Morgunblaðið - 18.05.1985, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 18. MAÍ 1985
„Hver á þig?“
— eftir Valgerði
Bjarnadóttur
„Hún er skrítin tík, þessi póli-
tík,“ er einhver svona hallæris-
frasi, sem stundum er notaður. Ég
hef í rauninni aldrei áttað mig á í
hvaða tilgangi. Fólk er að tala um
það sem í rauninni ræður allri ytri
umgjörð um líf þess og kannski
líka hvaða möguleika það hefur á
að lifa lífinu þannig að það sé
ánægt, að því líði vel.
Kannski er það orð, sem menn
reyna að koma á stjórnmálaþátt-
töku eða stjórnmálaumræðu, þ.e.
að reyna að gera hana ómerkilega
og á einhvern hátt lítilmótlega
mesti vandinn, sem þessi þjóð á
við að etja. Kona sagði við mig um
daginn að henni fyndist mega
líkja pólitík við að að rækta garð-
inn sinn, búa til það umhverfi,
sem við viljum vera í. Ég held að
það sé einmitt kjarni málsins,
þess vegna hlýtur það að vera
ábyrgðarhluti að draga stjórn-
málaumræðu niður á það plan „að
sami rassinn sé undir þeim öll-
um“.
Ef fólki er ekki sama um í
hvernig umhverfi það býr, ef fólki
er ekki sama um hvernig því líður,
ef fólki er ekki sama um framtíð
barnanna sinna, þá á það að láta
sig stjórnmál skipta. Það er vegna
þess að i kosningum er fólk að af-
her.da einhverju öðru fólki
ákvörðunarrétt yfir gífurlega
stórum hluta lífs síns. Og það
hlýtur að vera mikil ákvörðun og
mikil ábyrgð að afhenda þennan
rétt og enn meiri ábyrgð að taka
við honum.
Stjórnarfar
Þjóðir heims búa við mismun-
andi stjórnarfar, sumir búa við
einræði, sums staðar er fámennis-
stjórn. Vesturlandaþjóðir svokall-
aðar búa í lýðræðisríkjum, sem
felur það í sér í stórum dráttum,
að þjóiðin sjálf velur sér í kosning-
um við hvaða aðstæður hún vill
búa. Flestar vesturlandaþjóðir
búa einnig við það stjórnarfar,
sem í fræðibókum er kallað þing-
ræði og felur það í sér að þjóðin í
kosningum velur sér fólk til setu á
löggjafarsamkundu og það fólk
(þingmenn) velur síðan annað fólk
til að fara með æðstu stjórn ríkis-
ins. í sumum löndum velja þing-
mennirnir sjálfa sig, í öðrum lönd-
um eitthvert annað fólk.
ÖU stjórnmálasamtök á íslandi
eru sammála um að viðhalda lýð-
ræði í landinu, eða það vona ég að
minnsta kosti. Eitt stjórnmálaafl í
landinu, Bandalag jafnaðar-
manna, vill á hinn bóginn afnema
þingræðið. Sá vilji felur það ein-
faldlega í sér að fólkið í landinu,
fólkið sjálft, velji bæði samsetn-
ingu löggjafarsamkundunnar og
æðstu stjórn ríkisins.
Gallar þingræðis
í landi eins og okkar, þar sem
stjórnmálaflokkar eru margir,
veldur þingræði því, að aldrei
markast skýrar eða ákveðnar lín-
Valgerður Bjarnadóttir
ur í því, sem fólk hefur um að
velja. Fjöldi skoðana er kynntur
fyrir kosningar, þegar fólk í
nokkrar vikur er sent á eitt alls-
herjar hugans fyllirí og því talin
trú um að nú geti það valið. Eftir
kosningar setjast menn síðan
niður, réttkjörnir, til að útvatna
og gera að engu áherzluatriði, sem
fólki finnst einhvers virði. Fólki
kemur það bara ekkert við, það
fær að búa við gamla sullumbullið
í allt að fjögur ár, þangað til það
verður aftur sent á annað hugans
fyllirí um að það skipti einhverju
máli.
Þessi er mestur og stærstur
galli stjórnarfars, sem við búum
við. Fólk er blekkt, fólk er svikið,
því er talin trú um að það hafi
áhrif, því er talin trú um að það
velji sjálft ríkisvald, sem stjórnar
umhverfi þess. En það er ósatt.
Þingmenn, sem fyrst og síðast, því
miður, virðast hugsa um eigin
völd, semja frá sér áherzluatriði,
semja frá sér það sem þeir voru
kosnir til að gera. Að því leyti eru
samningar siðlausir, þegar samið
er án vitundar umboðsaðilans, án
vitundar kjósandans, um eitthvað,
sem hann skiptir verulegu máli,
án þess að hann í áraraðir geti
haft þar nokkuð um að segja.
Sérstök kosning
framkvæmdavaldsins
Sá maður, sem er gallalaus,
hlýtur að vera leiðinlegur. Breysk-
leiki er kannski eitt af höfuðein-
kennum mannsins. Þess vegna á
að byggja upp það kerfi, sem gerir
það kleift að menn hafi eftirlit
hver með öðrum, að menn misnoti
ekki eða fari illa með völd, sem
þeim hafa verið afhent. Og þegar
talað er um framsal valda í stjórn-
málum, þá er verið að tala um
hluta af lífi fólks.
Sérstök kosning löggjafarvalds
annars vegar og framkvæmda-
valds hins vegar hefði í för með
sér gjörbreytt umhverfi, sem
stjórnmálamenn yrðu að starfa I.
Þeir þyrftu ekki einungis að
standa ábyrgir gerða sinna hver
gagnvart öðrum, heldur gagnvart
allri þjóðinni. Höggvið yrði að rót-
um samtryggingarinnar.
{ þeim tillögum, sem Bandalag
jafnaðarmanna hefur sett fram
um sérstaka kosningu forsætis-
ráðherra, er gert ráð fyrir að hún
fari fram í tvennu lagi. Það er
grundvallaratriði, sem við trúum
að geri stjórnarfar okkar líkara
því, sem fólkið í landinu vill.
í fyrri kosningum byðu vænt-
anlega margir sig fram, hver með
„Öll stjórnmálasamtök
á íslandi eru sammála
um aö viðhalda lýðræði í
landinu, eða það vona
ég að minnsta kosti. Eitt
stjórnmálaafl í landinu,
Bandalag jafnaðar-
manna, vill á hinn bóg-
inn afnema þingræðið.
Sá vilji felur það ein-
faldlega í sér, að fólkið í
landinu, fólkið sjálft,
velji bæði samsetningu
löggjafarsamkundunnar
og æðstu stjórn ríkis-
ins.“
sín stefnumál, eins og nú gerist í
kosningum. í seinni kosningunum
byðu sig hins vegar einungis þeir
tveir fram sem flest atkvæði hlutu
í fyrri kosningunum. Val kjósenda
um stjórnmálastefnu væri ljós,
vegna þess að stjórnarmyndun-
arviðræður (þær sem nú fara fram
í bakherbergjum og þjóðin fær
niðurstöðu þeirra framan í sig
eins og blauta tusku, hefðu þegar
farið fram. Ágreiningsefnin væru
ljós, fólk hefði val, fólk vissi hvað
stjórnmálamennirnir ætluðu að
gera við völdin, sem það afhenti
þeim.
Það væri af, sem nú er, að menn
þættust eitt fyrir kosningar, en
yrðu svo annað eftir kosningar.
Þetta er grundvallaratriði, sem
mér virðist ekki snúast um tækni-
leg atriði, heldur virðingu fyrir
kosningum og vali fólks í þeim, og
hvernig bezt megi tryggja það f
* spurt og svarad
Lesendaþjónusta MORGUNBLAÐSINS
Hafliði Jónsson, garðyrkjustjóri Reykjavíkurborgar, hefur
tekið að sér að svara spurningum lesenda Morgunbiaðsins
um garðyrkju. Þau verða síðan birt eftir því sem spurn-
ingar berast. Lesendur geta lagt spurningar fyrir Hafliða,
jafnt um ræktun matjurta sem trjárækt og blómarækt.
Tekið er á móti spurningum lesenda á ritstjórn Morgun-
blaðsins í síma 10100 á milli kl. 11 og 12 árdegis, mánu-
daga til fdstudaga.
Landvernd
og ræktun
Flestum ræktunarmönnum mun
það efst í huga þessa dagana,
hversu fór með hin góðu áform,
sem stjórnmálamenn okkar gáfu
með þjóðargjöfinni á Þingvöllum
1974.
Áframhaldið hefur orðið á ann-
an veg en bjartsýnismenn gerðu
sér vonir um. Ekki er þó að efa, að
fullur hugur fylgdi þeim ásetningi
að snúa vörn í sókn, svo gróður
landsins fyki ekki frá okkur á haf
út.
En það er að mörgu að hyggja,
þegar skipta þarf aflafé, sem þjóð-
arbúið fær til ráðstöfunar.
Nægjusemi aldamótakynslóðar-
innar heyrir til fortíð, sem æska
nútímans skynjar sagnir af með
sama hætti og frásagnir úr grárri
forneskju. Hugarfar líðandi
stundar er að lifa án hugleiðinga
um morgundaginn. Eyða meiru en
aflað er. Uppgræðsla landsins er
mál, sem allt of fáir láta sig miklu
varða. Það er þó flestum nokkurs
um vert, að hafa sómasamlegt
gróðurfarsástand á þeim lóðar-
blettum, sem fylgja húsunum, sem
þeir hafa byggt fyrir þjóðarauð-
inn, yfir húsgögn, sem fylla veg-
lega veislusali. Menn hafa orðið
þess áþreifanlega varir, að það er
ekki viðfelldið að búa í húsum, er
standa í moldarflagi.
Það ætti að vísa okkur öllum
leið að þeim sannindum, sem við
okkur blasa, að sú tíð kann að vera
skammt undan, að einu gróður-
torfurnar í þessu landi verða þær,
sem mannshöndin hefur varðveitt
með ræktun og umhirðu, ef nú
þegar verður ekki tekist alvarlega
á við þann voða, sem uppblástur
öræfa og heiðarlanda er fyrir bú-
setu í þessu landi.
Allt megum við fremur spara en
framlag til „landvarna" í hinni
einu og sönnu merkingu þess orðs,
og vel mættum við leiða hugann
að því, hvort nú sé ekki orðið
raunhæft að lögleiða hér þegn-
skylduvinnu hjá öllu æskufólki.
Skylda það til að starfa í þágu
þjóðar sinnar við það að græða
upp berangurinn og gjalda með
því fósturlaunin. Kenna því að
virða og elska land sitt. Vera æsku
annara landa fyrirmynd og frið-
arboðendur.
og þá eru það svör við spurning-
um sem mér hafa borist.
Selta og raki í lofti
Sigfús Sigfússon, Aðalgötu 7,
Keflavík, spyr:
Hvaða grasfræjum er best að sá
í garð sem er í mikill mosi og
hvaða runnategund kæmi til með
að þrífast best I garði þar sem
mjög mikil selta og raki eru í
lofti?
Svar: Sú grastegund sem best
hefur reynst hér sunnan- og vest-
anlands í skrúðgarðaflatir er
túnvingull. Á þessum árstíma er
fullnægjandi að sá 1—1 kg á
hverja 100 fm. Vel getur gefist að
sá ofan í flöt þar sem mosinn hef-
ur náð yfirhöndinni. Best er þá að
raka mosaþembuna af og henda
henni, sáldra síðan fínni, sand-
blandinni mold yfir, sá fræjunum
og valta. Að sjálfsögðu má ekki
gleyma áburði, ca. 10—15 kg á 100
fm.
Svar 2: Brekkuvíðir er sá harð-
gerðasti og nægjusamasti runni
sem völ er á. Vandalaust er að
halda honum hreinum af skordýr-
um ef vetrarúðun er viðhöfð. Þeg-
ar brekkuvíðirinn hefur myndað
skjól má huga að fjölbreytilegri
gróðri.
Mispill
Þórunn Lárusdótiir, Markarvegi
10, spyn
Hvenær á að klippa mispil og
hvernig er best að fara að því?
Svar: Ráðlegast er að fram-
kvæma klippingu síðari hluta
vetrar eða seinnipart sumars. Vel
má klippa mispil í hekk, en einnig
getur hann sómt sér vel sem sam-
stæður runni. Þá er aðeins fækkað
greinum þegar runninn er farinn
að vera of þéttur, þvi æskilegt er
að allar greinar hans njóti sólar-
ljóssins.
Brekkuvíðir færður um set
Þórdís Skarphéðinsdóttir, Borg-
arvegi 36, Njarðvík, spyr:
Er mögulegt að fjarlægja gaml-
an brekkuvíði, þ.e. verða ræturnar