Morgunblaðið - 06.06.1984, Page 10

MORGUNBLADID, MIDVIKUDAGUR 6. JÚNÍ1984
NÁMSFERD VIÐSKIPTAFRÆÐINEMA
58
f góðu yfirlæti hjá NATO.
Heimsókn í aðalstöðvar
Atlantshafsbandalagsins
eftir Frímann Elvar
Guðjónsson
A ferð viðskiptafræðinema um
meginland Evrópu var komið við í
Belgíu. Þar gerðum við okkur m.a.
ferð til aðalstöðva NATO í Briiss-
el. Aðaltilgangur okkar með þess-
ari heimsókn var auðvitað sá að
leggja okkar af mörkum til að
tryggja áframhaldandi frið í
heiminum og einnig til að skoða
stofnunina og kynnast viðhorfum
manna þarna til heimsmála eins
og þau eru í dag.
Atlantshafsbandalagið
Áður en ég sný mér að sjálfri
heimsókninni langar mig til að
fara örfáum orðum um sögu
NATO fyrir þá sem ekki þekkja
hana. NATO er skammstöfun
fyrir „North Atlantic Treaty
Organization" og er alþjóðleg
samtök byggð á Norður-Atl-
antshafssamningnum frá 4. apríl
1949 og á bandalagið því 35 ára
afmæii 4. apríl sl. Upphaflega var
samningurinn undirritaður af 10
Vestur-Evrópuríkjum þ.m.t. ís-
landi ásamt Bandaríkjunum og
Kanada. Það sem stuðlaði fremur
öðru að þessari samningsgerð var
ótti Vestur-Evrópubúa við Sov-
étmenn, ekki síst eftir valdatöku
kommúnista í ríkjum Austur-
Evrópu. Frá því samningurinn var
undirritaður 1949 hafa 4 V-Evr-
ópuríki bæst í hóp NATO-ríkja og
er þetta því í dag hernaðarbanda-
lag 16 ríkja. Á þessum 35 árum
sem nú eru liðin frá stofnun
bandalagsins hefur gengið á ýmsu
hjá bandalaginu og oftar en einu
sinni hefur hrikt í stoðum þessa
volduga bandalags á þessum 35 ár-
um en það hefur staðið af sér allar
hrakspár um endalok og fróðir
menn telja að það sé helst óttinn
við Sovétmenn sem haldi banda-
laginu saman. Allavega kom ekk-
ert í veg fyrir að bandalagið héldi
upp á 35 ára afmælið í apríl, en
maður á svipuðu reki og bandalag-
ið er talinn vera á „besta aldri“ og
er því ekki fjarri lagi að telja að
bandalagið sé það líka.
Heimsóknin sjálf
Er hópurinn kom til aðalstöðv-
anna í Brússel kom strax í ljós að
öryggisgæslan var gífurlega
ströng á staðnum og voru menn
m.a. krafðir um vegabréf áður en
Frímann Elvar Guðjónsson
Kauphöllin
í Frankfurt
Kauphöllin í Frankfurt. Hvenær skyldi kauphöll taka til starfa á íslandi?
eftir Eyjólf
Eyjólfsson
Sögu Frankfurt sem fjármála-
miðstöðvar má rekja aftur til mið-
alda. Á þeim tíma hafði þegar þró-
ast mikil verslun og um leið mynd-
ast þörf fyrir fjármálakerfi. Um
1180 var Frankfurt byrjuð að slá
mynt og fyrsta verslunin sem
skipti mynt opnaði árið 1402.
Þangað til snemma á 16. öld sinnti
viðskiptalífið mest vöruviðskipt-
um en eftir það tóku fjármála-
viðskipti að dafna. Vegna svika
var síðan ákveðið að setja reglur
og ákveða verðmæti níu mynta ár-
ið 1585 og var það fyrsti vísir að
„opinberri" gengisskráningu
gjaidmiðla.
Fyrstu verðbréfa-
viðskiptin
Regluleg viðskipti með vaxta-
bréf og viðskiptabréf hófust við
lok 18. aldar og í byrjun 19. aldar
höfðu bankamennirnir Bethmann
og Rothschild tekið forystu á þeim
markaði. Fyrstu hlutabréfin sem
arður var greiddur af voru síðan
gefin út árið 1820. Eftir það jókst
gjaldeyirsverslun stöðugt og
styrkti fjármálalífið með því að
auka öryggi í greiðslum milli
landa og dreifa áhættu og ágóða.
Gjaldeyrisverslunin fór fyrst
fram undir berum himni en síðan
1879 hefur hún verið i sama hús-
inu. Síðan þá hefur kauphöllin í
Frankfurt smám komist í fremstu
röð kauphalla í heiminum með
verslun í erlendum hlutabréfum
og skuldabréfum. Sem dæmi um
hlut erlendra viðskipta ma nefna
að árið 1981 voru 416 hlutabréf
skráð á opinbera markaðnum þar
af 187 erlend og í fjármagni var
heildarfjármagn þýskra fyrir-
tækja 37,9% millj. DM en erlendra
74,6 millj. DM og í vaxtabréfum
eru 10% af bréfunum erlend en
um 19% af heildarveltu er í þeim.
Líka má nefna að af 92 aðildar-
bönkum kauphallarinnar eru 22
erlendir.
Eftir stríð var kauphöllin
endurbyggð og tæknivædd m.a.
með 90 mz töflu sem sýnir verð á
168 hlutabréfum, fjölda sjón-
varpstækja, síma og annarra
gagnamiðla.
Hlutverk bankanna
í kauphöllinni er nú verslað með
hlutabréf, vaxtabréf, hlutabréfa-
rétt (options), gull og gjaldmiðla.
Þeir sem áhuga hafa á að kaupa í
kauphöllinni geta einungis keypt í
gegnum banka sem á aðild að höll-
inni, þ.e. bankar í Þýskalandi gera
meira en að taka við innleggi,
veita lán og selja gjaldeyri. Þeir
hjálpa fyrirtækjum til að gefa út
viðskiptabéf og aðstoða síðan
viðskiptavini við kaup og sölu á
þessum bréfum bæði beint og í
gegnum kauphöllina. Síðast en
ekki síst kaupa þeir og selja á sinn
eigin reikning.
Annars staðar eru slík viðskipti
gerð gegnum sérstök sérhæfð
þeir fengu inngöngu, en þar sem
ekki voru allir með vegabréf sitt á
sér þá komumst við ekki inn fyrr
en eftir smáþóf. En hvað um það,
inn komumst við og þar var örygg-
isgæslan engu minni, vopnaðir
verðir á hverjum gangi. Til þess að
við færum okkur ekki að voða
þarna inni í byggingunni vorum
við strax leidd inn í fyrirlestrar-
sal, þar sem við hlýddum á fyrir-
lestur hjá Róbert T. Árnasyni,
sem er alíslenskur eins og nafnið
bendir til og kom það okkur
skemmtilega á óvart að hitta
þarna íslending sem er starfsmað-
ur hjá NATO. Við hlýddum síðan
einnig á fyrirlestur hjá ofursta í
bandaríska hernum, Springer að
nafni, en hann var einnig starfs-
maður NATO. Eftir báða þessa
fyrirlestra voru síðan frjálsar um-
ræður og fyrirspurnir. Þar var
m.a. rætt um Pershing-eldflaug-
arnar sem hafa verið mikið í frétt-
um að undanförnu og sætt mikilli
gagnrýni meðal almennings. í
máli þeirra Róberts og Springer
kom fram að NATO byggir hern-
aðarvörn sína að miklu leyti á
svokallaðri gagnkvæmri fælni,
sem lýsir sér á þann veg að hern-
aðarbandalögin komi sér upp svo
miklu safni vopna að mótherjinn
þori ekkert að aðhafast af ótta við
að verða eytt líka, enda kom það
fram að stórveldin hafa yfir nægu
vopnamagni að ráða til þess að
eyða hverri skepnu á þessari jörð
mörgum sinnum, eins og það sé
ekki nóg einu sinni. Það kom einn-
ig fram að það sem kæmi helst í
veg fyrir afvopnun stórveldanna
væri það að þau gætu ekki treyst
miðlarafyrirtæki („brokers" og
„underwriters"). Þessu þýska kerfi
fylgja margir kostir, m.a. vegna
styrkleika síns geta bankarnir
jafnað tap á einu sviði með hagn-
aði á öðru. Líka eru þeir fjárhags-
lega sterkari en fyrirtæki sem
sérhæfa sig í verðbréfavið-
skiptum. Síðast en ekki síst hafa
þeir góða möguleika á að ná til
kaupenda vegna ógrynni útibúa og
náins sambands banka og við-
skiptavina þeirra. Það er því hinn
almenni borgari sem aðallega
fjárfestir í kauphöllinni og gerir
þau viðskipti sín í gegnum bank-
ann sinn. Bankinn sér síðan um
alla pappírsvinnu og bókhald um
viðskiptin og fáeinum dögum eftir
að keypt er eða selt fær viðskipta-
maðurinn yfirlit yfir eignaráð-
stöfun sína. Bankinn innheimtir
vextina á vaxtabréfum og arðinn á
hlutabréfum og ráðstafar eftir
óskum mannsins.
Hröd viðskipti
Hvernig viðskiptin í sjálfri
kauphöllinni fara fram er of langt
mál að segja hér en það er m.a.
vegna þess að margvíslega flóknar
reglur og hefðir hafa mótast á
löngum tím'a til að auka öryggi
viðskiptanna. Vegna sífellt meiri
veltu þarf einnig að auka hraða í
meðferð einstakra viðskipta. Regl-
ur kveða á um að uppgjör verði að
-
Opel-bílaverksmiðjurnar
eftir Baldur
Pétursson
Farið var í heimsókn til OPEL-
verksmiðjanna í Rússelsheim stutt
frá Frankfurt í Þýskalandi.
OPEL-fyrirtækið var stofnað 1887
af manni að nafni Adam Opel.
Framleiddi það i fyrstu aðeins
reiðhjól og var um tíma stærsti
reiðhjólaframleiðandi í heimi. Árið
1898 byrjuðu verksmiðjurnar að
framleiða bíla og hafa gert síðan.
Fyrirtækið er nú alveg í eigu Gener-
al Motors í Bandaríkjunum.
Verksmiðjurnar í Rússelsheim
eru geysistórar á íslenskan mæli-
kvarða og þar vinna um 34.000
manns, en í öllu fyrirtækinu vinna
um 60.000 manns í verksmiðjum
víða í Þýskalandi. Verksmiðjurnar
skiptast í margar einingar ogdeildir
þar sem hinir ýmsu bílahlutir voru
framleiddir.
Á hverju ári berast um 1,8 millj-
ónir tonna af hráefni til verksmiðj-
anna eftir hinum ýmsu leiðum, en
OPEL-verksmiðjurnar framleiða
mikið sjálfar af þeim hlutum sem
bíllinn er samsettur úr.
Það tekur um 5 ár að þróa nýja
tegund, þ.e. frá því að byrjað er að
teikna bílinn og þangað til hann er
tilbúinn á götuna, og ótal prófanir
eru gerðar áður en fjöldaframleiðsla
hefst.
í heild framleiða OPEL um 4.000
bíla á dag. Um 96% af framleiðsl-
unni fer til Evrópulanda, en annars
fer um 40% til útflutnings og 60%
fer á innanlandsmarkað í Þýska-
landi. Þannig byggja þeir aðallega á
heimamarkaði.
Fyrst skoðuðum við deild sem sá
um samsetningu á vélum. Sú deild
var tiltölulega nýlega endurskipu-
lögð og því vel tæknivædd, með t.d.
tölvustýrðu flutningskerfi fyrir
hverja einstaka vél í framleiðslu.
Því næst skoðuðum við samsetn-
ingardeildina, þar sem samsetning
bílanna fór fram.
Hver bill er samsettur úr um
10.000 hlutum þannig að skipulagið
þarf að vera í lagi til að hver hlutur
Baldur Pétursson
sé á réttum stað á réttum tíma í
rétta tegund bifreiðar, eftir því hvar
hún er stödd í samsetningu. Sam-
setningin fór fram á færibandi sem
gekk á ákveðnum hraða og stoppaði
ekki nema í neyð, og virtist ganga
fljótt og vel. Ýmsar breytingar voru
þó fyrirhugaðar í þessari deild í
framtíðinni í samræmi við harðn-
andi samkeppni, s.s. uppsetning á
hinu japanska „Kanban" fram-
leiðslu- og birgðastýrikerfi til að
minnka birgðir í vinnslu, stytta að-
lögunartíma og auka hagkvæmni al-
mennt, ef mögulegt reyndist að
setja það upp.
Það er annars athyglisvert að
OPEL-verksmiðjurnar framleiða 1
milljón bíla á ári með 60 þúsund
manna starfsliði, á sama tíma fram-
leiða Toyota-verksmiðjurnar í Jap-
an 2,5 milljón bíla með 57 þúsund
manna starfsliði, en Toyota kaupir
meira af tilbúnum bílahlutum frá
undirverktökum en OPEL-verk-
smiðjurnar.
Eftir að hafa farið í gegnum alla
samsetningaráfangana allt frá
pressun stáls og suðu eftir tegund-
um og til lokaáfanga þar sem still-
ing fer fram, eru bílarnir gæða-
prófaðir með tilviljunarkenndu
(random) úrtaki og prófuð eru 250
atriði eftir ákveðnum lista.
Siðan fara bílarnir frá verksmiðj-
unum, aðallega með lestum, til
hinna ýmsu staða, í allt að 62 lönd-
um.
Unnið að samsetningu hjá Opel.
Kjör starfsfólks
Á eftir skoðunarferð um samsetn-
ingardeild var boðið upp á fyrirlest-
ur um starfsemina.
Góð laun eru hjá
OPEL-verksmiðjunum eða um 25%
hærri en í iðnaði almennt í Þýska-
landi, enda launin bundin velgengni
einstakra fyrirtækja, en ekki við