Morgunblaðið - 20.01.1984, Blaðsíða 24

24 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 20. JANÚAR 1984
Magnús Jónsson frá Mel
um Magnúsar öllum sendum við
Dóra nú innilegar samúðarkveðj-
ur.
Jóhannes Nordal
Kveðja úr héraði
Magnús Jónsson frá Mel, fyrr-
verandi ráðherra og bankastjóri,
varð bráðkvaddur að heimili sínu
aðfaranótt þess 13. þessa mánað-
ar. Mér þykir hlýða að kveðja
þennan nágranna minn og vin með
nokkrum orðum við þessi vista-
skipti hans.
Sporaslóðir okkar Magnúsar
lágu fyrst saman í félagsmálum
framhaldsskólanna um miðjan
fjórða áratuginn en sá félagsskap-
ur hét Samband bindindisfélaga í
skólum. Brátt' lágu leiðir okkar
saman í Sambandi ungra sjálf-
stæðismanna og síðar í Sjálfstæð-
isflokknum og þá einkum meðan
hann var fjármálaráðherra og ég
starfaði sem oddviti Mosfells-
hrepps. Bankastjóri Búnaðar-
bankans var hann 1961—’65 og
aftur 1971 en sá banki var aðal-
viðskiptabanki minn og fyrirtækja
hér um slóðir. Árið 1971 stofnaði
Búnaðarbankinn útibú að Varmá í
Mosfellssveit með viðskiptasvæði
aðallega í upphreppum Kjósar-
sýslu og nágrenni en útibúið var
opnað 1. apríl 1971.
Eins og af þessu má sjá hafa
samskipti okkar Magnúsar verið
margvísleg og vil ég og við aðrir
heimamenn hér þakka holl ráð og
drengskap sem við höfum notið
þessi undanfarin ár.
Fyrir nokkrum árum ákvað fjöl-
skyla Magnúsar að draga sig út úr
ys og þys höfuðborgarinnar og
sest var að á kyrrlátum stað hjá
okkur í Mosfellssveitinni.
Að mínu mati var Magnús frá-
bær embættismaður og rækti öll
sín störf stór og smá af alúð og
kostgæfni. Að öllum öðrum ólöst-
uðum er það almennt og réttilega
talið, að fjármálum ríkisins væri
ekki í annan tíma betur stjórnað
en er Magnús sinnti því starfi.
Bankastjórastörfin rækti hann
einnig með ágætum en ávallt voru
skyldurnar við stofnunina sem
sátu í fyrirrúmi en þó einlægt með
ríkri tilfinningu fyrir þeim erind-
um sem menn báru á borð hans.
Bankastjórar verða oft og mörg-
um sinnum að synja beiðnum
manna en ekki er sama hvernig
það er fram sett. Magnús var einn
af þeim mönnum sem spurði
margs er menn báru erindi sín
fyrir hann og þá var eins gott að
hafa málin vel undirbúin. Hann
var alira manna fljótastur að
setja sig inní hin ólíkustu málefni
og þekkti völundarhús viðskipta
og fjármála manna best. Enda
þótt ekki fengjust úrlausnir á er-
indum manna í heimsókn til
bankastjórans eða ráðherrans
hafði Magnús oftast ráð undir rifi
hverju og lagði drög að aðför að
hinum ýmsu vandamálum sem
upp komu. Ráð hans voru farsæl,
byggð upp af kunnáttu og reynslu
og umfram allt af sterkum vilja til
þess að finna lausnina á hag-
kvæman hátt.
Bankaútibúið að Varmá var
opnað eins og áður segir þann
fyrsta apríl 1971 án allrar við-
hafnar enda voru heimamenn og
stórn bankans sammála um að
verja heldur nokkrum fjármunum
til menningarmála. Það heillaráð
var tekið að taka þátt í kaupum á
hljóðfæri í félagsheimili hrepps-
ins og með framiagi tókst að eign-
ast hið vandaðasta hljóðfæri, flyg-
il, sem völ var á um þessar mund-
ir. Þessa hljóðfæris hafa menn nú
notið á annan áratug og eiga eftir
að hlýða á hljóma þess vonandi
um langa framtíð minnugir þess
sem vel er gert.
Magnús var kvæntur Ingibjörgu
Magnúsdóttur, hinni mætustu
konu, og hefir samband þeirra
mótast af ást og eindrægni, ekki
síst eftir að Magnús varð fyrir
heilsufarslegu áfalli fyrir nokkr-
um árum. Þá leit helst út fyrir að
starfstíma hans væri lokið en með
eindæma kjarki og þrautseigju
tókst Magnúsi að komast það til
heilsu að hann sinnti öllum sínum
skyldustörfum svo að varla var á
betra kosið. Ingibjörg átti sinn
stóra þátt í að ná þessum árangri,
með viljastyrk og ástundun bónda
síns gátu þau notið lifsins saman
þar til yfir lauk.
Við þetta tækifæri vil ég þakka
Magnúsi samfylgdina um langt
árabil og fjölskyldu hans, mínum
góðu nágrönnum, vináttu og
tryggð.
Ástvinum hans votta ég einlæga
samúð við fráfall hans.
Nú er skarð fyrir skildi er svo
góður drengur er genginn, en
minningin lifir.
Jón M. Guðmundsson
Á þeim krossgötum þar sem
skilur leiðir hinna lifandi og hinna
dauðu lítum við um öxl og minn-
umst þess, sem hinn látni var
okkur og umhverfi sínu meðan
hans naut við.
Sá hluti af lífsstarfi Magnúsar
Jónssonar, sem skrifari þessarar
greinar finnur sig knúinn til að
fjalla um að honum látnum, eru
árin, sem hann gegndi embætti
fj ármálaráðherra.
Fjármál ríkisins urðu drjúgur
þáttur í starfsferli Magnúsar
Jónssonar. Hann hóf störf í fjár-
málaráðuneytinu ungur lögfræð-
ingur og kynntist þannig náið öll-
um þeim verkefnum, sem ráðu-
neytinu er ætlað að fást við.
Nokkrum árum síðar, þegar
Magnús hafði tekið sæti á Alþingi,
varð hann formaður fjárveitinga-
nefndar og varð þá gagnkunnugur
ríkisfjármálunum frá öðrum sjón-
arhóli.
Þegar hann svo var til þess kall-
aður að gegna embætti fjármála-
ráðherra, sem hann gerði 1965—
1971, var hann þess vegna vel bú-
inn að þekkingu og reynslu til að
takast á við það vandasama starf.
Persónulegir eiginleikar hans
nutu sín vel í þessu starfi. Hann
var einarður, stefnufastur og
sjálfum sér samkvæmur í öllu,
sem hann gerði, íhugull, en samt
skjótur til ákvörðunar. Þetta gerði
okkur embættismönnum ráðu-
neytisins á þessum tíma öll störf
léttari. Við vissum alltaf glöggt til
hvers var ætlast af okkur. Megin-
reglurnar voru af hans hálfu ljós-
ar og festan að standa við þær.
Magnús var ákveðinn húsbóndi,
sem kunni vel að nýta sér það lið,
sem ráðuneytið hafði á að skipa
þegar hann kom þar til forystu
eða valdi sér síðar til starfa.
Með þessum hætti varð Magnús
Jónsson mjög virkur ráðherra.
Ferill hans einkenndist af stöð-
ugri og skipulegri viðleitni til að
bæta rekstur ríkisins, ná virkari
tökum og betri gát á öllu því, sem
að fjármálum þess vissi, bæta nýt-
ingu fjármuna og halda skynsam-
lega í við útgjöld.
Aðferðin, sem beitt var fólst í að
greina vandamálin, sem við var að
fást, og gera ráðherra grein fyrir
eðli þeirra. Hann mótaði síðan
stefnuna, sem verða skyldi til
iausnar og fól sínu liði fram-
kvæmd hennar.
Eftir á að hyggja fólst í þessari
aðferð gild stjórnmálaleg heim-
speki. Stjórnmálamaður leysir
ekki vandamál með því að greiða
úr vanda borgaranna eins og eins,
heldur með því að marka stefnu,
sem gildir fyrir þá alla. Glögg-
skyggni Magnúsar Jónssonar á
þörfina fyrir slíka almenna
stefnumörkun, sem síðan skyldi
gilda jafnt fyrir alla, hver sem í
hlut átti, var hans aðal sem ráð-
herra og þar með sem stjórnmála-
manns. Þess vegna var hann far-
sæll og virtur, enda á saga hans og
lífsviðhorf erindi við hvern þann,
sem af alvöru vill gefa sig að
stjórnmálastörfum í þágu þjóðar-
innar.
Það, sem lengst mun að búið af
verkum Magnúsar Jónssonar sem
fjármálaráðherra er forysta hans
að setningu laga um fjárlög og
ríkisreikning og átakinu að koma
þeim í framkvæmd. Þetta var
mikið og tímabært verk, sem gerði
alla umsýslu með fjárreiður ríkis-
ins, gát á þeim og skráningu
tryggari og nútímalegri en verið
hafði. Jafnframt gaf það Alþingi
yfirsýn yfir alla starfsemi ríkis-
ins, sem það ekki hafði áður. Mun
stjórnsýsla ríkisins um ókomin ár
búa að þessu merka frumkvæði
hans að því að færa meðferð fjár-
mála ríkisins inn í nútímann.
Nú, að Magnúsi Jónssyni gengn-
um, leita minningar frá þessum
liðnu árum fast á. Við, sem störf-
uðum undir hans stjórn á þessum
tíma, erum þakklátir fyrir að hafa
fengið færi á að taka þátt í þessu
starfi með honum og fyrir þá
reynslu, sem það var.
Við biðjum hinum látna bless-
unar og vottum Ingibjörgu og fjöl-
skyldunni okkar dýpstu samúð.
Jón Sigurðsson
Vinur minn, Magnús Jónsson,
bankastjóri, fyrrverandi þingmað-
ur og ráðherra er látinn. Hann
varð fyrir alvarlegu áfalli fyrir
nærri 10 árum, en með fádæma
dugnaði, karlmennsku og skap-
festu, sem einkenndi Magnús svo
mjög, tókst honum, með góðri að-
stoð konu sinnar, Ingibjargar, að
ná undraverðri heilsu. Eftir áfall-
ið tók hann við fyrra starfi sínu
sem bankastjóri Búnaðarbankans
og fór þar til starfa eins og venju-
lega daginn áður en hann varð
bráðkvaddur að heimili sínu að-
faranótt föstudagsins 13. jan. sl.
Þetta skyndilega fráfall Magnúsar
er þeim mun sárara sem það kom
svo mjög á óvart.
Magnús Jónsson var fæddur að
Torfumýri í Akrahreppi hinn 7.
sept. 1919. Hann var því einungis
liðlega 64 ára þegar hann lést.
Foreldrar hans voru Jón Eyþór
bóndi þar og síðar á Mel í Stað-
arhreppi, og kona hans, Ingibjörg
Magnúsdóttir. Hann lauk stúd-
entsprófi frá Menntaskólanum á
Akureyri 1940 og lögfræðiprófi frá
Háskóla íslands 1946. Hann var
ritstjóri íslendings árin
1946—1948, fulltríu í fjármála-
ráðuneytinu frá 1948 til 1953,
framkvæmdastjóri Sjálfstæðis-
flokksins 1953 til 1960 og banka-
stjóri Búnðarbankans 1961 til 1965
og að nýju frá 1971 til dauðadags.
Magnús var frá unga aldri með-
al fremstu forystumanna í Sjálf-
stæðisflokknum. Hann var for-
maður Sambands ungra sjálfstæð-
ismanna 1949 til 1955 og ritstjóri
Stefnis frá 1950 til 54. Hann varð
varaþingmaður Eyfirðinga 1951,
en þingmaður þeirra frá árinu
1953 fram að breytingu á kjör-
dæmaskipaninni 1959. Eftir það
var hann þingmaður Norður
landskjördæmis eystra fram að
kosningum 1974. Hann var fjár-
málaráðherra í viðreisnarstjórn-
inni í maí 1965, fyrst undir forsæti
Bjarna Benediktssonar og síðar
Jóhanns Hafstein. Hann lét af því
embætti við stjórnarskiptin 1971.
Hann var kjörinn varaformaður
Sjálfstæðisflokksins í nóvember
1973 en gaf hvorki kost á sér
áfram til þess starfs né framboðs
til þingmennsku á árinu 1974 sak-
ir heilsubrests.
Magnús gegndi og fjölda ann-
arra trúnaðarstarfa í nefndum og
ráðum fyrir Sjálfstæðisflokkinn,
sem hér verða ekki talin. Þó var
hann áhugamsamur um bindind-
ismál og var m.a. formaður Lands-
sambandsins gegn áfengisbölinu
um skeið.
Ég kynntist störfum Magnúsar
fyrst, þegar hann var þingmaður
Eyfirðinga. Hann kom þá oft í
Ólafsfjörð þar sem ég átti heima
þá þótt dvölin þar væri stopul
vegna skólagöngu. Ég minnist
þess mikla trausts sem Magnús
ávánn sér í þessu harðbýla byggð-
arlagi sem þá var, enda var hann
ötull hvatamaður að umbótum
þar, m.a. lagningu Múlavegar.
Hann lét ekkert aftra sér frá að
heimsækja staðinn reglulega og
var þá Ingibjörg oftast með í för.
Samheldni þeirra hjóna átti
drjúgan þátt í því að traustari
fylgismenn og vini hafa áreiðan-
lega fáir stjórnmálamenn eignast
en Magnús á þessum árum í
Ólafsfirði.
Við kjördæmabreytinguna 1959
urðu þeir vinirnir Jónas Rafnar í
1. sæti lista Sjálfstæðisflokksins í
Norðurlandskjördæmi eystra og
Magnús í öðru sæti. Þeir hlutu
kjördæmakosningu á meðan þeir
voru í þessum sætum fram til 1971
og raunar varð þriðji maður list-
ans, Bjartmar Guðmundsson,
jafnan landskjörinn einnig á
þessu tímabili. Ein af notalegri
minningum sem ég á úr pólitísku
vafstri er samvinna þeirra Magn-
úsar og Jónasar. Ég þekki fá dæmi
um slíkt, enda vinátta milli þeirra
traust og sterk. Oft var hart vegið
að þeim félögum á þessum við-
reisnarárum, sem svo eru nefnd,
eins og gefur að skilja. Þeim brást
þó hvorki vörn né sókn og ævin-
lega urðu kosningaúrslitin óvænt-
ust, þegar mest var hamrað á því
af andstæðingunum að fella
Magnús Jónsson. Þá kom í ljós að
Magnús hafði traust langt út fyrir
raðir Sjáifstæðisflokksins. Slík
voru hans störf.
í vorkosningunum 1971 gaf Jón-
as Rafnar ekki kost á sér til fram-
boðs. Við Magnús vorum þá kosnir
saman á þing og hugði ég gott til
þess að njóta forystu hans og sam-
starfs við hann um nokkra hríð.
Svo varð þó aðeins um tveggja og
hálfs árs skeið. Frá þessum tíma á
ég þó margar minningar, og við
hjón, sem ylja okkur enn, einkum
frá ‘erðalögum okkar með Magn-
úsi )g Ingibjörgu um kjördæmið á
sun rin, og ógleymanlegir eru mér
margir fundir með Magnúsi, þegar
hann með rökfimi og sannfær-
ingarkrafti heillaði bæði pólitíska
samherja og andstæðinga.
Pólitískur ferill Magnúsar
Jónssonar var glæsilegur og störf
hans farsæl. Hann var afburða-
snjall ræðumaður, traustur,
þróttmikill í fasi, heiðarlegur
drengskaparmaður sem hvarvetna
ávann sér fylgi og traust. Hann
hafði sjálfur barist til mennta og
bjargálna og átti þá hugsjón heit-
asta að allir þegnar þjóðfélagsins
gætu notið dugnaðar síns, fram-
taks og áræðis. í tíð hans, sem
fjármálaráðherra var brotið blað í
virkri stjórn ríkisfjármála svo
sem enn er í minnum haft. Hann
hafði víðtæka þekkingu á þjóð-
málum, þótt hann kysi að helga
sig einkum efnahags- og atvinnu-
málum, orku- og samgöngumál-
um. Hann var frumkvöðull að því
að hrinda í framkvæmd hugmynd-
um til eflingar atvinnulífs á
landsbyggðinni, t.d. með stofnun
atvinnubótasjóðs, sem síðar var
nefndur atvinnujöfnunarsjóður,
með gerð og framkvæmd byggða-
áætlana o.s.frv. Það var mikið
áfall fyrir Sjálfstæðisflokkinn að
missa svo mikilhæfan forystu-
mann úr fremstu framvarðarsveit
sinni, þegar heilsubrestur varð til
þess að Magnús hlaut að draga sig
í hlé frá stjórnmálastörfum.
Við skyndilegt fráfall Magnúsar
Jónssonar setur menn hljóða.
Hann er mörgum mikill harm-
dauði. Mestur er þó harmur kveð-
inn að Ingibjörgu og börnum.
Ingibjörg var Magnúsi einstæður
lífsförunautur. Hún tók þátt í
pólitísku starfi hans, fundahöld-
um og gestamóttökum af lífi og
sál. Fagurt heimili þeirra hjóna á
Einimelnum var opið okkur stuðn-
ingsmönnum og samherjum
Magnúsar. Þar var oft mann-
margt, t.d. þegar landsfundir voru
haldnir. Þar var ekki einungis að
finna kræsingar heldur þá hlýju
og vinarþel sem seint verður full-
þakkað eða metið. Þá reyndist
Ingibjörg Magnúsi sú stoð og