Morgunblaðið - 20.01.1984, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 20. JANÚAR 1984
Áttræður:
Séra Jakob Jónsson
Séra Jakob Jónsson, dr. theol.,
er áttræður í dag, 20. janúar. I því
tilefni langar mig að færa honum
hjartans heillaóskir frá hans
gamla söfnuði og starfsvettvangi,
Hallgrímskirkju. Séra Jakob er
þjóðkunnur maður, nánast þjóð-
sagnapersóna, enda komið víða við
á langri leið. Hann hefur ekki ver-
ið við eina fjölina felldur og unnið
stórvirki á sviði bókmennta og vís-
inda og hróður hans borist víða
um lönd. En það er presturinn og
kennimaðurinn, séra Jakob, sem
mér er hugstæðastur. Honum
kynntist ég sem barn og síðar
fermingardrengur, loks sem læri-
sveinn er ég aðstoðaði við barna-
starf og var meðhjálpari í afleys-
ingum og seinna eftirmaður hans.
Ég hreifst af þeirri reisn sem ein-
kenndi messugjörðir hans og
helgiþjónustu alla. Hnakkakertur
og fasmikill gekk hann að altar-
inu, þar var annar og frjálslegri
taktur en víðast tíðkaðist, en eng-
um duldist einlæg lotning hans
fyrir hinu heilaga. Sem prédikari
er hann í allra fremstu röð og góð-
ur kennari.
Síðar kynntist ég og heillaðist
af skilningi hans á mikilvægi list-
anna í boðun orðsins og tilbeiðsl-
unni. Þegar ég kom til starfa sem
meðhjálpari lagði séra Jakob mér
lífsreglurnar og brýndi fyrir mér
nauðsyn þess að kirkjan væri
ávallt hrein og fáguð og prýdd eft-
ir megni og rökstuddi það á svip-
aðan hátt og Guðbrandur í Grall-
aranum: „Presturinn og altarið
eiga með ærlegum og hreinum
skrúða að vera prýdd og skrýdd.
Ei upp á það að þar með sé Guði
sérleg þjónustugjörð veitt eða þar
sé út í fólginn nokkur helgidómur
heldur vegna góðrar, gamallar og
ærlegrar siðvenju, svo að allir
hlutir í hinni kristilegu samkundu
mættu skikkanlega, siðsamlega,
ærlega og samþykkilega til ganga.
Og þó það skeði ei fyrir aðra grein
en vegna heilagra Guðs engla, sem
þar eru nálægir vor á meðal."
Mottó séra Jakobs í prest-
skapnum voru frá upphafi orð
postulans: „Ekki svo að skilja að
vér viljum drottna yfir trú yðar,
heldur erum vér samverkamenn
að gleði yðar.“
Séra Jakob hefur kunnað að
fagna með fagnendum og gráta
með grátendum. Glaðvær er hann
og oft er hlátur í kring um hann á
góðum stundum. Þegar hann varði
doktorsritgerð sína um kímni og
hæðni í Nýja testamentinu orti sr.
Helgi Sveinsson á prestastefnu:
Oft oss Jakob kæta kunni
klerkurinn sá gleði ann,
brandarana í Biblíunni
betur skildi en nokkur hann!
En séra Jakob er líka mikill al-
vörumaður, viðkvæmur og tilfinn-
inganæmur. Hann á ákaflega gott
með að setja sig inn í kjör og að-
stæður annarra og finnur djúpt til
með þeim sem um sárt eiga að
binda. Hann er sálusorgari af
Guðs náð. Mér er ógleymanlegt er
hann bauð mér ungum stúdent að
fylgja sér á Landspítalann þar
sem hann átti að þjónusta sjúkan
mann. Kyrrlát helgistundin við
sjúkrabeðinn þetta kvöld er ein af
stóru stundunum í huga mér, þar
sem sálusorgarinn heyrði skrifta-
mál sjúklingsins og boðaði honum
fyrirgefningu syndanna í Jesú
nafni og veitti heilagt sakramenti.
Þarna var presturinn þjónn lífs og
líknar, og samverkamaður að
hinni eilífu gleði. Á ferð okkar um
spítalann fann ég líka glöggt hve
mikils virði þjónusta hans á
sjúkrahúsinu var honum. Og enn
hitti ég fyrir fólk sem minnist
séra Jakobs með hlýhug og þakk-
læti fyrir guðsþjónustustund á
Landspítalanum eða sjúkravitjun
jafnvel fyrir áratugum.
Það fór nú svo að ég varð eftir-
maður fermingarföður míns og
fræðara. Þá reyndist hann enn
sem fyrr ráðhollur byrjandanum
og var jafnan gott til hans að
leita.
í aldarfjórðung þjónaði séra
Jakob Hallgrímssöfnuði í Reykja-
vík. Lengst af þess tíma var það
einn fjölmennasti söfnuður lands-
ins. Kirkjulaus fyrsta áratuginn,
eða þar til kórkjallarinn var tek-
inn í notkun sem kirkjusalur.
Kirkjulausir hafa svo sem margir
söfnuðir verið fyrr og síðar, en
þessi söfnuður var settur í þá erf-
iðu aðstöðu að vera falið af hálfu
ráðamanna þjóðarinnar að reisa
ekki bara venjulega sóknarkirkju,
hæfilega og hentuga til þarfa
safnaðarins, heldur þjóðarhelgi-
dóm. Síðan brustu á hin verstu
gjörningaveður um þessa bygg-
ingu, og eins og séra Jakob sagði
einhvern tíma voru prestar og for-
ráðamenn safnaðarins sakaðir um
mestu glæpi og níðingsskap að
minna á gefin fyrirheit og vinna
að framgangi kirkjubyggingarinn-
ar. Séra Jakob var ódeigur bar-
áttumaður í fylkingarbrjósti og
hefur borið gæfu til að sjá kirkj-
una rísa. Síðasta embættisár hans
var turnsmíðinni lokið með ágætu
safnaðarheimili og kirkjusal og
senn kemst sjálft kirkjuskipið
undir þak, ef Guð lofar, og von-
andi tekst að ljúka Hallgríms-
kirkju sem fyrst. Á dögunum
sagði maður nokkur við mig að
hann ætti sér þann draum að fá að
sjá þá séra Jakob og séra Sigur-
björn ganga saman fyrir altari
fullgerðrar Hallgrímskirkju, en
þeir hófu saman kirkjulegt starf á
Skólavörðuholtinu fyrir 43 árum.
Séra Jakob getur horft sáttur
um öxl yfir gæfuveg á merkum
starfsferli í kirkju og utan. Það
vita líka allir sem til þekkja að
honum er efst í huga þakklætið
fyrir þá samfylgd sem hann naut
á þeim vegi, sem er hans góða
kona, frú Þóra Einarsdóttir. Þau
hjónin hafa verið einstaklega
samhent i öllu lífi og starfi og á
Hailgrímskirkja og söfnuður þeim
hjónum mikla skuld að gjalda
fyrir störf þeirra öll og þjónustu
fyrr og síðar.
Já, kæru vinir. Hjartanlegar
heillaóskir, góður Guð blessi ykk-
ur og allt, sem ykkur er hjartfólg-
ið, nú og alla daga.
Karl Sigurbjörnsson
★
Séra Jakob er að heiman.
Dr. Jakob Jónsson er áttræður í
dag. Mér finnst þetta ótrúleg saga,
en hún er þó sönn, því að kirkju-
bækurnar ljúga ekki, það ættum
við prestarnir að vita best, en
ótrúleg er sagan engu að síður,
vegna þess, hve afmælisbarnið er
a.m.k. ungt í anda, hugsun og at-
höfnum, hvað sem árunum líður.
Ekki er það ætlun mín að rekja
sögu þessara áttatíu ára dr. Jak-
obs hér, enda myndi Morgunblaðið
í dag ekki endast til þess þó að
stórt sé, svo viðburðarík er lífs-
saga hans þegar orðin, og svo
margháttuð eru störf hans og
áhugamál.
Ég get þó naumast látið hjá iíða
að veita þessum tímamótum verð-
uga athygli og minnast samveru-
stunda okkar og samvinnu um
margra ára skeið.
Landslýður veit, að lífsstarf dr.
Jakobs var að verulegu leyti unnið
við Hallgrímskirkju og Hallgríms-
sókn, og að þau nöfn eru tengd
nafni hans órjúfandi böndum. Þó
að ritverk hans séu mörg og stór,
þá veit ég, að Hallgrímskirkja og
heill hennar, á hvað dýpstan
hljómgrunn í sálu hans. Landslýð-
ur veit, að við þessa kirkju starf-
aði hann um áratuga skeið og
vann ötult brautryðjandastarf í
byggingarmálum hennar, og fórn-
fúst starf sem sálnahirðir og sál-
usorgari í stórum söfnuði, og einn-
ig frábært prédikunarstarf í
kirkju Krists á íslandi alla sína
prestskapartíð.
Ef ég væri spurður, hvaða þátt-
ur í lífsstarfi dr. Jakobs væri
mestur að vöxtum, ætti ég erfitt
um svar. Sem skáld og rithöfund-
ur hefir hann náð langt og skilað
Kaupfélag Borgfirðinga
ákvað hvort hagnaður eða
halli væri á versluninni
- segir Ólafur Arnfjörð kaupfélagsstjóri
í nýstofnuðu Kaupfélagi Ólafsvíkur
NÝLEGA var stofnað í Ólafsvík
Kaupfélag Ólafsvíkur. Félagssvæðið
er Ölafsvíkurkaupstaður og voru
stofnfélagar 104 talsins. Félagið tók
við rekstri verslunar Kaupfélags
Borgfirðinga í Ölafsvík um áramót-
in.
„Markmiöið með stofnun Kaup-
félags ólafsvíkur er að reka þessa
verslun fyrsta kastið en siðan að
víkka starfssviðið eins og hægt
er,“ sagði Ólafur Arnfjörð, sem
gegnir starfi kaupfélagsstjóra til
bráðabirgða, í samtali við blm.
„Við keyptum áhöld, tæki og
birgðir en leigjum húsnæðið.
Þessi verslun hefur oftast verið
rekin með halla en með því að
færa þetta í hendur heimaaðila
teljum við að það ætti að lagast."
Aðspurður á hvaða hátt ætlunin
væri að snúa rekstrinum við sagði
Ólafur: „Það er flókið mál. Kaup-
félag Borgfirðinga í Borgarnesi
hefur í raun ákveðið hvort halli
væri eða hagnaður með ýmsum
ákvörðunum. Til dæmis tóku þeir
10% af allri okkar álagningu og
létu deildir sínar í Borgarnesi
njóta góðs af og einnig var mikil
óhagkvæmni í flutningum."
Ólafur sagði að verslunin væri
blönduð verslun, þó að stofninum
til matvöruverslun. Sagði hann að
velta verslunarinnar hefði verið
26 milljónir á síðasta ári. Þá sagði
hann að formaður stjórnar Kaup-
féiagsins væri Kristján Pálsson
og væri nú verið að leita að kaup-
félagsstjóra fyrir félagið en hann
Ölafur Arnfjörð í verslun Kaupfé-
lags Ólafsvíkur. MorgunblaSia/ RAX.
gegndi starfinu einungis til
bráðabirgða. Að lokum sagði
Ólafur: „Stofnun Kaupfélags
Ólafsvíkur var í fullri samvinnu
við Kaupfélag Borgfirðinga. Þeir
tóku málaleitan okkar mjög vel.
Þetta var þó algerlega að okkar
frumkvæði en aðalástæðan var sú
að við nutum þess ekki að vera í
kaupfélagi vegna þess að Kaupfé-
lag Borgfirðinga bar ekki gæfu til
að víkka sitt kaupfélagssvæði út.“
þar miklu og góðu dagsverki. Ég
veit ekki hve margir metrar rit-
verk hans kunna að mælast í
bókaskáp, en hitt er víst að flest
eru þau góð og uppbyggileg, svo að
vel mætti hann við una, þó að ekk-
ert lægi eftir hann annað en rit-
störfin.
En hitt er mér líka ljóst, að
prestsþjónusta hans og störf hans
fyrir kirkjuna eru mikil að vöxt-
um. Hann lagði jafnan sérstaka
áherslu á sálgæslu í starfi sínu,
var óþreytandi að tala við fólk,
gefa ráðleggingar og segja sögur
máli sínu til stuðnings, og á erfið-
um og viðkvæmum stundum var
áreiðanlega gott að hafa hann sér
við hlið og hlýta leiðsögn hans.
Þá er hann og óvenju snjall
ræðumaður og kann þá list, sem
fáum er gefin, að tengja saman
gleði og alvöru, jafnvel létta kímni
og sára reynslu, svo vel að allt féll
að stöfum. Oft komst hann svo
frábærlega frá máli sínu, ekki síst
í tækifærisræðum, að unun var á
að hlýða, og stundum best, þegar
hann hafði ekki staf skrifaðan
fyrir framan sig. Og þó að hann
talaði oft á fundum og stundum í
lengra lagi, þá gat engum leiðst,
því að alltaf hafði hann eitthvað
að segja, einhver ný hlið kom
gjarnan fram í máli hans, sem
ekki hafði komið upp í hugann áð-
ur.
Já, í honum búa miklir hæfileik-
ar og mikil orka, hann er eins og
margir menn, eða segja mætti, að
hann sé margra manna maki á
hinu andlega sviði. Einhver sagði í
mín eyru, að hann væri eins og
Jakobsbrunnurinn, þar þryti ekki
vatn og svaladrykk þyrstum veg-
faranda. Og svo að ég haldi þess-
ari líkingu svolítið lengra, þá var
það vissulega hin mikla gæfa í lífi
dr. Jakobs að helga þjónustu sína
honum, sem einn getur gefið hið
lifandi vatn.
Það var því að vissu leyti erfitt
hlutskipti fyrir mig að setjast við
hlið hans og verða samverkamað-
ur hans. Ég gerði mér það strax
ljóst, að á mörgum sviðum gat ég
ekki haft tærnar, þar sem hann
hafði hælana. En samt sem áður
var samstarf okkar og samvinna
með ágætum. Ég eignaðist í hon-
um hlýjan bróður eða góðan föður,
sem alltaf var reiðubúinn að rétta
mér ungum og óreyndum borgar-
presti bróðurlega og föðurlega
hönd.
Ég lýk ekki svo máli mínu, að ég
minnist ekki á konu hans, hinn
ágæta lífsförunaut hans, frú Þóru
Einarsdóttur. Hún hefir staðið við
hlið hans og stutt hann í ábyrgð-
armiklu starfi frá fyrstu tíð til
þessarar stundar. Samlíf þeirra og
hjónaband hefir áreiðanlega verið
með hinum mestu ágætum, og
þetta hefir hann kunnað að meta
og ætíð látið konu sína njóta
sannmælis og þakkað henni svo
sem verðugt er.
Við höfum ekki slitið sambandi
eða vináttu, þótt hann hafi horfið
frá þjónustu við Hallgrímskirkju,
vinátta okkar er alltof djúpstæð
til þess, þó eru fundir okkar nú-
orðið of fáir. Það er venja mín,
síðan hann hætti prestsþjónustu,
að bjóða honum prédikunarstólinn
í Hallgrímskirkju a.m.k. einu
sinni á ári, og jafnan hefir hann
tekið því boði.
Mér finnst ótrúlegt, hve þessi
tíu ár síðan hann hætti þjónustu
hafa liðið fljótt. Ég kalla hann
alltaf „kollega" þegar við tölum
saman, og mér finnst hann ennþá
standa við hlið mína, enda gerir
hann það vissulega í „anda og
sannleika".
Góði vinur. Við Herdís árnum
þér heilla og blessunar á merkum
tímamótum, svo og konu þinni og
fjölskyldu. Ég veit, að þú varðveit-
ir góðvildina, gleðina og glettnina
allt til hinstu stundar.
Ragnar Fjalar Lánisson
85 ara:
Þórhildur B. Jóhannes-
dóttir - Afmæliskveðja
Hún fæddist að Víkingavatni,
Kelduhverfi, 20. janúar árið 1899.
En þar bjuggu foreldrar hennar,
Jóhannes Sæmundsson og Sigríð-
ur Þórarinsdóttir, hjón. Þau voru
bæði úr Þingeyjarsýslum. Með
foreldrum sínum ólst hún upp og
með systkinum sínum Guðrúnu og
Þórarni.
Ung að árum létti Þórhildur
heimdraganum og réðst starfs-
stúlka að Kristnesi. Starfaði hún
þar í fjögur ár. Þar urðu örlög
Þórhildar ráðin. Á Kristneshæli
var þá Ásmundur Eiríksson frá
Reykjarhóli í Fljótum norður.
Gengu þau í hjónaband 12.12.
1932. Arthur heitinn Gook gaf þau
saman á Akureyri.
Hjónaband þeirra Ásmundar og
Þórhildar varði í 43 ár. Var það
mjög farsælt og elskulegt. Heimili
þeirra stóð um fjölda ára um þjóð-
braut þvera. Gestrisni var þar í
hávegum höfð, svo landskunnugt
er. Þúsundir innlendra og er-
lendra manna hafa þegið beina á
heimilinu og var engum gert mis-
hátt undir höfði, heldur elskuleg-
heit sýnt öllum jafnt. Ásmundur
var forstöðumaður fyrir Fíla-
delfíusöfnuðinum um 22 ára skeið
og fylgdi starfinu mikill gesta-
gangur og risna. Ásmundur and-
aðist 12. nóvember 1975.
Frá árinu 1945 bjuggu þau hjón
í Fíladelfíu. Þórhildur heldur þar
heimili ennþá. Sami andi hvílir
þar yfir vötnum, sem ætíð fyrr.
Þórhildur heldur ennþá furðu-
lega góðri heilsu. Hún er svefnlétt,
sporlétt og lundlétt. Fjöldi manns

drekkur kaffi hjá henni daglega
og þar er ávallt opið hús. Hvaða
þýðingu þetta hefir fyrir starf-
semi safnaðarins getur enginn út-
grundað.
Þórhildi hefi ég þekkt persónu-
lega frá því ég var 16 ára. Skuggi
hefir aldrei borið þar á milli. Leit
ég til hennar sem unglingur sem
andlegrar móður og er hún það
ennþá. Það hefir verið mér alla tíð
ómetanlegt.
Nú við þessi tímamót eru Þór-
hildi sendar hugheilar óskir um
fagurt og bjart æfikvöld. Við
hækkandi sól og bjartari daga eru
Þórhildi sendar hugheilustu óskir
frá vinum hennar, vandamönnum
og trúsystkinum.
Einar J. Gíslason