Morgunblaðið - 15.11.1983, Qupperneq 4

52
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. NÓVEMBER 1983

— eftir Ingimar
Sipurðsson
Inngangur
Vart opnar maður svo dagblað
þessa dagana, að ekki sé þar að
finna skrif um hunda, eða réttara
sagt afskipti manna af hundum í
þéttbýli og rétt til hundahalds.
Sýnist sitt hverjum og víst er að
um fá mál þykjast menn skrifa af
meiri réttlætiskennd og tján-
ingarþörf, þótt tilfinningar liti að
vonum mjög skrif sem þessi. Ekki
var ætlun mín að bætast í þennan
flokk, heldur að fjalla um málin
frá réttarlegum sjónarhóli, ef vera
kynni að þetta „mál málanna" yrði
einhverjum ljósara og samhengi
næðist í umræðuna. Að mínu mati
hefur mikið skort á, að þeir sem
um þessi mál hafa fjallað, hafi
gert sér grein fyrir lagalegri stöðu
þess, svo ekki sé minnst á þær
ástæður, sem réðu því að þau voru
tekin sérstökum tökum á Aiþingi
fyrir næstum 60 árum.
Forsaga
Fyrstu lög, sem sett voru um
hundahald beinlínis, eru lög nr.
8/1924, um heimild fyrir bæjar-
stjórnir og hreppsnefndir til að
takmarka eða banna hundahald í
kaupstöðum og kauptúnum. I lög-
unum segir, að siíkt skuli gert með
reglugerð, sem stjórnarráðið sam-
þykki. Ástæður þess að til þessar-
ar lagasetningar kom, voru þær
helstar, að á þessum árum var all-
mikill fjöldi hunda, sem töldust
alóþarfir, ekki síst í Reykjavík.
Var talin stafa alvarleg sýk-
ingarhætta af hundum þessum að
áliti ýmissa lækna. Sullaveiki var
ekki fátíð hér á þessum árum, en
eins og almenningur veit, þá staf-
ar hún eingöngu af hundum.
Flutningsmenn frumvarps þess,
er varð að lögum nr. 8/1924, töldu,
að ekki væri hægt að komast af án
hunda til sveita, en töldu að
hundahald í kaupstöðum væri ým-
ist alóþarft eða að mestu leyti
óþarft og að hundasægur sá sem
væri í Reykjavík væri til ógagns á
margvíslegan hátt. Börn og jafn-
vel fullorðnir ættu erfitt með að
komast leiðar sinnar fyrir þeim
hræðslulaust, ónæði væri af þeim
að nóttu og ómenningarbragur að
því að sjá gjammandi hunda á eft-
ir flestum farartækjum, sem um
göturnar fóru. Auk þessa töldu
flutningsmenn, að það væri ekkert
smáræði af mat sem þyrfti í alla
þessa hunda og væri sá matur bet-
ur kominn annars staðar. Töldu
flutningsmenn, að þrátt fyrir það
að til væru menn sem þætti fyrir
að mega ekki eiga hund, þá væri
ekki í það horfandi, þegar ríkari
ástæður mæltu á móti.
Aðalástæðan fyrir því að frum-
varpið var lagt fram var vitanlega
óttinn við sullaveikina, en ekki
hefur enn tekist að vinna bug á
henni að fullu. Það hefur líka
skipt töluverðu máli, og má segja
að þar sé um að ræða nýjan þátt í
lagasetningu hér á landi, að taka
bæri tillit til íbúa kaupstaðanna
vegna þess ónæðis, sem af slíku
takmarkalausu hundahaldi leiddi,
sérstaklega um nætur.
Þótt flutningsmenn gerðu ráð
fyrir því að takmarka mætti
hundahald jafnt sem banna, er
greinilegt að þeir hafa gert ráð
fyrir því, að frekar yrði beitt
banni en takmörkun, enda varð sú
raunin, þegar fram liðu stundir.
Umræður um málið urðu væg-
ast sagt fátæklegar á þingi og ekki
reis neinn ágreiningur um kjarna
málsins og var greinilegt að þing-
menn voru mjög á sama máli um
nauðsyn þessarar löggjafar.
Rétt er að geta þess, að fyrir
voru í lögum ákvæði um merki og
hálsbönd, sem skylt var að hafa á
hundum. Voru þessi lög ekki talin
ná tilgangi sínum og taldi Magnús
Jónsson, einn flutningsmanna
hins nýja frumvarps, að þau væru
þýðingarlaust kák, þar sem þeim
væri ekki fylgt eftir.
Ekki virðast hafa verið miklar
deilur um þessi mál á þessum ár-
um og notfærðu margar bæjar-
stjórnir og hreppsnefndir sér
heimildir laganna og settu ákvæði
um hundahald og gengu þau ein-
göngu út á bann. Raunin varð þó
sú, að eftir því sem árin liðu
slaknaði á eftirliti með því að
samþykktum þessum væri fylgt
eftir. Leið svo og beið fram til árs-
ins 1952 að til nýrrar lagasetn-
ingar kom á þessu sviði, þótt segja
megi að forsögu hennar megi ekki
rekja til sjálfs hundahaldsins
heldur hundaskattsins.
Gildandi lög
Árið 1952 flutti landbúnaðar-
nefnd neðri deildar Alþingis
frumvarp til laga um hundahald
og varnir gegn sullaveiki, eftir
beiðni félagsmálaráðuneytis, sem
hafði látið semja frumvarpið. Það
sem fyrst og fremst vakti fyrir fé-
lagsmálaráðuneytinu var, að lög-
unum yrði breytt að svo miklu
leyti sem þau snertu hundaskatt-
inn. Urðu allmiklar umræður um
þetta mál á Alþingi og breytti
landbúnaðarnefnd neðri deildar
frumvarpinu mikið frá uphaflegri
mynd, en allt snerist það þó um
hundaskattinn þar sem bændum
þótti vegið harðlega að sér með
þeim hækkunarákvæðum sem fól-
ust í frumvarpinu.
Um sjálft hundahaldið, þ.e.a.s.
heimildir til að takmarka eða
banna hundahald, var ekki fjallað.
Var því nánast um það að ræða að
verið væri að slengja saman
tvennum lögum, sem e.t.v. væri
æskilegt að væru í sama lagabálki.
Efnislega heimildin um bann
eða takmörkun hundahalds var sú
sama og í lögunum frá 1924, nema
lögin tóku fram að bæjarstjórnum
og hreppsnefndum væri heimilt að
ákveða með samþykkt sem heil-
brigðismálaráðuneytið samþykkti
að takmarka eða banna hunda-
hald í sveitarfélaginu, þannig að
allar sveitarstjórnir geta nú sam-
þykkt bann eða takmörkun á
hundahaldi og skiptir ekki máli
hvort um er að ræða sveitar-
stjórnir í þéttbýli eða strjálbýli. I
kjölfar þessara laga var farið að
setja sérstakar samþykktir um
hundahald og kvað nú við nokkuð
annan tón, þar sem ekki var ein-
göngu um að ræða bannsamþykkt-
ir heldur og samþykktir um tak-
Ingimar Sigurðsson
„Með skírskotun til
ofanritaðs, tel ég að
löggjafinn hafi búið vel
að þeim aðilum, er
heimild hafa til að tak-
marka eða banna
hundahald, kjósi þeir
slíkt og vilji þeir fylgja
því eftir. Annað mál er
að þar sem hundahald
hefur verið bannað eða
takmarkað, hefur væg-
ast sagt orðið mikill
misbrestur á hvað snert-
ir framkvæmdina.“
markanir á hundahaldi, sem þó
fyrst og fremst byggðust á því að
leyfis væri aflað hjá viðkomandi
sveitarstjórnum.
Gildandi lög um hundahald eru
því lög nr. 7/1953 um hundahald
og varnir gegn sullaveiki með
þeim breytingum sem felast í 22.
gr. laga nr. 50/1981, um hollustu-
hætti og heilbrigðiseftirlit, en vik-
ið verður að þeim síðar. í lögum
nr. 7/1953 kemur fram sú megin-
regla að hundahald sé leyfilegt,
þ.e.a.s. hafi viðkomandi sveitar-
stjórnir ekki gert um slíkt sam-
þykktir í formi banns eða tak-
mörkunar. Er því villandi að ræða
um að leyfa hundahald.
Síðla sumars 1973 barst heil-
brigðis- og tryggingamálaráðu-
neytinu samþykkt sveitarstjórnar
Garðahrepps um hundahald, þar
sem lögð voru til önnur úrræði en
þekkst höfðu fram að því. Meðal
þeirra skilyrða sem sveitarstjórn
Garðahrepps vildi setja fyrir því
að menn fengju að halda hunda,
var auk fjölmargra annarra, að
greitt yrði svokallað leyfisgjald
fyrir hvern hund og að hundeig-
andi væri skyldugur að ábyrgð-
artryggja hund sinn hjá viður-
kenndu vátryggingarfélagi.
Því er þessi samþykkt um
hundahald í Garðahreppi nefnd,
að hún olli straumhvörfum í þess-
um málum, þar sem á eftir fylgdi
skriða af samþykktum í svipuðum
búningi. Þótt gengið hafi verið frá
málum á þennan hátt, var það álit
stjórnvalda að nefnt fyrirkomulag
væri á engan hátt haldbært til
frambúðar, þar sem engin ákvæði
væri að finna í lögum er heimiluðu
gjaldheimtu, eða að krefjast
mætti tryggingar, þótt eðli máls
samkvæmt væri erfitt að fram-
kvæma takmörkun hundahalds án
slíks. Öllum þykir sjálfsagt að
þeim aðilum, sem vilja halda
hunda og ekki er bannað slíkt, sé
gert að greiða fyrir það hæfilegt
gjald og sjálfsagt þykir að hunda-
eigendum sé gert skylt að ábyrgð-
artryggja hunda sína gegn skaða-
verkum, sem þeir kunna að vinna.
Þetta leiddi til þess að við endur-
skoðun laga nr. 12/1969, um holl-
ustuhætti og heilbrigðiseftirlit,
sem hófst árið 1978 og lauk með
tilkomu laga nr. 50/1981 með
sama heiti, sem öðluðust gildi 1.
ágúst 1982, er tekin afstaða til
þessara atriða. Það er því rangt að
halda því fram, að lagaákvæði í
dag séu lítt áreiðanleg til þess að
framfylgja reglum um hundahald,
en sliku hefur verið haldið fram af
sveitarstjórnarmönnum. Auk þess
skal bent á, að refsiramma laga
nr. 7/1953, um hundahald og varn-
ir gegn sullaveiki, hefur nýlega
verið breytt svo að lögregluyfir-
völd geta nú gert húsleit vegna
hunda, þar sem brot gegn lögun-
um getur nú valdið það hárri sekt
að lög um meðferð opinberra mála
heimili húsleit. Það var ekki síst
vegna þessa, sem lögregluyfirvöld
stóðu ráðþrota gagnvart „brotleg-
um“ hundum, tækist að koma
þeim í hús áður en lögreglan kom
á vettvang. Var reyndar í Saka-
dómi Reykjavíkur árið 1975 kveð-
inn upp úrskurður þar sem synjað
var um húsleit vegna hunds sem
bitið hafði ungan dreng illa.
Þýðingarlaust kák?
Með skírskotun til ofanritaðs,
tel ég að löggjafinn hafi búið vel
að þeim aðilum, er heimild hafa til
að takmarka eða banna hunda-
hald, kjósi þeir slíkt og vilji þeir
fylgja því eftir. Annað mál er að
þar sem hundahald hefur verið
bannað eða takmarkað, hefur
vægast sagt orðið mikill misbrest-
ur á hvað snertir framkvæmdina
og hafa þessar samþykktir margar
Endanleg tillaga sænsku ríkisstjórn-
arinnar um launþegasjóði lögð fram
Frá Magnúsi Brynjólfmyni, frétU-
manni Morgunblaósins í I'ppsölum.
Launþegasjóðir þessir fela í sér
einhverjar þær mestu fjármagns-
tilfærslur og breytingar á valda-
hlutföllum sem um getur á síðustu
áratugum í Svíþjóð. Sjóðirnir
færa gífurlegt vald í hendur laun-
þegahreyfingarinnar og má líkja
þessu að nokkru við þjóðnýtingu
einkarekstrar í landinu.
Sjóðirnir munu fjármagnaðir af
umframhagnaði einkafyrirtækja
og eftirlaunagjaldi. Hver sjóður
mun hvert ár fá sem nemur 4
millj. Skr. Uppbygging sjóðanna
skal vera lokið 1990 og greiðslum
þar með hætt til þeirra.
Stjórnir sjóðanna
Hver sjóður mun hafa 9 með-
limi. Þar af skulu 5 vera frá þeim,
„sem gæta hagsmuna launþega".
Ríkisstjórnin skipar fyrst um sinn
menn í sjóðstjórnirnar, en það á
eftir að rannsaka hvort möguleiki
er að hafa beina kosningu síðar
meir.
Sjóðstjórnirnar eiga að hafa
byggðastefnu að markmiði sínu,
sem kemur fram í því að stjórn-
armenn verða úr viðkomandi
landshluta, þar sem sjóðnum er
ætlað að starfa. Hins vegar munu
sjóðirnir ekki bera neina ábyrgð á
byggðarstefnu viðkomandi lands-
hluta eða vera skyldir að beina
fjárstreymi í tiltekin byggðarlög.
Ekki hefur verið ákveðið hvernig
landshlutarnir afmarkist í smá-
atriðum, en ein tillagan gengur út
á að Norrland verði eitt svæði.
Sjóðstjórnirnar munu sjálfar
ákveða hvar skrifstofur þeirra
verða staðsettar, en ríkisstjórnin
óskar eftir hagkvæmu vali með
tilliti til miðstýringar.
Fjármögnun
Sjóðirnir fá fjármagn sitt þann-
•P
1. Öll fyrirtæki í landinu, sem
skila ákveðnum brúttóhagnaði,
munu greiða 20 prósent af gróð-
anum í formi skatts.
2. Innheimt verður sérstakt eftir-
launagjald, sem nemur 0,2 pró-
sentum.
Samanlagt gerir þetta á ári um
2 millj. Skr. miðað við verðlag
1983.
Hlutabréfakaup
Sjóðirnir skulu fjárfesta þannig
að þeir gefi sem mestan hagnað og
er ætlast til að þeir dreifi áhætt-
unni. Fjármagnið á aðallega að
nota til kaupa á hlutabréfum í
framleiðslufyrirtækjum. En sjóð-
irnir eiga einnig að geta lánað fé
til annarra peningastofnana og
keypt sig inn í minni firmu, sem
ekki eru skrásett á verðbréfa-
markaðinum.
Enginn sjóður fær að eiga meira
en 8 prósent af hlutabréfum í
hverju firma. Þessi takmörkun er
gerð til að sjóðirnir verði óháðir
sín á milli auk þess sem þeir eiga
ekki að taka á sig ábyrgð á fyrir-
tækjunum. Þessi takmörkun á
ekki við firmu, sem eru skráð á
verðbréfamarkaðinum.
Atkvæðisréttur
Hver sjóðstjórn getur fært
helming hlutabréfaatkvæðisréttar
síns í tilteknu fyrirtæki til stað-
bundins stéttarfélags. Skilyrði
fyrir yfirfærslunni er að stéttarfé-
lagið óski eftir þessari tilhögun.
Hagnaður
Hinn árlegi hagnaður höfuð-
stólsins á að gangá'til eftirlauna-
sjóðanna. Tryggingastofnun ríkis-
ins og ríkisendurskoðun mun ár
hvert gera úttekt á því hvernig
launþegasjóðunum hefur tekist að
ávaxta fjármagn sitt.
Litlir launþegasjóðir
Sjóðirnir hafa rétt til að leggja
fram fé til smáfyrirtækja, bæði
með beinum skuldbindingum og
með greiðslum í móðurfyrirtækin,
þ.e. fjármögnunarfirmu.
Ríkisstjórnin vill auk þess stýra
fjárstreyminu beint til smáfyrir-
tækja. Tillagan gengur út á að 100
millj. Skr. verði notaðar til að
stofna sérstakan „smáfirmasjóð",
sem verði tengdur fjármögnun-
arbankanum. Tilgangur sjóðsins
verður annars vegar að hvetja til
stofnunar sérstaks fyrirtækis, er
sér um kauphallarviðskipti og
hins vegar að leggja fram áhættu-
samar lánveitingar til smáfyrir-
tækjanna. Nákvæmari tillaga um
smáfirmun verður lögð fram
seinna.
Viðbrögð
Borgaralegu flokkarnir, samtök
atvinnulífsins og langflestir at-
vinnurekendur hafa harðlega
gagnrýnt þessar tillögur á meðan
launþegahreyfingin LO (ASÍ) hef-
ur ákaft fagnað tillögunum.