Morgunblaðið - 22.01.1984, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. JANÚAR 1984
65
Þaö var fált sem nornir vissu ekki um jurtir og notkun
þeirra. Sumt af þeirri vitneskju hefur nú veriö hafiö til
vega og viröingar i nýjan leik.
Fall babýlónsku himnadrottn-
ingarinnar hefur verið langt og
mikið, uns hún varð að veður-
barinni, gamalli norn. En það er
fall, sem vert er að gefa gaum
að. Því það sýnir hvernig hug-
myndaheim ar trúarbragðanna
hlaðast hver ofan á annan uns
guðir — eða gyðjur — gærdags-
ins verða að djöflum hins nýja
siðar.
Allt, sem eftir er af hinni mik-
ilfenglegu móðurgyðju til forna,
l okkar andlega gjaldþrota
menningu, eru þrjú hugtök;
nornin illa, hin óspjallaða mey
og hin „alþýðlega" móðir nátt-
úra.
Galdrar og galdrafár
Þegar talað er um galdra,
verður að draga skörp skil milli
galdraiðkana og galdratrúar,
sem alltaf hafa verið til staðar
annars vegar og hins vegar
galdrafársins; skipulegra
ofsókna á hendur nornum á
ákveðnu tímabili nútímasögunn-
ar, sambærilegra við það, sem
gerðist á valdatíma Hitlers og
Stalíns.
Á þessu tímabili var geysileg-
ur fjöldi fólks (flest konur)
ofsóttur af samborgurum sínum
(oftast karlmönnum) og dæmdur
til að líða hræðilegan dauðdaga
— fyrir „glæpi" sem í dag virð-
ast út í hött. Og það var ekki
skríllinn, sem felldi dómana
heldur lærðustu og trúuðustu
menn sinnar samtíðar.
En hvers vegna þessar ofsa-
fengnu ofsóknir og skipulega út-
rýming á tímabilinu frá fjórt-
ándu öld og fram á þá sautj-
ándu? Snemma á miðöldum hélt
kirkjan því fram að gandreiðar
norna um himinhvolfið væru tál-
mynd, sjónhverfing ein, sem
Satan sjálfur stæði fyrir. Þegar
líða tók á miðaldir breytti kirkj-
an afstöðu sinni og nú varð það
að villutrú, að trúa því ekki að
nornir gætu í raun og veru flog-
ið. Hundruðir þúsunda, hvar af
u.þ.b. átta af hverjum tíu voru
konur, voru nú sendar á bálið
fyrir að Játa“ — eftir að hafa
mátt þola lygilegustu pyndingar
— á sig það, sem nokkur hundr-
uð árum áður hafði verið yfirlýst
óframkvæmanlegt; að fljúga um
loftin blá til nornamóta, hvar sá
vondi sjálfur var mættur, hafa
við hann samræði og játast hon-
um til eilífðar.
Sú, aem hér er um þaö bil aö
minnir grunsamlega i höfundinn
enda ævina i bálkeatinum,
fútliti.
Gyöjan hvíta er nifrænka nornar■
innar ógurlegu.
Samfélagið var í upplausn og
kirkjunni stafaði sífelld ógn af
bændauppreisnum og ýmsum
sértrúarsöfnuðum. Ráðið, sem
kirkjan brá á til þess að missa
ekki tökin á lýðnum, var að
koma ábyrgðinni á slæmu þjóð-
félagslegu og efnahagsiegu
ástandi af sér — og aðlinum —
yfir á konur, sem fóru gandreið
um loftið, eyðilögðu uppskeru,
komu kornabörnum fyrir kattar-
nef og leiddu plágur yfir búpen-
ing.
Þannig tókst kirkjunni að
finna sér blóraböggul og koma
jafnframt fram í hlutverki
verndara almennings gegn hin-
um illu öflum.
Þegar komið var fram á átj-
ándu öld og ekki lengur þörf
fyrir nornina sem blóraböggul,
hvarf hún inn í ævintýrabækur,
kvæði og þjóðsögur. Þar lá hún í
dvala þangað til á tuttugustu
öldinni, að menntuð millistétt i
leit að lífsfyllingu, leið á hefð-
bundnum trúariðkunum í leit að
endurreisn á fornum goðsögnum,
tók hana upp á arma sína.
Að verða norn
Sú — eða sá — sem tæki þá
ákvörðun í dag, að gerast norn
og færi á stúfana í leit að viðeig-
andi félagsskap, ætti á hættu að
lenda í mestu vandræðum með
Húa alavnesku nornarinnar
Böbu Jögu ynni ef til vill ekki til
fyratu verölauna í aamkeppni
Húaa og híbýla eöa Bo Bedre
um hlýleguatu vistarveruna en
hefur þó dugað rúaaneakum
foreldrum vel til þesa aö hræða
börn sín t:l hlýðni í aldanna ria.
að gera upp á milli þeirra fjöl-
mörgu, sem gera tilkall til titils-
ins.
Þar má nefna djöfladýrkendur
— (sem eru sönnum nornum alls
óviðkomandi, þar eð þær geta
rakið ættir sínar mun lengra
aftur en til þess tíma er Lúfsífer
steyptist af himnum ofan þó að
óvandaðir aðilar hafi seinna
meir reynt að spyrða þær saman
við hann) — Gardnerísk norna-
klaustur, (fylgjendur Geralds
Gardner, sem íslendingar
myndu sennilega kalla seið-
skratta frekar en norn, þar eð
hann er karlmaður).
Mið-evrópsk nornaklaustur,
„Streghe", (ítalskar nornir) fem-
ínistanornir, sem dýrka veiði- og
frjósemisgyðjuna Díönu og
sjálfskipaða „nýheiðni" hópa, af
öllum stærðum og gerðum. Allt
frá þeim, sem dýrka Afródítu til
Ferafariana, sem leggja aðal-
áhersluna á að „ná sambandi við
dularmögn óspilltrar náttúru"
og helga sig ljóðrænum samruna
náttúruverndar og listar.
Oft vaknar áhugi fólks á fjöl-
kynngi af röngum hvötum. Það
vill ná sér niðri á óvinum sínum,
komast í kynsvall eða hneyksla
foreldra sína upp úr skónum. En
einnig er að finna fullkomlega
rökréttar ástæður fyrir aðdrátt-
arafli galdra; þörf fyrir að snúa
aftur til trúariðkana þar sem
náttúran er í hávegum höfð, þörf
fyrir að sættast við það sterka
afl sem kynhvötin er í lífi okkar,
efasemdir um gildi og innihald
viðurkenndra trúarbragða og
löngun til þess að tileinka sér
ævafornar aðferðir á sviði hug-
leiðslu og lækninga.
Annars eru kenningarnar jafn
margar og nornirnar, sem fóru á
bálið forðum. Ahangendur
Freuds myndu til dæmis vænt-
anlega halda því fram, að þörfin
fyrir að trúa á ára — í hvaða
mynd sem er — sé yfirfærsla á
löngun einstaklingsins til þess
að vinna einhverjum illt. Hverj-
um, kæmi í ljós þegar viðkom-
andi óvættur tæki á sig mynd.
Þannig yrði gamla nornin að
vondu móðurinni og sú unga, fal-
lega, að því sem bannað er að
girnast.
Nokkrar valinkunnar
nornir úr þjóðsögum
Á einum stað í bókinni segir
höfundurinn: — Þú tókst þér
ekki þessa bók í hönd af yfir-
þyrmandi áhuga á „nýheiðnu
endurvakningunni". Astæðan
fyrir því að þú tokst hana upp er
einfaldlega sú, að líkt og höfund-
urinn og teiknarinn hefur þú síð-
an í bernsku verið undir áhrifum
nornarinnar — á köflum hrein-
lega altekin af henni. Snúum
okkur því að henni þar sem hana
er að finna — innra með okkur
sjálfum.