Morgunblaðið - 08.07.1984, Blaðsíða 6

2? a
5*
MOÍíGUNBLÁblb: MMtíöióTO
B ARNSEIGNIR
Hversvegna V-
Þjóðverjar eru
að týna tölunni
Fyrir nokkru var haldinn
blaðamannafundur i Köln í
Vestur-Þýzkalandi þar sem skýrt
var frá því, að þýzka þjóðin ætti á
hættu að deyja út. Einn blaða-
mannanna, sem sat fund þennan,
lét það verða sitt fyrsta verk, þeg-
ar hann kom á vinnustað að hon-
um loknum, að ávarpa einkaritara
sinn með þeim orðum að hún ætti
umsvifalaust að krækja sér í eig-
inmann og eignast bðrn. En stúlk-
an varð síður en svo hrifin af til-
lögunni. „Hún náfölnaði," segir
blaðamaðurinn, „og rauk svo í að
raða skjölum."
Slík viðbrögð koma sérfræðing-
um í innanríkisráðuneyti Vestur-
Þýzkalands varla á óvart, því að
þeir telja þjóðfélag sitt fjandsam-
legt börnum. Þeir segja að á næstu
50 árum muni Þjóðverjum, sem nú
eru tæplega 60 milljónir talsins,
fækka niður í liðlega 38 milljónir,
verði ekkert gert til að sporna
gegn þróuninni.
En þeim er hins vegar ekki ljóst,
hvað til bragðs skuli taka. Þessar-
ar óheillaþróunar varð fyrst vart
fyrir um það bil áratug, og þjóð-
félagsfræðingar eru á einu máli
um að orsakanna sé að leita í hinu
svonefnda efnahagsundri Þjóð-
verja seint á sjötta áratugnum og
snemma á þeim sjöunda.
Þetta er líka allt og sumt sem
þeir geta komið sér saman um.
Karl-Martin Bolte, prófessor við
háskólann í Munchen, er viður-
kenndur sérfræðingur í þessum
efnum og segir hann að menn hafi
greint um það bil 30 orsakaþætti
en enginn geti sagt með nokkurri
vissu hverjir séu öðrum áhrifarík-
ari.
Hann skiptir þessum þáttum í
þrjá flokka. I fyrsta lagi telur fólk
sig enga þörf hafa fyrir að eignast
börn, í öðru lagi verður stöðugt
dýrara að eiga börn og koma þeim
til manns og loks hafa getnaðar-
varnir orðið sífellt útbreiddari og
öruggari.
Prófessor Bolte segir að allt
önnur viðhorf ríki en í löndum
þriðja heimsins. Fólk telji sig ekki
þurfa að eiga stóra fjölskyldu til
þess að tryggt sé, að það njóti um-
önnunar í ellinni. Velferðarríkið
sjái um það. Þá hefur smáfyrir-
tækjum og litlum verzlunum
fækkað, og því er það viðhorf ekki
lengur ríkjandi, að börnin eigi að
taka við atvinnurekstri af foreldr-
um. Þegar barnadauði var algeng-
ur, þótti fólki vissara að eignast
nokkur börn, því að við því var
ekki að búast að þau næðu öll full-
orðinsaldri. Þetta viðhorf heyrir
líka sögunni til, því að heilsugæzla
hefur nálega unnið bug á ung-
barnadauða.
En prófessorinn viðurkennir að
allir þessir þættir komi við sögu
hjá iðnríkjum Vesturlanda, þótt
hvergi sé eins lítið um fæðingar og
í Vestur-Þýzkalandi. Þar fækkar
fólki stöðugt og þar þyrftu að fæð-
ast þriðjungi fleiri börn en nú til
þess eins að fólksfjöldinn stæði í
stað.
Sjálfselska þykir nokkuð sér-
einkenni á Þjóðverjum og er hún
talinn fylgifiskur þeirrar vaxandi
velmegunar sem þar hefur orðið
síðustu tvo áratugi. Það verður
stöðugt dýrara að sjá fjölskyldu
farborða, þannig að auðveldarara
er að fá sér nýjan bíl en að eignast
barn.
En fólk hefur ekki bara peninga.
Það hefur líka tíma til að eyða
þeim. Þjóðverjar eru miklir ferða-
garpar og eru flestum Evrópu-
mönnum víðförlari og i augum
þeirra jafnast börn ekki á við
ferðalög.
HAMBORG
Þá ber einnig á það að líta að
millistéttin f Vestur-Þýzkalandi
er hlutfallslega stærri en í öðrum
iðnríkjum Vesturlanda og milli-
stéttarkonur eru yfirleitt mjög
framagjarnar. Þær velja sér störf
sem þær telja að geti boðið upp á
frama fremur en að þær sækist
eftir peningum. Konur geta hugs-
að sér að skerða fjárhagsleg kjör
sín til þess að eignast böm og ala
þau upp. Þeim veitist hins vegar
erfiðara að fórna frama sínum
fyrir börnin.
Prófessor Bolte segir að allmörg
hjón sem langi til að eignast börn,
hiki hins vegar við það vegna
ástandsins í heimsmálunum. Kvíði
blundar stöðugt í Þjóðverjum og
hann hefur blossað upp að undan-
förnu vegna umræðna um að ný
heimsstyrjöld kunni að vera yfir-
vofandi. Þá eru þeir mjög uggandi
um efnahagshorfur eins og sakir
standa og allt ber því að sama
brunni.
— TONY CATTERALL
Allt var á floti
í baneitruðum
úrgangsefnum
Ráðstafanir, sem vestur-
þýskur dómstóll ákvað að
gripið yrði til í umhverfismálum,
hafa haft það í för með sér, að um
200 verkamenn hafa misst atvinn-
una í Hamborg. Forráðamenn
efnafyrirtækisins CH Böhringer,
sem er gamalgróið fyrirtæki í
borginni, segja það með öllu úti-
lokað að fara eftir nýju reglunum,
þær séu alltof strangar og því ekki
um annað að ræða en loka fyrir-
tækinu.
„Það er útilokað að halda áfram
upp á þessi býti,“ sagði talsmaður
fyrirtækisins. „Okkur hefur verið
þröngvað til að taka þessa
ákvörðun af ástæðum, sem ekkert
koma við rekstrinum sjálfum eða
þeim efnum, sem unnið er úr.“ Það
er þó ekki alveg rétt hjá honum
því að efnin, sem unnin eru 1
verksmiðjunni, skiptu öllu máli
þegar nýju reglurnar voru settar
og sérstaklega eitt, efnið TCDD
dioxin, en það er eitthvert eitrað-
asta efni sem fyrirfinnst. Af því er
líka meira en nóg í Hamborg.
Á því var fyrst vakin athygli í
eftirminnilegri heimildamynd í
sjónvarpi þar sem fram kom, að í
Hamborg fæddust miklu fleiri
vansköpuð börn en annars staðar í
Vestur-Þýskalandi. í myndinni
kom fram víetnamskur barna-
læknir og sagði að margir fæð-
ingargallanna væru þeir sömu og
komu fram í Víetnam eftir að
Bandaríkjamenn sprautuðu efn-
inu „Agent Orange" yfir skóga til
að aflaufga þá. Það hefur einnig
inni að halda dioxin.
Fylkisstjórnin lét athuga sorp-
haugana, sem fyrirtækið notaði,
og einnig þann úrgang, sem enn
hafði ekki verið fluttur frá
SVÖRTU HARÐSTJORARNIR
Mættu sjálfir
hugsa meira
um mannslífin
NNú fyrir nokkru voru sjö
manneskjur leiddar fyrir
aftökusveit og teknar af lífi
fyrir að hafa reynt að steypa af
stóli stjórn hersins í Afríkurík-
inu Efra-Volta þar sem nú ríkir
mikið hallæri af völdum þurrka.
Nokkrum dögum áður voru 12
menn skotnir í Líbýu fyrir að
hafa ráðist á aðalstöðvar Khad-
afys í Trípolí. í nágrannaríkinu
Súdan eru þjófar handhöggnir
þegar til þeirra næst og menn
drepnir fyrir meiri sakir.
Mestu aftökurnar í einu ríki
voru þó í Kamerún í maímánuði
sl. eftir að bæld hafði verið
niður uppreisnartilraun gegn
Paul Biya, forseta, en þá var 46
mönnum stillt upp við vegg og
skotnir. Pólitískar aftökur hafa
einnig farið fram í öðrum
Afríkuríkjum og sumar leyni-
legar.
Á innsíðum erlendra stór-
blaða er stundum sagt frá
dómsmorði í Afríku, álfu, sem
orðlögð er fyrir ofbeldi, og þykir
ekki tíðindum sæta. Þá er at-
hyglinni beint að einstaklingum
í einu landi en þegar horft er
yfir álfuna alla blasir við svo
grimmileg mynd, að ætla má að
Afríka sé horfin inn í hinar
myrku miðaldir.
Ríkisstjórnir kenna sig ýmist
við hægri eða vinstri og þótt
blæbrigðamunur sé á röksemda-
færslunni er munurinn enginn
þegar um er að ræða morð og
manndráp. Þær athuga hins
vegar ekki, að með grimmilegu
framferði sínu draga þær úr
samúð fólks í betur megandi
löndum með þjáningum sinna
eigin þegna, sem falla nú unn-
vörpum víða í Afríku fyrir
þurrkunum og hungurvofunni.
Þegar Anna Bretaprinsessa
kom til Efra-Volta fyrir nokkr-
um mánuðum rann henni til
rifja hlutskipti fólksins, sem
sinnulaust af hungri reynir að
draga fram lífið á skrælnuðu
landinu. Koma hennar vakti at-
hygli og auðveldaði alþjóðlegum
hjálparstofnunum aðstoðina en
ef afrískar ríkisstjórnir ætla að
halda áfram ofbeldinu gegn
þegnum sínum kemur að því, að
fólk á Vesturlöndum spyr sig
þessarar spurningar: „Hvaða
Skæruliöi í Chad stendur vörö yfir herteknum löndum sínum úr liöi
stjórnarhersins.
munur er á lífi eins manns og
annars? Ef Afríkubúum er sama
þótt þeir drepi hvern annan,
hvers vegna ættum við þá að
hafa áhyggjur af því þótt þeir
falli úr hungri?"
Afríska mannréttindaskráin,
sem ráðherranefnd á vegum
Einingarsamtaka Afríku, setti
saman í borginni Banjul í
Krabbameinsvaldur
meíru.
— meö
Gambíu fyrir fjórum árum, er
ennþá bara marklaust plagg
vegna þess, að hún hefur ekki
verið staðfest af nógu mörgum
ríkisstjórnum. Ráðamönnum í
Afríku og þegnum þeirra væri
það fyrir bestu ef þeir huguðu
betur að mannréttindum í fram-
tíðinni.
— CAMERON DUODO
verksmiðjunni. Niðurstaðan var,
svo notuð séu orð eins embætt-
ismanns umhverfismálaráðuneyt-
isins, „meira dioxin en nokkurn
okkar hafði órað fyrir“.
Hvert kíló af því sem forráða-
menn CH Böhringer sögðu vera
„skaðlausan úrgang", innihélt allt
að 250 míkrógrömm af TCDD
dioxin og 32 grömm af OCDD, sem
er næstum því eins eitrað. önnur
dioxin-efni hækkuðu þessa tölu
upp í 46,5 grömm í hverju kílói.
Bandarískir sérfræðingar áætla
að daglegur skammtur, sem aðeins
nemur einum hundraðasta úr
míkrógrammi af TCDD, hafi al-
varlegar afleiðingar fyrir heilsu
manna, einkum hvað viðkemur
krabbameini og skemmdum á
erfðavísum.
Tímaritið Der Spiegel hefur gef-
ið í skyn, að umhverfismálaráð-
herra Haniborgar hafi vitað þegar
í september á síðasta ári, að haug-
arnir, þar sem efnunum var kast-
að, hafi verið þrælmengaðir diox-
in, sem var farið að menga grunn-
vatnið, en að hann hafi ekki talið
neina „yfirvofandi hættu" á ferð-
um. Vegna viðbragðanna, sem
sjónvarpsmyndin olli, urðu yfir-
völdin hins vegar að taka á mál-
inu.
CH Böhringer var gert að
hreinsa allan dioxin-mengaðan
úrgang af verksmiðjulóðinni og
forráðamönnum þess sagt, að hér
eftir mætti ekki meira dioxin en
einn milljónasti úr grammi í
rúmmetra sleppa út í loftið og að-
eins einn þúsundmilljónasti úr
grammi í hverju kílói berast út í
vatn. „Að öðrum kosti," sagði
Wolfgang Curilla, umhverfismála-
ráðherra, „verður verksmiðjunni
lokað". Nokkru síðar tóku eigend-
urnir þá ákvörðun að hætta
rekstrinum og sögðu upp 224
starfsmönnum verksmiðjunnar.
Enginn fagnar því, að mennirn-
ir skuli hafa misst atvinnuna, en
umhverfisverndarmenn eru þó
sigri hrósandi yfir að þessari
hættu skuli hafa verið bægt frá
borginni. Þeir segja þó, að það
hafi átt að vera búið að gera fyrir
mörgum árum.
- TONY CATTERALL