smátt af
blóði. Ungi maðurinn opnar aug-
un. Það er auðséð, að hann áræðir
ekki að hreyfa höfðuðið. Hann
fylgist órólegur með bjástri hjúkr-
unarkonunnar. Hún spyr hann,
hvernig honum líði. Hann svarar,
að sér sé illt í kviðnum, en að öðru
leyti sé allt í lagi með sig. Hann
kvartar undan því, að sér sé kalt á
fötunum. Hún nær í hitapoka
handa honum.
Mér finnst, að ég sé þarna öllum
óþörf og flækist bara fyrir, án
þess að geta nokkuð hjalpað. Ég
veit ekki, hver hann er þessi ungi
maður, né heldur hvað hann starf-
ar. Mér finnst ég vera sek, þegar
ég virði hann fyrir mér, þar sem
hann liggur þarna hjálparvana; ég
finn til sektarkenndar yfir því að
vita það, sem hann enn ekki veit
um örlög sín. Það væri það ein-
faldasta, ef ég mætti setjast hjá
honum og halda í hönd hans. Én
ég áræði ekki að gera það.
Hjúkrunarkonan segir við hann,
að hún verði núna að ýta mjórri
slöngu upp í hina nösina á honum
— fyrir súrefnið til þess að hann
eigi auðveldara með að anda. Hún
festir þrjár dropaflöskur við grind
hjá rúminu hans. Gegnum holnál,
sem hún rennir inn í hálsslagæð-
ina á honum seytlar núna nær-
ingarvökvi og lyf inn í líkama
hans.
Á meðan hún vinnur hvert sitt
handtak rólega og fumlaust, býr
hún hann allaf undir það, sem hún
þarf næst að gera. Ungi maðurinn
er mjög máttfarinn. Hún segir
honum einungis hið allra nauð-
synlegasta. Segir honum, að hon-
um muni brátt fara að líða betur.
Allra þýðingarmest að
vera ekki skilinn eftir
einn og yfirgefinn
Eftir að hafa fest rafskaut á
brjóst sjúklingsins og sett tækið,
sem mælir hjartslátt hans, í gang,
mælir hún blóðþrýstinginn og
spyr sjúklinginn, hvort hann vilji
ekki hafa ofurlítið meira undir
höfðinu. Ef hann snúi höfðinu að-
eins til hliðar, geti hann horft út
um gluggann.
Frá rúminu sínu getur ungi
maðurinn núna séð vinalegt, hæð-
ótt landslagið fyrir utan gluggann.
Það er vetrarlegt yfir að líta á
þessum degi. Þegar ég skömmu
síðar geng út og nýt þess að reika
um þetta umhverfi, verður mér
skyndilega ljóst, að það er alls
ekki einfaldur og sjálfsagður hlut-
ur fyrir alla.
Það er þó gott, að gluggarnir á
þessu sjúkrahúsi eru — víst and-
stætt almennum reglum um
sjúkrahússglugga — hafðir það
lágt frá gólfi, að jafnvel sjúkl-
ingar, sem eru þungt haldnir, geta
horft út um þá frá rúmunum sín-
um og notið útsýnisins. Á gjör-
gæzludeildum margra sjúkrahúsa
er stöðugt látið loga á neonljósum,
þannig að sjúklingarnir vita
naumast orðið skil á nótt og degi.
Læknirinn kemur enn einu sinni
að rúmi unga mannsins. Hann
segir honum, að það hafi orðið að
taka úr honum magann og spyr,
hvort hann eigi von á heimsókn.
Ungi maðurinn kinkar lítið eitt
kolli, og læknirinn spyr, hvort
hann eigi von á konu sinni í heim-
sókn. Nei, ég á von á vini mínum,
segir ungi maðurinn. Læknirinn
lofar, að gesturinn fái að koma inn
til hans. Hann veit vel, að það
skiptir sjúklinginn langmestu
máli núna, að hann verði ekki skil-
inn eftir einn og yfirgefinn. Sé
þessi brennandi ósk sjúklingsins
uppfyllt, skipta allar kvalir og öll
önnur óþægindi hann mun minna
máli.
Þetta er lika skýringin á því, að
sjúklingar, sem legið hafa á fleiri
en einni gjörgæzludeild, segja yf-
irleitt einum rómi, að þeim hafi
liðið bezt á þeirri gjörgæzludeild-
inni og haft mesta öryggistilfinn-
ingu, þar sem alltaf hafi einhver
verið í kallfæri og viljað sinna
þeim, þegar sjúklingarnir óskuðu
þess.
Varnarlaus, óttasleginn
og umkomulaus
Frederik er átján ára gamall
leikari í Hamborg; þegar hann var
sextán ára veiktist hann af
beinkrabba. Hann hafði þetta að
segja: „Eftir að sýnin höfðu verið
tekin, vaknaði ég sneisafuilur af
alls konar lyfjum. Einhver á stof-
unni sagði: Nú já, þetta er þá nýi
beinkrabbinn! Mér var sagt, að
það yrði að taka af mér fótinn. í
fyrstu trúir maður ekki svona
nokkru. Mér fannst allir læknarn-
ir vera alveg óhemjulega tauga-
strekktir. Ég var alveg að verða
vitstola útaf eilífum stórum
sprautum. I 48 tíma samfleytt
verður maður að fá lyf og næringu
í æð, þá koma aðrir 24 tímar, þeg-
ar verið er að skola þetta allt sam-
an úr manni aftur.
Þannig gekk það fyrir sig í
hverri einustu viku. Þetta var
þessi svokallaða lyfjameðferð."
Það var sett á hann nýtt hné á
sjúkrahúsi í Vín.
Fyrir tæpu hálfu ári veiktist
hann svo aftur. „Þegar röntgen-
myndirnar voru teknar af mér \.
Eppendorf, fundu þeir eitthvað í
lungunum. Ég tók því með stök-
ustu rósemi, mér stóð orðið á
sama.
Hann var þvínæst sendur á
sjúkrahús í Heidelberg, þar sem
hann átti þegar í stað að gangast
undir uppskurð, en fyrst þurfti að
framkvæma lungnaspeglun á hon-
um. Hann var svæfður áður.
„Það var alveg ægilegt; það
minnti mig svo mikið á fyrsta
uppskurðinn, sem ég gekkst undir.
I þrjá daga var ég alveg út úr
heiminum, lá bara og mókti. Á
fjórða degi, daginn áður en ég átti
að gangast undir uppskurðinn,
drakk ég vatnið úr blómavasan-
um; ég gerði það af eintómri skelf-
ingu.“
Það varð að fresta uppskurð-
inum í um þrjá daga.
„Undirbúningurinn undir upp-
skurðinn var hræðilegur. Maður
liggur þarna algjörlega umkomu-
laus, fær alls konar slöngur og
leiðslur í sig og er gripinn
hræðslu."
Það var enginn hjá honum til að
róa hann og styrkja með nærveru
sinni í þessum raunum hans.
„Alveg þvert á móti. Þarna var
einhver hryllilegur hjúkrunar-
maður. Leit út eins og ofdrykkju-
maður. Hann kom með hæðnislega
athugasemd um mig. Maður sá
aldrei nokkurn lækni; þeir birtust
ekki fyrr en búið var að svæfa
mann.“
Frederik vaknaði aftur til með-
vitundar á gjörgæzludeildinni.
„Þar lágu, auk mín, fjórir gamlir
menn, sem tengdir voru við
hjarta-lungnatæki. Það var
óhugnaniegt að hlusta á þessar
öndunarpumpur og á kveinið í
hinum sjúklingunum. Maður varð
alltaf að liggja á bakinu, og einu
sinni varð ég að liggja tímunum
saman í mínum eigin saur, af því
að hjúkrunarkonan hafði engan
tíma til að sinna mér.
Hræðilegast við þetta allt sam-
>an var þessi vanmáttur, sem mað-
ur fann til, þetta algjöra umkomu-
leysi með allar þessar slöngur alls
staðar út úr sér.“
Hreinskilni mikilsverÖ
Á meðan við ræðumst við verð
ég vör við, að það veldur honum
óróleika að rifja upp þessar
óskemmtilegu minningar. Hann
strýkur hárið frá enni sér.
„Mér líður alls ekki vel, þegar ég
fer að hugsa um þetta allt saman
aftur.
Það heyrðist píp-píp í mæli-
tækinu við rúmið mitt; stundum
varð þetta píp mjög hratt, og þá
varð maður verulega skelkaður."
Þrátt fyrir allt, er Frederik því
feginn, að læknarnir skyldu alltaf
tala við hann af fullri hreinskilni
og segja honum nákvæmlega,
hvernig ástand hans var. „Það
virtist sjálfsagður hlutur, að
manni væri sýnd full hreinskilni."
Hann segist hafa slampast ein-
hvern veginn gegnum þetta allt
saman. „Þetta þurfti víst að vera
svona. En ég vildi fá að skilja allt,
sem verið var að gera við mig, var
alltaf að reyna að sjá í gegnum
þetta allt. Maður verður líka að
hafa leyfi til að mótmæla."
Allir þeir sjúklingar, sem liggja
meðvitundarlausir á sjúkrahúsun-
um, og haldið er á lífi með því að
beita allri þeirri tækni, sem
læknavísindin búa yfir, eiga þess
engan kost lengur að hafa uppi
mótmæli. Það er alveg sama, þótt
þeim hafi sjálfum fundizt, áður en
þeim endanlega tók að hraka, að
lífið væri ekki lengur þess virði að
lifa því áfram.
Þannig er því til dæmis farið
með margt háaldrað fólk, sem á
sér enga ósk heitari en að fá að
hverfa úr þessum heimi í friði.
Sama er að segja um yngra fólk,
sem er mjög langt leitt af ólækn-
andi sjúkdómum. Þetta fólk veit:
Sérhver lenging ævidaganna fæst
aðeins gegn því, að kvalir þeirra
séu iengdar.

Metsölubladá hverjum degi!
SKKM-
FBtÐIR
til Zillertal
FLUGLEIÐIR
Gott fólkhjé traustu félagi
Flugleiðir bjóða ( vetur ferðir í beinu leiguflugi til víðfrægra
skíðastaða í Zillertal, sem er ein helsta vetrarparadís Austur-
ríkis. Þessir staðir eru Mayrhofen og Finkenberg. Skammt
frá er hinn tignarlegi Hintertux-jökull, þar er annað tveggja
bestu skíðasvæða Evrópu. Samtengt skfðasvæði þessara vina-
legu nágrannabæja er hreint út sagt frábært. Þarna er aðstaða
sem hentar öllum, bæði byrjendum og útlærðum (skíðalistinni.
Fararstjóri ( skíðaferðunum verður Rudi Knapp, fæddur og
uppalinn í tíról. Flann er mörgum Islendingum af góðu kunnur
sem skíða- og seglbrettakennari, og talar ágæta íslensku. Mun
Rudi leggja sig fram við að leysa hvers manns vanda. Fjöldi
lyfta sjá um að flytja þig ( þ(na óskabrekku, bratta eða
aflíðandi, ( troðna slóð eða lausamjöll. Þá býður þessi langi
skfðadalur upp á einstaka aðstöðu til skíðagöngu. Að loknum
góðum degi á sklðum í austurrfskri fjallasól er Ijúft að láta líða
úr sér yfir góðum mat og drykk, eða ( sundi og sauna. Þeir
sem eiga næga krafta eftir geta fengið sér snúning á einu
diskóinu eða jóðlað með síkátum tírólunum!
Frekari upplýsingar
Hér látum við fljóta með dæmi um verð á þessum hálfsmánaðar
skíðaferðum:
Finkenberg: Sporthotel Stock, frá kr. 25.531,- Verð miðað
við gistingu pr/mann í 2 manna herbergi. Hálft
fæði innifalið.
Ibúðir. Verð frá kr. 19.744 pr/mann. Gert er
ráð fyrir 4 ( hverju húsi.
Mayrhofen: Café Traudl, verð kr. 22.619,- Verðið er miðað
við gistingu pr/mann í 2 manna herbergi.
Morgunverður innifalinn.
Ef þú hefur áhuga á að fá frekari upplýsingar um skíðaferðirnar
( vetur skaltu hafa samband við einhverja söluskrifstofu
Flugleiða, umboðsmann eða ferðaskrifstofu.
Verðútreikningar miðaðir við gengi 14.10. 1983.