Morgunblaðið - 01.02.1984, Síða 14

46
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 1. FEBRÚAR 1984
Háskóli íslands, aðsókn og árangur
Tölur úr nemendaskrá H.í.
1981—82 1982—83
1561 nem. 1832 nem.
Brautskráðir eöa enn
í námi.
Fara einhvern tíma í próf,
en hætta síðan alveg.
Innritast, fara aldrei í
próf og hætta svo alveg.
Aths.:
Tölur þessar taka til allra nemenda sem innritast hvort sem
um frumskráningu er að ræða eða ekki.
Þess vegna eiga einhverjir þeirra sem hætt hafa — einkum
síðustu árin — eftir aö koma aftur.
Einnig eiga nemendur í námi — sérstaklega nýlega skráðir —
eftir aö falla úr.
Hlutfallstölurnar síöustu árin eiga því eftir að nálgast tölurnar
fyrri árin.
Við pallborðið sátu fyrir svörum (talið frá
vinstri): Guðni Guðmundsson, Guðmundur
Magnússon, Guðmundur Arnlaugsson, Ólafur
Ásgeirsson skólameistari Fjölbrautaskólans á
Akranesi, Kristján Bersi Ólafsson skóla-
meistari Flensborgarskólans í Hafnarfirði og
Arnór Hannibalsson dósent við Háskóla ís-
lands. Á mvndina vantar Halldór Guðjóns-
son.
Fjöldi brautskráðra stúdenta
1962 1972 1982
Karlar 161 455 580
Konur 85 295 774
Alls 246 750 1.354
þeim. Stofnanir, sem eru á vegum hins
opinbera og starfræktar eru fyrir al-
mannafé, verða að láta undan kröfum al-
mennings. Öllum hlýtur einnig að vera
ljóst, að nútíminn krefst æ meiri þekk-
ingar og þjálfunar, hvort sem litið er á það
mál frá sjónarhóli einstaklingsins eða
þjóðfélagsins. Maður, sem ekkert kann
fyrir sér í nútímaþjóðfélagi, er beinlínis í
persónulegri hættu, sérstaklega hvað at-
vinnuöryggi varðar. Ef litið er á Háskóla
íslands eins og hann er í dag, má hins
vegar segja, að til hans komi of margir,
einkum ef hugmyndin er að halda formi
hans óbreyttu. Þangað koma margir, sem
hvorki eiga heima í kennslugreinum né
kennsluháttum Háskólans nú.“
Halldór kvað nám og árangur í Háskól-
anum vera að yfirgnæfandi hluta bundið
við einstaklinginn sjálfan, en ekki þann
skóla, er hann kæmi úr. Hins vegar mætti
leiða rök að því, að eitt skólaformið væri
hentugra en annað til að mennta og þjálfa
nemendur fyrir háskólanám. Fólk ætti
hins vegar að gera sér ljóst, að þeim mun
fleiri framhaldsskólar sem væru fyrir
hendi, þeim mun fleiri nemendur mundu
sækja nám í Háskólanum. Gerðir yfir-
valda bæru því viðhorfi einnig vitni, að því
fleiri sem menntaðir menn væru, þeim
mun betra.
Almennt nám fyrstu
tvö árin í Háskólanum
„Fyrstu tvö árin í Háskólanum hef ég
hugsað mér, að nokkrum stórum hópum
yrði kennt það sama, en síðan hæfist sér-
hæfing. Það almennasta og aðgengilegasta
yrði tekið fyrir fyrst, eins og nú er t.d. gert
í viðskiptadeild. Að þessum tveimur árum
loknum fengju nemendur viðurkenningu
fyrir nám sitt og lykju náminu með gráðu
svipaðri hinni bandarísku „associates
degree" og hinni frönsku „deug“-gráðu. Ef
framhaldsskólarnir gættu þess að skila
nemendum jafn vel undirbúnum og verið
hefur, væri lítil hætta á því, að nám þetta
yrði að venjulegum bekkjarlærdómi. Nem-
andi, sem nú fellur á 1. ári í læknadeild,
kann ekki mikið af læknafræðum. Það er
engin eftirspurn eftir manni með 1 ár að
baki í læknadeild. En hugmyndin er sú, að
fyrstu tvö árin í Háskólanum öðlaðist
hann samstæða þekkingu, sem nýttist á
vinnumarkaðinum."
Halldór taldi kosti breytinganna aðal-
lega fimmþætta. Hann kvað yngri nem-
endur á ýmsan hátt meðfærilegri. „Þeir
eru opnari og líklegri til að taka skynsam-
legu tiltali. Maður verður dálítið var við
það, að stúdentar eru búnir að velja sér
lífsbraut, afstöðu til t.d. stjórn- og trú-
mála og bókmennta, er þeir koma í Há-
skólann. Ég held, að þetta striði gegn
opnum viðfangsefnum háskólans. Kennari
þar getur ekki leyft sér að staðhæfa eins
og framhaldsskólakennari. Þekkingin er
ekki borðlögð. Enda mætti líta fremur á
framhaldsskóla sem stofnun og háskóla
sem samfélag. Það virðist æskilegt, að
menn taki hluta þroska síns út fremur í
samfélagi en stofnun, og því mæli allt með
því, að þeir geri það í háskóla, er væri
einhvers konar verndað samfélag. Yngri
nemendur hefðu síður haft tækifæri til að
„steingerva" skoðanir sínar og hefðu enn
tækifæri til að kynnast hlutunum á víð-
sýnan hátt og mynda sér skoðanir út frá
því. í öðru lagi væru nemendur ekki búnir
að binda sér bagga og skyldur. í háskóla er
ekki óeðlilegt, að menn vinni 60—80 stund-
ir á viku, og það er ekki svo gott að gera, ef
nemendur eru giftir og orðnir foreldrar.
Það er greinilegt að nemendur falla eink-
um á fyrsta ári og þá er sitthvað að stand-
ast ekki próf sem einstaklingur eða fjöl-
skyldufaðir eða móðir." Þá sagði Halldór,
að afleiðing þessa yrði sennilega félagslíf,
sem nú skorti nánast með öllu við Háskól-
ann. „Félagslíf innan veggja Háskólans
hefur ætíð verið mjög dauft. Menn líta nú
I á háskólanámið eingöngu sem fyrsta
| áfangann í lífsstarfinu.“ í fjórða lagi taldi
Halldór nemendur verða forvitnari en nú
væri. Og að síðustu, að nemendur þyrftu
raunverulega kennslu og þannig skapaðist
ný áherzla I starfi háskólakennara.
„Kennsla í Háskóla íslands hefur ætíð
miðazt að því að bera efnið fram og kenn-
arar haft efnið í huga, en ekki þarfir nem-
andans. Miða þarf námið við þarfir stúd-
entsins."
Þá fjaliaði kennslustjóri HÍ um þau
tækifæri, sem opnuðust við breytingar
þær, sem hugmyndir hans fela í sér.
„Okkur gæfist tækifæri til að samhæfa og
samræma nám og kennslu á fyrstu árum
háskólanáms. Þá væri með nýju fyrir-
komulagi unnt að stuðla að því, að allir
háskólaþegnar hefðu tök á sömu aðferðum
og virtu sömu reglur og kannski gildi eða
umbæru a.m.k. gildi hvers annars af
nokkrum skilningi. Þegar sérhæfing hefst
strax að loknu háskólanámi eiga þeir, sem
stunda eina tegund fræða, ekkert erindi til
þeirra, sem stunda aðra fræðigrein. Hér
áður fyrr áttu menntamenn mikið sameig-
inlegt, þar sem þeir höfðu lokið námi frá
Menntaskólanum í Reykjavík, sem lengi
var eini menntaskóli landsins. Með fjölgun
framhaldsskóla er nú svo komið, að sam-
eiginlegur svipur nemenda er horfinn.
Sundurgreining í háskóla verður enn frek-
ar til þess, að menn hafa ekki um neitt að
tala, sem er óbærilegt fyrir svo litla þjóð. í
þriðja lagi yrðu fyrstu námsár í háskóla sú
brú milli bókstafslærdóms og gagnrýninn-
ar hugsunar, sem nú skortir." Halldór
nefndi því næst, að fyrstu námsárin hefðu
stúdentar ráðrúm til þess að venjast há-
skóla og öðlast jákvætt viðhorf til háskóla-
náms. „Það er eðlilegt að gefa mönnum
ráðrúm til að venjast þeim aðstæðum, sem
fyrir eru í háskóla. Nemendum yrði sýnd
mildi fyrstu tvö árin, en síðan yrðu kröfur
hertar, og nemendur ættu að geta staðizt
þær, þar sem þeir hefðu lært að umgangast
háskólanám." I fimmta lagi kvað Halldór
af samræmingunni gefast tilefni til skrifa
á íslenzku um mál, sem ella væru rædd á
öðrum tungum.
Breytt ímynd
Að lokum nefndi Halldór Guðjónsson
dæmi um það, sem hugsanlega gæti staðið
í vegi fyrir framkvæmd slíkra hugmynda
um breytt skipulag Háskólans. Hann
nefndi, að menn teldu yfirleitt, að fram-
haldsskólarnir ættu að veita almenna
menntun og undirbúa nemendur undir há-
skólanám og þess vegna ætti samræming
námsins að fara þar fram. Þá hefðu menn
ákveðnar skoðanir á því, hver ímynd Há-
skóla íslands og framhaldsskólanna væri
eða ætti að vera, og tillögurnar breyttu
þeirri ímynd. Að lokum nefndi Halldór
kjaraatriði og afstöðu kjaraaðila, en hugs-
anlegt væri, að kennurum í grunn- eða
framhaldsskóla þætti sem þeir væru að
missa spón úr aski sínum. Rétt væri þá að
hafa í huga, að framhaldsskólinn væri enn
í þenslu. Þá gætu háskólakennarar einnig
haft á móti breytingunum, þar sem þær
krefðust annars konar kennsluhátta en nú
tíðkuðust.
Þegar Guðmundur Magnússon og Hall-
dór Guðjónsson höfðu lokið máli sínu voru
umræður á dagskrá. Verður hér rakið
nokkuð af því, er þar bar á góma.
Björn Þ. Guðmundsson forseti laga-
deildar Háskólans tók til máls og sagði
m.a.: „Frá því ég kom til starfa við Háskól-
ann, hef ég gagnrýnt hann fyrir það, sem
ég hef nefnt skort á menntunarstefnu Há-
skólans. Ég hef haldið því fram, að sú
þróun, sem nú stefnir Háskólanum í voða,
hafi verið að flestu leyti fyrirsjáanleg.
Hún hafi hafizt, þegar menntaskólanám
hætti að vera beinlinis aðfararnám að há-
skólanámi." Björn sagði það litla þýðingu
hafa að sakast um orðinn hlut, heldur ætti
að þakka það, sem vel væri gert, ráðstefn-1
una og þær snjöllu hugmyndir, sem hann.
hefði heyrt þar, og nefndi sérstaklega-
hugmyndir Halldórs Guðjónssonar.
„Vandi Háskólans er sá, hvernig hann-
eigi að bregðast við síauknum fjölda stúd--
enta, án þess að menntunargæði skerðist,"
sagði Björn Þ. Guðmundsson enn frekar.
„Háskólinn sjálfur á ekki að velja auðveld-
ustu leiðina, þ.e.a.s. að loka Háskólanum.
Það tel ég honum ekki sæmandi, nema áð-
ur hafi verið reyndar til þrautar allar aðr-
ar leiðir. Réttur til háskólanáms er í mín-
um huga hluti af grundvallarmannréttind-
um. Ut frá veraldlegum sjónarmiðum
hefði sennilega oft verið viturlegt fyrir
forfeður okkar til sjávar og sveita að loka
gluggum og dyrum, þegar gesti bar að
garði eða jafnvel skipbrotsmenn. Það gerði
okkar fólk ekki. Okkar fólk á þeim tíma
þekkti nefnilega ekki hugtakið „numerus
clausus“.“
Islenzkukunnáttu ábótavant
Þá tók Þorsteinn Vilhjálmsson dósent
við HÍ til máls: „Ég vil í þessari umræðu
hvetja til þess, að menn sýni víðsýni, horfi
bæði vítt og breitt og þá fram í tímann
líka. Það, sem við erum að fást við, varðar
íslenzkt samfélag kannski eftir 20—40 ár,
og það gerist líka í samhengi við það, sem
gerist annars staðar í heiminum. Það
varðar miklu, að íslendingum takist að
halda sínu skólakerfi sambærilegu við það,
sem gerist annars staðar." Síðan vék
Þorsteinn að íslenzkukunnáttu stúdenta
og sagði: „Ég er á því eins og margir aðrir,
að íslenzkukunnáttu sé ábótavant. Ég
held, að það vanti, að menn geti beitt mál-
inu við sín eigin viðfangsefni. Það sem við
þurfum á að halda, er að skrifa og tjá
okkur munnlega um það, sem við erum að
læra eða fást við. Ég held, að skólarnir
þurfi að gera betur, og til þess eru ýmsar
leiðir, t.d. samtenging íslenzkukennslunn-
ar og kennslunnar í öðrum greinum fram-
haldsskóla."
Að lokum þykir rétt að vitna í orð Guð-
mundar Magnússonar, en hann tók til
máls í umræðunum og ræddi einkum þær
hugmyndir, sem Halldór Guðjónsson hafði
skýrt frá í framsöguerindi sínu.
Háskólarektor sagði m.a.: „Ég vil víkja
sögunni aftur til ársins 1969, er Háskóla-
nefnd lagði fram skýrslu sína. Nefndin
lagði m.a. til, að komið yrði á skammtíma-
námi, tveggja ára námi, í ýmsum greinum
og þá við Háskólann. Það hefur ekkert
gerzt í þessum efnum. Og ég held, að svona
skammtímanám eigi síður við hér, þegar
menn koma 20 ára, kannski 21 árs, upp I
háskóla." Guðmundur kvaðst fremur líta á
þessi mál út frá því, sem hann nefndi
kostnaðar- og framleiðnisjónarmið en
Halldór, sem styddi mái sitt öðrum rökum.
„Það er auðvitað þörf fyrir menn með mis-
mikla kunnáttu. Það er eftirspurn eftir
mönnum með tveggja ára nám, með fjög-
urra ára nám og lengra nám o.s.frv. Eg
held, að það sé fyllsta ástæða til þess að
skoða þetta mál mjög gaumgæfilega. Við
fáum nú til náms í Háskólanum mjög
marga stúdenta, sem ekki geta lokið þar
námi, en gætu lokið styttra námi, sem von-
andi kæmi þeim og þjóðfélaginu að gagni.
Það væri í raun hægt að friða Háskólann
að sumu leyti fyrir fólki, sem ekki á þang-.
að erindi. Kannski er það mikilvægast íi
þessu sambandi og jafnframt það, sem,
fældi menn frá hugmyndunum um tveggja,
ára sameiginlegt nám, að það er mjög lík
legt, að tiltölulega færri nemendur yrðu til
þess að ljúka lengra námi.“
Rúmsins vegna getur Morgunblaðið ekki
gert ráðstefnu BHM um undirbúning há-
skólanáms og aðgang að háskóla nánari
skil, en bandalagið mun á næstunni gefa
út bækling um ráðstefnuna.
— ing.joh.
(Grein þessi er unnin í samráði viÖ BHM.)