Morgunblaðið - 08.07.1984, Blaðsíða 17

Morgunblaðið - 08.07.1984, Blaðsíða 17
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. JÚLÍ 1984 65 álin kyrkt eftir Victor Krasin, 1. hluti En ritgerð mín fann hins vegar náð fyrir augum hinnar frjáls- lyndari Hagfræðistofnunar Sov- ézku Vísindaakademíunnar, og ár- ið 1966 var ég ráðinn þar til starfa við rannsóknadeild stofnunarinn- ar. Um svipað leyti fór ég að taka fyrst þátt í starfsemi sovézku mannréttindahreyfingarinnar, sem var rétt farin að láta á sér bæra. Það var einnig þá, sem ég hitti fyrst Nadju Jemelkinu, en hún var þá stúdent við Jaröfræðistofnun- ina í Moskvu og hafði þegar gerst virk baráttukona fyrir auknum mannréttindum. Við unnum sam- an að því að fjölrita alls konar óritskoðaða pésa, dreifibréf og bæklinga í samisdat-formi (en samisdat þýðir eiginlega útgáfu á eigin vegum og eigin ábyrgð), og þessa ritlinga færðum við svo vin- um okkar til aflestrar; auk þess hófum við samvinnu við ýmsa aðra andófshópa. Við fengum svo bæði tvö að gjalda fyrir þessa starfsemi okkar árið 1968. Nadju var þá vísað úr skólanum, og ég rekinn frá Hag- fræðistofnuninni. Eftir að ég hafði verið atvinnulaus í um það bil eitt ár, var ég handtekinn og dæmdur til útlegðar frá höfuð- borgarsvæðinu í fimm ár fyrir „að lifa sem sníkjudýr á þjóðfélaginu". Ég áfrýjaði þessum dómi, og mér til mikillar undrunar var dómur- inn yfir mér ógiltur í Hæstarétti Lýðveldisins Rússlands — það sýnir, að réttlætið er þó stundum látið ríkja í Ráðstjórnarríkjunum. Ég sneri aftur úr útlegðinni í borginni Jeniseisk í Mið-Síbiríu um haustið 1971 og hélt til Moskvu. Þegar ég kom aftur til höfuð- borgarinnar, komst ég að raun um, að Nadja hafði verið höfð í haldi í þrjá mánuði samfleytt fyrir að hafa ein og sjálf efnt til mótmælaaðgerða á Púsjkín-torgi í Moskvu, þar sem hún breiddi út borða, sem á voru letraðar kröfur um að pólitískir fangar yrðu þegar í stað látnir lausir; auk þess dreifði hún flugritum, þar sem fram komu mótmæli gegn þeim nýuppteknu aðferðum leynilög- reglunnar að leggja það fólk, sem gerðist virkir þátttakendur í bar- áttunni fyrir auknum mannrétt- indum, inn á geðveikrahæli. Rétt- arhöldin yfir henni fóru fram fyrir luktum dyrum í desember- mánuði það ár. Hún var dæmd til fimm ára útlegðar frá höfuðborg- arsvæðinu og send til Jeniseisk, síbirísku borgarinnar, þar sem ég haföi nýverið afplánað útlegðar- dóm minn. Við hjónin höfðum um all langt skeið ekkert samneyti haft, og eig- inkona min hafði um þetta leyti sótt um leyfi til að flytjast úr landi til fsraels með börnin okkar þrjú. Við fengum lögskilnað um vorið 1972. Skömmu síðar hélt ég til Jeniseisk til að heimsækja Nadju, og við gengum í hjónaband þá um sumarið. í klónutn á KGB 12. september 1972, var ég hand- tekinn í þriðja sinn, og það var ekið með mig til Lefortovo-fang- elsisins í Moskvu, þar sem ég var strax leiddur inn i skráningar- stofu fangelsisins. Þar beið mín þrekvaxinn maður á að gizka 55—60 ára gamall. Hann brosti leyndardómsfullu brosi og kynnti sig: Pavel ívanovitsj Aleksandr- ovskij; þetta var sem sagt KGB-maðurinn, sem sjá átti um yfirheyrslurnar yfir mér. Hann sýndi mér heimildina til að handtaka mig. Þar stóð, að við frumrannsóknina hafi komið í ljós, að ég hafi átt hlutdeild að fjölföldun og dreifingu á samisd- at-blaðinu Yfirlit nýrra atburða svo og annars andsovézks efnis, auk þátttöku minnar í refsiverðri starfsemi, sem bryti í bága við grein 70 i refsilöggjöfinni. Það var farið með mig í lítinn fangaklefa, sem ég deildi með öðr- um fanga. Á hverjum einasta degi frá klukkan 10 að morgni og fram til klukkan 10 að kvöldi fékkst Al- eksandrovskij við að yfirheyra mig inni á litlu, kuldalegu skrif- stofunni sinni, að undanskildum klukkutíma matarhléum um há- degið og á kvöldin. Þessar yfir- heyrslur voru líka á laugardögum og stundum jafnvel á sunnudög- um. Aleksandrovskij hóf yfirheyrsl- urnar á því að lesa yfir mér vitn- isburði, sem KGB höfðu verið gefnir gegn mér af fólki, sem tekið hafði þátt f andófsstarfsemi ásamt mér og hafði verið handtek- ið og svo látið fyrr f minni pokann við yfirheyrslur KGB-sérfræð- inganna. Sérhver ummæli þessara vitna um mig snertu vissa þætti f þeirri starfsemi, sem ég hafði innt af hendi í mannréttindahreyfing- unni eða með öðrum andófshóp- um; tala skjalanna, sem Aleksand- rovskij las upp úr yfir mér nam brátt hundruðum. Það var aug- ljóst, að Aleksandrovskij reiknaði fastlega með þvf að brjóta and- stöðu mfna á bak aftur einfaldlega með þvf að sýna fram á öll þau ókjörin af sönnunargögnum, sem KGB hefði í höndunum gegn mér. En brátt gerði hann sér Ijóst, að þessi baráttuaðferð hans ætlaði að duga skammt gagnvart mér, því að ég hélt áfram að neita að svara nokkrum spurningum hans. Fimmta daginn virtist Aleks- androvskij ekkert vera að flýta sér að hefja yfirheyrslurnar. Hann gekk stanzlaust um gólf í skrif- stofunni sinni. „Hvernig er skap- ið?“ „Það er í lagi,“ svaraði ég. Sfðan bætti ég við: „Menn eru yfirleitt í slæmu skapi fyrsta daginn, þegar þeir gera sér grein fyrir því, að þeir eru í varðhaldi og verði það í langan tíma.“ „Myndir þú ekki álíta," anzaði hann, „að sá dagur sé til í lífi fanga, sem sé ennþá verri en sá fyrsti?" „Hvaða dagur þá?“ „Síðasti dagurinn f lffi hans. Fyrir þá, sem eru dæmdir í þyngstu refsinguna." „En ég er hérna, vegna þess að ég er ákærður fyrir brot gegn grein 70 í refsilöggjöfinni, og sú grein gerir ekki ráð fyrir, að menn séu dæmdir f þyngstu hugsanlegu refsingu." „Refsiákvæðið gæti breytzt," sagði Aleksandrovskij. „Það væri vel hægt að grafa upp viðbótarat- riði við kæruna." Hann þurfti ekki að útskýra það neitt nánar fyrir mér. Það ákvæði sem við andófsmenn óttuðumst mest af öllu, var grein 64 í refsi- löggjöfinni — „svik við föðurland- ið,“ ákæra, sem hægt var að láta ná til margs konar þátta f and- ófsstarfsemi, en við broti á þeirri grein refsilaganna lá refsing, sem gat verið allt frá tfu ára fangels- isdómi og upp í dauðadóm. Nú tók Aleksandrovskij að láta mig lesa ummæli annarra and- ófsmanna um mig. Hann hlóð upp heilum stafla af afritum vitnis- burðanna á borðið fyrir framan mig, og lét mig fara f gegnum þetta allt saman. Ég las, en neit- aði samt að svara nokkrum spurn- ingum hans. Dag nokkurn kom hann með eft- irfarandi athugasemd við mig: „Ef þú ferð ekki bráðum að hegða þér svolftið skynsamlegar, þá máttu búast við þvf að hljóta sömu örlög og söguhetjan í skáldsögu Victors Hugo, „Níutíu og þrjú.“ Þegar aftur var farið með mig til klefans mfns, lá heill bunki af bókum á borðinu; meðal þeirra var áðurnefnd skáldsaga eftir Hugo. Ég settist niður á rúmið mitt og byrjaði að lesa sögulokin. Sögu- hetjan var lfflátin með fallöxinni. NÆSTU HELGI: Nýjar aðferðir hjá KGB: TV ,0/n 3*® Mtsubishi eigendur! í júlí gefum við 10% staðgreiðsluafslátt á eftirtöldum vöruflokkum í ALLAR Mitsubishi bifreiðar Dæmi um verð: Kerti -10% Platínur .... — 50 +10% Kveikjulok .... — 95 -f-10% Kveikjuhamar .... — 35 -r- 10% Wtureimar .... — 50 -i-10% Þurkublöð .... — 150 -Í-10% Aurhlífar .... — 160 -s- 10% Bremsuklossar.... .... — 285 -Í-10% Loftsíur .... — 195 + 10% Olíusíur .... — 155 -10% Framdemparar ... .... — 995 -Í-10% Afturdemparar .... .... — 400 +10% Kúplingsdiskar .... .... — 840 -10% VIÐURKENND VARA í HÆSTA GÆÐAFLOKKI MEÐ ÁBYRGÐ [hIhekla. hf gjLaugavegi 170-172 Sírni 21240 Fagurgali fortölur og lyfjaneysla. fttefgmiMiifrife MetsöluUad á hverjum degi!

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.