Morgunblaðið - 13.05.1984, Blaðsíða 4

52
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. MAÍ 1984
SVIPMYND A SUNNUDEGI
Joaé INapoleon Duarte flytur raeðu í kosningabaráttunni f vor.
José Napoleon Duarte, nýkjörínn forseti E1 Salvador:
Úrslit forsetakosn-
inganna í El Salvador sl.
sunnudag eru enn ekki op-
inberlega Ijós, en allar líkur
benda til þess aö José
Napoleon Duarte, fram-
bjóöandi kristilegra demó-
krata, hafí borið sigurorð af
keppinaut sínum, Roberto
d’Aubuisson, frambjóöanda
hins hægri sinnaða
ARENA-flokks. Er senni-
legt að Duarte hafí fengið
um 54%greiddra atkvæða
og d’Aubuisson 46%.
Napoleon Duarte, sem fæddur
er 23. nóvember 1925 og er því 58
ára að aldri, er enginn nýgræð-
ingur í stjórnmálum. Ferill hans
á þeim vettvangi hófst fyrir tæp-
um 24 árum er hann í félagi við
átta samlanda sína stofnaði
Kristilega demókrataflokkinn.
Sá flokkur er formlega af sama
tagi og samnefndir flokkar í
Evrópu, en aðstæður í E1 Salva-
dor valda því að hann er í reynd
róttækari en þeir og skyldari
flokkum evrópskra jafnaðar-
manna. Á vegum kristilegra
demókrata var Duarte þrívegis
kjörinn borgarstjóri í San Salva-
dor, höfuðborg E1 Salvador, á ár-
unum 1964—1970 og naut mik-
illa vinsælda fyrir velferðar-
stefnu sína.
Duarte stundaði háskólanám i
Baandaríkjunum, en sneri heim
á ný árið 1948. Hann gekk i
hjónaband og hóf störf hjá
verktakafyrirtæki tengdaföður
síns. Þar varð hann brátt með-
eigandi og átti mestan þátt í þvi
að gera Duran-Duarte-fyrirtæk-
ið að stórveldi á sínu sviði i land-
inu. Eftir 16 ára störf þar sneri
hann sér að stjórnmálum.
Árið 1972 var Duarte boðinn
fram sem forsetaefni kristilegra
demókrata og allt útlit var fyrir
að hann mundi vinna glæsilegan
sigur. Herstjórnin í landinu, sem
leyft hafði kosningarnar í þeirri
von að frambjóðandi hennar
næði kjöri, lét stöðva talningu
atkvæða nokkru eftir að fyrstu
tölur, sem voru Duarte mjög í
hag, höfðu verið birtar. Nokkrir
fylgismenn hans gripu til vopna,
en uppreisn þeirra var bæld
niður þegar eitt hundrað manns
lágu í valnum. Duarte baðst hæl-
is sem pólitískur flóttamaður i
sendiráði Venezuela, en her-
menn stjórnarinnar sóttu hann
þangað og vörpuðu í fangelsi þar
sem hann sætti pyntingum.
Hann var látinn laus nokkru síð-
ar, en skipað að yfirgefa landið.
Arturc Armando Molina Baraza
var dubbaður upp í embætti for-
seta.
Duarte snýr aftur
Útlegðarár Duarte urðu sjö og
þau dvaldi hann í Venezuela. Á
þeim tíma urðu ýmsar breyt-
ingar í E1 Salvador, m.a. efldist
hreyfing vinstri sinnaðra skæru-
liða, sem orðið hafði til í beinu
framhaldi af kosningasvikunum
og uppreisninni 1972 og margir
fyrrum fylgismann Duarte stóðu
að. Ný ríkisstjórn var sest á
valdastóla, samsteypustjórn
herforingja og borgaralegra
afla, og hún gaf fyrirheit um lýð-
ræðislegar þingkosningar árið
1982. Pólitískur draumur Duarte
um þjóðfélagslegar umbætur í
E1 Salvador og væntanlega einn-
ig persónulegur metnaður hans
réðu því að hann ákvað að snúa
aftur.
Duarte var boðið að taka sæti
í ríkisstjórn E1 Salvador í mars
1980 og í nóvember sama ár varð
hann í reynd forseti landsins,
fyrsti borgaralegi forsetinn í
hálfa öld. Hann gegndi embætt-
inu í 16 mánuði eða fram að
þingkosningum vorið 1982. Ekki
verður sagt að tök hans á stjórn
landsins á þessu tímabili hafi
verið til fyrirmyndar. Innan-
deild þingsins á fimmtudags-
kvöld sýnir. Þar var felld tillaga
um að fresta aðstoðinni við E1
Salvador þar til tryggðar hefðu
verið úrbætur í mannréttinda-
málum.
Þegar fyrir kosningarnar, er
sýnt var hvert stefndi, lýsti
Duarte því yfir að hann mundi
vinna að því að uppræta dauða-
sveitir hægrimanna, koma á
festu í hernum undir sinni stjórn
og leggja grunn að samningavið-
ræðum við skæruliðahreyfing-
una, sem að líkindum telur um
tíu þúsund manns. Duarte hefur
fordæmt ofbeldisverk skæruliða,
en segir að ef tekið sé mið af
hinu hróplega lífskjaramisrétti í
landinu sé ef til vill ekki undar-
legt þótt margir hafi kosið að
ganga í lið með þeim. Hann segir
það ólíklegt að viðræður hefjist
strax og hann taki við embætti,
enda komi ekki til greina að setj-
ast að samningaborði með
mönnum „sem hafa byssur á
lofti“. Ennfremur telur hann
ólíklegt að skæruliðar fáist til að
leggja niður vopn og taka þátt í
þingkosningunum á næsta ári.
En hann leggur áherslu á að sú
stefna Roberto d’Aubuisson að
vinna hernaðarsigur á skærulið-
um sé röng, mikilvægara sé að
skapa þær aðstæður í landinu,
sem kippi grundvelli undan
starfsemi þeirra.
Duarte vonast til að geta
sannfært kaupsýslumenn um að
kjör hans er ekki upphafið að
endalokum frjálsra viðskipta í
landinu. Hann er sannfærður
um að tortryggni þeirra í hans
garð muni hverfa þegar þeir sjá
hver stefna hans er í reynd.
Napoleon Duarte er, í orði
kveðnu a.m.k., bjartsýnn á að sér
takist að binda enda á borgara-
stríðið í E1 Salvador, sem nú hef-
ur geisað í hálft fimmta ár. Sem
fyrr segir eru margir efins um
að sú bjartsýni sé á rökum reist
og ýmsir óttast að endirinn verði
sá að herinn grípi enn á ný í
taumana og taki völdin í land-
inu. Á hitt er þá að líta, að efna- 1
hags- og hernaðaraðstoð Banda-
ríkjanna er mjög mikilvæg og
ráðamenn hersins gera sér grein
fyrir því að slík aðstoð verður
trauðla veitt ef forseti landsins
nýtur ekki trausts á Bandaríkja-
þingi. Álíta verður því að Napo-
leon Duarte hafi nú byr og lík-
lega jafnframt síðasta tækifæri
sitt til að sýna hvers hann er
megnugur. Tilraun hans til að
framfylgja lýðræðislegri um-
bótastefnu er einhver merkasti
stjórnmálaviðburður í Mið-
Ameríku um árabil og með
framgangi hennar verður fylgst
af athygli um allan heim.
HeimiklirAPJnternMtionMl Herald Tribune
Tbe Times o.fl.
Grein: Guðmundur Magnússon
Duarte ásamt herforingjum í her
El Sahador við liðskönnun I mare
1982, nokkru eftir að hann tók
sæti í ríkisstjórn landsins.
landsófriður, sem var ærinn
fyrir, magnaðist mjög og við-
skipti skæruliða vinstrimanna
og svonefndra „dauðasveita
hægrimanna", hermdarverka-
hóps sem andvígur er öllum
þjóðfélagsumbótum, urðu æ
grimmilegri. Pólitísk hryðjuverk
voru svo að segja daglegt brauð
og er talið að allt að fimmtán
þúsund manns hafi verið vegnir
á þessu tímabili. Skyggði þessi
skeggöld nær algerlega á þær
litlu umbætur sem Duarte tókst
að ná fram.
í þingkosningunum 1982 fengu
kristilegir demókratar, flokkur
Duarte, um 40% atkvæða. Það
nægði þeim ekki til að mynda
stjórn og völdin féllu í hendur
bandalagi hægri sinnaðra flokka
undir forystu Roberto d’Aubu-
isson, sem varð forseti þjóð-
þingsins. Alvaro Magana varð
forseti landsins og gegnir því
embætti þar til Duarte tekur við.
Duarte hefur óspart fengið að
heyra það, að honum hafi mis-
tekist að lægja öldur innan-
landsófriðar þá 16 mánuði sem
hann var stjórnarleiðtogi og
margir draga í efa að honum
takist betur upp nú. Samherjar
hans segja aftur á móti að hanri
hafi aðeins verið við völd að
nafninu til og herforingjarnar
stjórnað á bak við tjöldin. Þeir
segja aðstæður nú aðrar en þá;
hinn nýkjörni forseti sé raun-
verulegur yfirmaður hersins og
innan hersins hafi líka orðið
breytingar á viðhorfum manna,
herinn sé ekki eins pólitiskur og
áður.
Stefna Duarte
Vera má að ummæli stuðn-
ingsmanna Duarte séu aðeins til
marks um óskhyggju þeirra og
þegar á hólminn er komið muni
forsetinn ekki geta kveðið niður
ofbeldisverk skæruliða vinstri-
manna og dauðasveita hægri-
manna. En sú óskhyggja er þá
ekki bundin við nánustu sam-
starfsmenn hans, heldur meiri-
hluta kjósenda í E1 Salvador,
sem veitti Duarte brautargengi í
kosningunum 6. maf sl. í þeirri
von og trú að hann gæti stillt til
friðar og hrint umbótum í fram-
kvæmd.
Stuðningsmenn Duarte eru
einkum úr röðum verkamanna
og bænda og smáatvinnurek-
enda, en landeigendur og auð-
jöfrar styðja Roberto d’Aubuiss-
on m.a. vegna þess að þeir óttast
að umbótastefna Duarte muni
ganga of langt og E1 Salvador
sogast í hringiðu kommúnism-
ans. Stærstu verkalýðssamtök
landsins, sem hafa hálfa milljón
manna innan sinna vébanda,
lýstu fyrir kosningarnar yfir
stuðningi við Duarte, enda hafði
hann heitið því að skipa nokkra
forystumenn þeirra í ríkisstjórn
sína næði hann kjöri. Er líklegt
að þessi stuðningur hafi reynst
honum drjúgur i kosningabar-
áttunni.
Það var opinbert leyndarmál
að Bandaríkjastjórn vildi helst
að Duarte ynni sigur í forseta-
kosningunum og Ronald Reagan
Bandaríkjaforseti hefur þegar
lýst ánægju sinni yfir úrslitun-
um. Bandaríkjamenn vita að
Duarte mun hafa lýðræðislega
stjórnarhætti í hávegum og sig-
ur hans þykir sýna að sú sann-
færing bandarískra ráðamanna
er rétt, að valkosturinn í Mið- og
Suður-Ameríku er ekki aðeins á
milli herforingjastjórnar og ein-
ræðisstjórnar kommúnista,
heldur eiga lýðræðisöflin einnig
sína möguleika. Ekki kom til
greina að styðja d’Aubuisson þar
sem hann er hreinn öfgasinni og
fullvíst að hann stendur í sam-
bandi við hinar illræmdu dauða-
sveitir hægrimanna. Banda-
ríkjaþing hefði aldrei fallist á
frekari efnahags- og hernaðar-
aðstoð til E1 Salvador ef d’Aubu-
isson hefði verið kosinn, en
Duarte nýtur virðingar þar eins
og atkvæðagreiðslan í fulltrúa-
Duarte og fylgismenn hans fagna úrslitum kosninganna 6. maí.
Urslitatilraun
bjartsýnismanns