Morgunblaðið - 20.01.1984, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 20. JANÚAR 1984 25
sókn Per Borten, forsætisriðherra Noregs).
stytta sem honum var lífsnauðsyn
eftir að hann fékk áfallið og barð-
ist við að komast til starfa á ný.
Við Rúna sendum Ingibjörgu og
börnunum, Kristínu og Jóni, okkar
innilegustu samúðarkveðjur. Guð
blessi okkur öllum minningu
Magnúsar Jónssonar.
Lárus Jónsson
Magnús Jónsson bankastjóri frá
Mel átti sæti í Áfengisvarnaráði
frá því Alþingi kaus í það fyrst
1954 þar til hann varð fjármála-
ráðherra 1965. Þá sagði hann af
sér og varamaður hans, Páll V.
Daníelsson forstjóri, tók við.
Magnús Jónsson var fyrsti ritari
Áfengisvarnaráðs og var það í
áratug. Hann átti drjúgan þátt í
að móta starfshætti og viðhorf. Að
því höfum við búið alla tíð. Til
hinstu stundar var hann hollur
ráðgjafi og tryggur leiðsögumaður
þeim sem vildu vinna að heil-
brigðu og fögru mannlífi, frelsun
fólks úr fjötrum áfengis og ann-
arra vímuefna.
Skarpskyggni og góðvild mót-
uðu afstöðu hans. Á tímum þegar
„Oft er það með ákefð varið
eymd og neyð sem stafar frá,
fram það logna blákalt barið,
blindir þér sem eiga að sjá,“
haggaðist Magnús Jónsson ekki.
Viðhorf hans voru á bjargi byggð
og goluþytur tísku og sýndar-
mennsku, jafnvel þótt hann stæði
úr nösum þeirra sem ættu að sjá
sæmilega, raskaði í engu grund-
vallarsjónarmiðum hans. Þau
voru ávöxtur vitsmuna, óhvikullar
réttlætiskenndar og óvenju næmr-
ar skynjunar á fegurð óbrotinna
og einfaldra lífshátta íslensks
sveitafólks um aldir.
Magnús Jónsson var það stór-
brotinn að æðstu vegtyllur stigu
honum ekki til höfuðs og urðu
honum aldrei jökultindur hefðar.
Því síður gerði hámenntun hann
að sjálfbirgingslegum aivitringi.
Bestu eðliskostir íslenskrar al-
þýðu spegluðust í fari hans og
störfum.
Á fimmtudegi hittum við, tveir
félagar úr bindindishreyfingunni,
Magnús Jónsson á skrifstofu hans
í Búnaðarbankanum. — Hann
kvaddi okkur með hlyjum árnað-
aróskum og hvatti til að láta ekki
deigan síga í baráttunni fyrir heill
og hamingju íslensks fólks. Að
morgni næsta dags var hann horf-
inn úr veröld vor manna. En
hvatning hans varir.
Guð blessi ástvinum hans minn-
inguna um fágætlega heilsteyptan
mann og góðan dreng.
Guð gefi íslendingum sem flesta
menn honum líka.
Ólafur Haukur Árnason
Við dánarbeð Magnúsar Jóns-
sonar langar mig til að mega
flytja þakkir frá þeirri fjölskyldu
sem féll í hans hlut að kynnast
eftir að hann kvæntist fyrir rúm-
um þrjátíu og þrem árum. Fyrst
vil ég þakka fyrir hönd tengdafor-
eldra hans, móður minnar og föð-
ur. Þeim reyndist hann alla tíð
eins og skilgetinn sonur. Og frá
okkur öllum hinum, sem áttum
hann að bróður og vini, er mér
einnig ljúft að þakka við leiðarlok.
Ef til vill urðu hinir miklu eðl-
iskostir Magnúsar augljósastir í
viðmóti hans við fjölskyldu sína,
konu, bðrn og bamabörn, sem
honum voru svo hjartfólgin, einn-
ig okkur hin sem stóðum fjær. Þar
gat hann varpað af sér áhyggjum
stjórnmála- og veraldarvafsturs,
opnað hjarta sitt, sagt hug sinn
allan. Og aldrei var þar annað að
finna en það eitt sem prýða má
þann best sem er frábærlega vel af
guði gerður og engu hefur glatað
af góðu veganesti í andviðrum lífs-
ins.
í dag verður það trúlega rifjað
upp sem einkum mun tryggja
Magnúsi veglegan sess í stjórn-
mála- og atvinnusögu þjóðarinnar,
minnst á ævintýrið um sveitapilt-
inn sem ruddi sér braut af eigin
rammleik til ágætrar menntunar
og mikilla mannvirðinga. Vonandi
gleymist þá ekki að geta þess að
Magnús var í hópi þeirra sárafáu
manna sem ávinna sér í miklum
ábyrgðarstöðum engu síður virð-
ingu og aðdáun andstæðinga en
jábræðra.
Þess verður einnig eflaust
minnst að Magnúsi tókst með
stálvilja og frábærri þrautseigju
að ljúka fullum starfsdegi um
langt árabil eftir að sjúkdómur
hafði lamað starfsþrek hans fyrir
rúmum áratug. En ég vona að ekki
gleymist þá að geta þess að aldrei
heyrðist hann kvarta um and-
snúin örlög en reyndi jafnan að
láta það gleymast öðrum að hann
gengi ekki heill til skógar, og leit-
aðist við að njóta þeirrar lífsfyll-
ingar sem unnt var að fá innan
þeirra takmarka sem afleiðingar
sjúkdómsins settu.
Vitanlega er það mikið hryggð-
arefni að sjúkleiki skyldi leggja
þröskuld á framabraut Magnúsar
í stjórnmálum, torvelda honum
dagleg störf og gera hann ófæran
um að njóta eðlilegs lífs. En „gull
prófast í eldi“. Án þessarar
þungbæru lífsreynslu myndum við
ekki í dag hafa hugmynd um þá
hetjulund sem einkenndi síðustu
æviár Magnúsar. „En skugginn er,
þegar á allt er litið, afsprengi
ljóssins," segir Zweig í hinni frá-
bæru bók sinni „Veröld sem var“.
Þess vegna leikur nú birta hetj-
unnar, sem rís gegn myrkum ör-
lögum, um minningu Magnúsar
Jónssonar. Og hið eftirminnilega
fordæmi hans mun verða mörgum
þeim til hvatningar sem ákveða að
sannreyna ágæti finnska spak-
mælisins um sterkan vilja er brýt-
ur sér jafnan braut, jafnvel gegn-
um granítið grátt.
Ef ég ætti að nefna eitthvað eitt
sem öðru fremur grundvallaði
þann mikla trúnað og frábæra
traust sem Magnús naut alla tíð,
þá var það hið óskeikula brjóstvit
hans. Hann gat á svipstundu
greint kjarna frá hismi mála og
skýrt frá rökstuddum skoðunum
sínum af festu en þó miklum hlý-
leik og virðingu fyrir viðhorfum
annarra. í afstöðu til allra mála
var hann strangheiðarlegur og vék
aldrei frá þeim málstað sem hann
taldi hverju sinni réttan. Þrátt
fyrir fastmótaðar hugmyndir um
menn og málefni var hann
beiskjulaus, sáttur við guð sinn og
samferðamenn og þakklátur fyrir
hverja þrautalausa stund.
Engan hef ég vitað sleppa jafn
vel við brunasár úr eldi mikilla
valda og mannvirðinga. Þess
vegna urðu þar engin ör, allt jafn
slétt og fellt og það hafði áður ver-
ið í uppvextinum hjá foreldrunum
góðu að Mel. Öll sýndarmennska
var honum víðs fjarri, látlaus en
virðuleg framkoma eðlislæg.
Ljúfustu minningar frá langri
samfylgd okkar Magnúsar verða
tengdar honum, brosmildum,
léttmálum og hjartahlýjum, í hópi
fjölskyldu okkar. Þar fann ég best
hve frábæran dreng og mikinn
ágætismann Magnús Jónsson
hafði að geyma. Vegna þess veit ég
örugglega að þeir sem þekktu
hann best sakna hans nú sárast.
Dapurlegt er að hann skyldi verða
að falla skyndilega fyrir aldur
fram.
Já. Skyndilegt var það, enda
þótt við værum lengi búin að
óttast að lífsþráður hans væri
veikur.
Fimmtudagskvöldið 12. þ.m.
sátum við saman á heimili mínu.
Við skemmtum okkur stórvel.
Seinna rifjaðist það upp að þetta
kvöld hafði Magnús einmitt verið
óvenju stálsleginn, slunginn við
spilaborð, spaugsamur í spjalli og
þakklátur fyrir ljúft kvöld. Ég
stóð svo á tröppunum og horfði á
eftir þeim þar sem Magnús gekk
út að bifreiðinni studdur af Ingi-
björgu. Svo óku þau brott. Stuttu
síðar var hringt. Heimferðin hafði
gengið að óskum. Við skiptumst á
kveðju- og þakkarorðum. Einn af
mörgum unaðslegum fundum var
á enda. Og gott var að ganga til
hvílu í fullvissu þess að við ættum
enn eftir að lifa saman ótal marg-
ar ljúfar stundir. Ekkert var fjar-
lægara en dauðinn þetta janú-
arkvöld.
Um nóttina brá hann sigðinni.
Sigurður Magnússon
Magnús Jónsson varð fjármála-
ráðherra árið 1965 og gegndi því
starfi til 1971. Það kom því í hlut
Magnúsar Jónssonar að stýra
fjármálum ríkisins þegar áföllin
vegna þriðjungs samdráttar í út-
flutningstekjum þjóðarinnar
dundu yfir á árunum 1967 og 1968.
Þáttur Magnúsar í lausn þess
vanda verður líklegast aldrei met-
inn til fulls. Hann var réttur mað-
ur á réttum stað og með réttsýni
sinni, kjarki og staðfestu reyndist
hann sá klettur, sem þjóðinni var
nauðsyn á í þessum þrengingum.
í tíð Magnúsar Jónssonar urðu
grundvallarbreytingar í fjármála-
stjórn ríkisins, sem hann leiddi
farsællega.
Ég átti því láni að fagna að vera
einn í hópi nokkurra ungra
manna, sem hófu störf hjá Magn-
úsi, þegar hann var fjármálaráð-
herra. Sá tími, sem við störfuðum
undir stjórn Magnúsar var okkur
öllum ómetanlegur skóli. Hann
var kröfuharður húsbóndi en rétt-
sýnn og raungóður. Magnús hafði
lag á því að sýna undirmönnum
sínum þannig traust, að því vildi
enginn bregðast. Vinnuálagið var
oft mikið og vinnudagurinn lang-
ur, en við minnumst þessara daga
í samstarfi við Magnús með
ánægju og þakklæti. Það vega-
nesti, sem við höfðum með okkur
frá því samstarfi út í lífið verður
honum aldrei fullþakkað. Blessuð
sé minning hans.
Stcinar Berg Björnsson
Haustið 1939 settist sá er þessar
línur ritar í Menntaskólann á Ak-
ureyri. Þar var margt forvitnilegt
og skemmtilegt að sjá og upplifa.
Mannval var þar mikið meðal
kennara og nemenda sem vakti at-
hygli og aðdáun þeirra er nýir
komu í skólann. Frá þessum vetri
minnist ég m.a. sérstaklega eins
nemanda, sem með vasklegri
framkomu sinni og í senn prúð-
mannlegri setti svip á lífið í skól-
anum. Þessi maður, Magnús
Jónsson frá Mel, varð síðan vinur
minn er við sóttum laganám sam-
tímis í Háskóla Islands og bjugg-
um lengi í nábýli á Nýja stúdenta-
garðinum. Samskipti okkar voru
mikil á þessum tíma. Við lásum
nokkuð á sama stað, við sóttum
saman skemmtanir, við ræddum
mikið um pólitík, við höfum sér-
staka samvinnu varðandi frétta-
öflun af gangi heimsstyrjaldar-
innar m.a. með því að hlusta mikið
á breska útvarpið og þannig mætti
lengi telja um samskipti okkar í
leik og námi. Allir sem kynntust
Magnúsi hlutu að finna óvenju-
lega mannkosti er hann hafði
hlotið í vöggugjöf. Það fór heldur
ekki á milli mála að hæfileika sína
til starfa, þ. á m. forystustarfa,
vildi hann heill og óskiptur gefa
þjóð sinni. Enda varð Magnús frá
Mel áhrifamikill leiðtogi og afar
farsæll í öllu sem hann tók sér
fyrir hendur. Ég rek ekki í þessum
fáu línum afrek Magnúsar Jóns-
sonar. Það munu aðrir gera. Mig
langar fyrst og fremst til þess að
láta í ljósi þakkir mínar fyrir
gömul kynni og góðar minningar.
Ég sendi eiginkonu Magnúsar
Jónssonar, frú Ingibjörgu Magn-
úsdóttur, og þeirra fjölskyldu allri
innilegar samúðarkveðjur og bið
þeim Guðs blessunar.
Eins og fyrr er getið þá vöktu
eiginleikar Magnúsar Jónssonar
athygli og aðdáun við fyrstu
kynni. Hann var mjög vel á sig
kominn bæði andlega og líkam-
lega. Vitsmuni hans og starfsgetu
ber enginn brigður á. Það sem
einnig kom strax í hugann voru
ótvíræðir forystuhæfileikar, fast-
mótaðar skoðanir og hæfni til þess
að vinna að framgangi þeirra, m.a.
með góðum penna að ógleymdri
óvenjulega glæsilegri mælsku úr
ræðustól, og framkomu allri, bæði
í einkalífi og opinberu hlutverki.
Sá hópur er lauk prófi í lögum
frá Háskóla íslands 1946 er því
miður farinn að þynnast, og nú
síðast með fráfalli Magnúsar
Jónssonar. Við sem eftir lifum lít-
um til þeirra daga með eftirsjá en
eigum þó minningu þeirra daga til
að ylja okkur við.
Hin síðari ár leið oft langur tími
milli þess að við Magnús hefðum
skipti saman. En í hvert sinn er
svo bar til þá var Magnús ævin-
lega í viðmóti eins og við hefðum
verið á Nýja Garði í gær. Þetta
segir líka sína sögu um Magnús
Jónsson frá Mel.
Vilhjálmur Árnason
Kveöja frá bekkjarbróður
Hann hófst til mikilla áhrifa og
valda af sjálfum sér, þessi fátæki
en dugmikli, skagfirski sveita-
drengur. Hann átti enga valda-
menn að, né aðra pótintáta að
bakhjarli. Hans beið aðeins að
stíga efsta þrepið upp metorða-
tröppurnar eða streitustiga
stjórnmálanna þegar örlaganorn-
irnar lustu hann þeirri lömun,
sem bægði honum frá æðsta
valdastólnum og skildi hann eftir
óvígan sem væntanlegan leiðtoga
og foringja flokks síns. En þar
hátt uppi í því úlfabæli valdastóla
eru veður öll válynd og þar gnauða
oft kaldir vindar. Viðkvæmar og
tilfinninganæmar sálir bogna eða
brotna, en hinir standa af sér alla
óvæga storma og stórviðri stjórn-
málanna án þess að depla auga.
Þar fer jafnvel stundum lítið fyrir
vináttu og bræðraböndum nán-
ustu samherja þegar auður ráð-
herrastóll er í augsýn.
Hver veit nema betur hefði far-
ið ef þessi sí-sóandi og eyðslusjúka
þjóð hefði lengur notið aðsjálni og
búandlegrar sparsemi hins gætna
og dygga fjárhirðis frá Mel. Fáum
hefði tekizt betur að lægja ófrið-
aröldur meðal flokksbræðra sinna.
Að minnsta kosti hefði þessi
makalausa þjóð ekki getað speglað
glannalega ásjónu sína og póker-
fés í galtómum ríkiskassanum
eins og í dag.
Þrátt fyrir margvíslega mögu-
leika náði Magnús aldrei að spill-
ast. Heiðarleikinn og ærlegheitin
voru honum í blóð borin ásamt
órofa trygglyndi. Hann var við-
kvæmur undir niðri eins og marg-
ir ættmenn hans og framsæknir
frændur af Skeggstaðaætt. Ef það
er nokkurri ætt til inntektar að
peðra úr sér sem flestum alþingis-
mönnum, þá á sú húnvetnska
Skeggstaðaætt metið. Hefir hún
getið af sér rösklega tuttugu slíka
síðan sá fyrsti þeirra, Jón Pálma-
son eldri í Stóra-Dal, settist á
þingbekkina einhverntíma upp úr
miðbiki síðustu aldar.
Magnús frá Mel var flóðmælsk-
ur og vildi vel. Hann var gæddur
fjölþættum gáfum og miklum
hæfileikum, sem sómt hefðu hon-
um sem farsælum foringja og
þjóðskörungi. Magnús var góð-
menni og sannur sonur sveitar
sinnar. Hér áður fyrr meðan heils-
an leyfði hvarf hann í sumarleyf-
um norður á æskustöðvar í Skaga-
firði til að hjálpa öldruðum for-
eldrum við heyskapinn meðan aðr-
ir héldu til suðrænna sólarlanda.
Hann var ástsæll meðal okkar
bekkjarsystkinanna, allt frá glöðu
og Ijúfu skólaárunum á Akureyri.
Við getum sætt okkur við, að
hugsun hans og gáfnafar var
óskert eftir áfallið. Eins getum við
nú látið huggast þar sem síðara
áfallið sendi hann ekki til ævi-
langrar og ósjálfbjarga stofnunar-
dvalar. Þannig á dauðinn líka til
með að vera líknsamur.
Óskiljanlegar og furðulegar eru
gerðir og duttlungar forsjónarinn-
ar eins og að hremma þann sem
sízt skyldi, hinn vammifirrta og
hreinlundaða, sem aldrei sté al-
varleg víxlspor á vandförnum vegi
dyggðanna eða bergði nokkru
sinni af göróttum bikar Bakkus-
ar. Á meðan létu örlaganornirnar
okkur hina í friði, okkur syndasel-
ina og ábyrgðarlausu slæpingjana,
sem fáum ennþá að leika lausum
hala og njóta óáreittir lystisemda
lífsins án þess að hafa til þess
unnið. Mikið munum við gamlir
samstúdentar sakna hans á bekkj-
arhófum, þar sem þau ágætu hjón,
Magnús og Ingibjörg, létu sig
sjaldan vanta og héldu hvað mest
uppi fjörinu. Við söknum hans
ekki sem bankastjóra og áhrifa-
manns, heldur vegna hins, að fyrir
hugskotsjónum okkar var hann
alltaf sami gamli, góði Magnús
okkar frá Mel.
Örlygur Sigurðsson