Morgunblaðið - 03.08.1985, Síða 8

Ö ti
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. ÁGÚST 1985
„Höfum notið þess að vera þátt-
takendur í þessu ævintýrí öllu
Rætt við Sigurð Óla Ólafsson
um upphaf verslunar á Selfossi
Þegar Sigurður Óli Ólafs-
son fyrrverandi alþingismaö-
ur og kaupmaður á Selfossi
hóf störf við verslun á Sel-
fossi 1927 voru þar aöeins
nokkur hús og u.þ.b. 100 íbú-
ar. i‘egar hann hætti verslun-
arstörfum 1964 hafði bærinn
dafnað og vaxið hratt og
mikið og íbúafjöldinn hafði
hundruöfaldast. Við hittum
Sigurð Óla að máli og spurð-
um hann um starfið við upp-
byggingu og þróun verslunar-
innar á Selfossi sem hann
stóð að um svo langt árabil
og var alltaf í daglegu tali
kennd við Höfn.
Komst aldrei lengra
en á Selfoss
Ég er fæddur og uppalinn á
Eyrarbakka, sagði Sigurður óli,
stundaði ýmiss konar störf. Allir
urðu að vinna bæði til sjós og
lands. Oftast vann ég í vegavinnu
á sumrin. Árið 1919 fór ég til
Reykjavíkur að iæra á bíl en upp
frá því hóf ég bílaakstur, ýmist á
eigin vegum eða í félagi við aðra,
þar til 1927 að ég hóf störf við
hina nýju verslun á Selfossi sem
tengdafaðir minn, Guðmundur
Guðmundsson, hafði stofnað til.
Ég festist á Selfossi, komst aldri
lengra sem kunnugt er. Sumir
jafnaldrar mínir og félagar héldu
áfram til höfuðborgarinnar, urðu
togaraskipstjórar, kaupmenn,
listamenn og allur skrattinn.
Ég fór inn í þetta starf með full-
an hug á að láta þetta ganga upp.
Það var mjög vafasamt á þeim
tíma hvernig þetta kæmi út. Við
vorum í rauninni að reyna að hifa
upp fallít fyrirtæki og ekker klárt
hvemig þessi bóla sem reis upp
mundi ganga. Þá hafði ég verið
giftur Kristínu dóttur Guðmundar
í tvö ár en við bjuggum uppi á lofti
í verslunarhúsinu í nær 20 ár eða
þar til ég byggði eigið hús 1947.
Maður hugsaði ekkert í fyrstu
hvemig útfallið á því yrði, versl-
uninni í heild og þróuninni, en
þetta var alltaf að smávaxa. Ég
lenti svo fljótt í hreppsmálum og
ýmsu, en það er nú önnur saga.
Þessi verslun á Selfossi var fyrst
og fremst 100% sveitaverslun.
Þjóðbrautin
lá um Selfoss
Þá hafði Eyrarbakki verið kom-
inn með um þúsund manns en það
fækkaði verulega fólki í plássinu,
líklega um nær helming, og upp úr
því fór Selfoss að vaxa. Verslunin
kom þar, mjólkurbúið, banki,
pósthús, og utan um þennan
kjarna byggðist Selfoss. Kaupfé-
lag Ámesinga var síðan stofnað
1929.
Við fórum fljótt út í slátrun á
árunum milli 1930 og 1940. Hún
smá jókst, svo byggðum við slát-
urhús, fyrst 1930. Og enn er slátr-
að hjá Höfn. Nýja húsið var byggt
um 1960 og það var slátrað um
5—6 þúsund fjár á ári. Það hafði
töluvert að segja fyrir verslunina
að taka við fé af bændunum á
haustin, það jók á viðskiptin.
Nýja húsið, sem var byggt 1960,
var byggt eftir kúnstarinnar regl-
um og er enn í fullu gildi. Eg
spurði Sigurð Óla um aðdraganda
verslunarinnar á Selfossi.
Kaupfélagið Hekla var stofnað
1927 og hóf verslun á Eyrarbakka.
Stofnendur voru bændur, flestir
úr uppsveitum Árnessýslu. Félag-
ið náði bráðlega umtalsverðum
viðskiptum í sýslunni og varð það
m.a. til þess að draga verslun frá
hinni dönsku Lefolii’s verslun á
Eyrarbakka, sem enn var stærsta
og voldugasta verslunin á Suður-
landi.
Árið 1910, en þá hafði Hekla
starfað í þrjú ár, varð sú breyting
á dönsku versluninni að eigand-
inn, Lefolii, stofnaði hlutafélag er
hann gaf nafnið Einarshöfn hf.
Aðalhluthafar voru Lefolii sjálfur
og fjölskylda hans. Breyting á
rekstri verslunarinnar var engin,
verslunarstjórinn var danskur
eins og áður og yfirstjórnin í
Danmörku, en nafnið íslenskt.
Næstu árin störfuðu þessar
tvær verslanir, ásamt fleirum sem
stofnaðar höfðu verið undanfarin
ár á Bakkanum, við þverrandi
viðskipti, því nú var komið annað
sameiginlegt vandamál til sög-
unnar viðkomandi verslunum á
Eyrarbakka, hinn gamli verslun-
arstaður var ekki lengur í alfara-
leið, hann var orðinn afskekktur
staður, bílaöldin var gengin í garð,
daglegar ferðir úr héraði suður yf-
ir Hellisheiði með fólk og farang-
ur færði verslunina meir og meir
úr héraði til Reykjavíkur, við því
varð ekki spornað. En við þessar
samgöngubreytingar varð Selfoss
umferðarmiðstöðin. Þar áttu nú
allir leið um og þar var komin föst
verslun.
Það næsta sögulega sem gerist í
verslunarmálum á Eyrarbakka er
að verslunin Einarshöfn hf. selur
allar fasteignir sínar og lausafé á
staðnum, þar með allar vörubirgð-
ir. Kaupandi að öllu saman var
Kaupfélagið Hekla. Þar með var
lokið aldagamalli einokunarversl-
un Dana á þessum stað, verslunin
orðin alíslensk. Kaupsamningur
um þetta er dags. og undirritaður
í Kaupmannahöfn 11. apríl 1919.
Útibú á Selfossi
1924 ákvað Hekla að setja upp
útibú á Selfossi, keypti lóð af Sel-
fossbændum á góðum stað beint á
móti brúnni, 35 m á breidd og 80 m
á lengd. Á þessari lóð reisti félagið
hús sem það átti á Eyrarbakka,
reif það niður og flutti á Selfoss.
Hús þetta var í byrjun reist í Þor-
Sögðu að við hefðum stolið
öiium hestum bæjarins
inn hefði stolið öllum hestum bæj-
arins og riðið gandreið um göturn-
ar. Við fengum aðstöðu hjá Marz-
ellíusi heitnum Bernharðssyni í
kjallaranum í Bræðraborg. Hann
var okkur bæði góður og skiln-
ingsríkur og ég veit ekki hvort
hann fékk nokkum tíma borgaða
leigu.
Viðtal við Önnu Lóu Guðmundsdóttur kaupmann á ísafirði
Anna Lóa GuAmundsdóttir, kaupmaöur á ísafirói, er ein fjögurra eigenda
Bláskeljar sf., sem rekur bamafataverslunina Legg og skel í vöruhusinu
Ljóninu á ísafirói. Auk þess að reka vcrslun hefur Anna LÁa fjölda áhuga
mala. Hún er félagi f Garðyrkjufélagi ísfirdinga og Litla leikklúbbnum. auk
þess sem hún stundar nám í öldungadeild Menntaskólans á ísafirði og
stefnir að stúdentsprófí í haust með fyrsta árganginum úr öldungadeild þess
skóla.
Litli leikklúbburinn
Anna Lóa er einn stofnanda
Litla leikklúbbsins á ísafirði og
var á sl. vetri ritstjóri afmælisrits
sem gefið var út í tilefni af 20 ára
afmæli klúbbsins. Hún er önnur
tveggja stofnenda sem enn taka
þátt í starfseminni. Hún segist þó
aðeins tvisvar eða þrisvar hafa
komið fram á sviði og aðeins einu
sinni leikið alvöruhlutverk. Það
var í fyrsta stykkinu sem Margrét
Óskarsson leikstýrði. „Ég átti að
leika einhverja vælukellingu og
fína frú, alveg hundleiðinlega
rullu. Ég veit ekki hvernig það
gekk, en ég held að ég sé enginn
leikari. Ég sé um förðun og hár-
lagningu leikaranna, enda er ekki
minna mál að það sé í lagi eins og
annaö sem gert er i leikhúsinu.
Lítið álit og
grallaraháttur
Það var oft ansi líflegt fyrstu
árin enda vorum við öll miög ung.
Klúbburinn var ekki hátt skrifað-
ur hjá bæjarbúum og oft þurftum
við að standa í ströngu við að leið-
rétta alls kyns kjaftasögur. Ein-
hverju sinni tóku strákar hesta
traustataki um nótt. Daginn eftir
var sagan sú að Litli leikklúbbur-
Táp og fjör
í Gautaborg
Ég var fararstjóri í leikferð til
Svíþjóðar 1971 á leiklistarviku
sem haldin var i tilefni af 300 ára
afmæli Gautaborgar.
Við fengum styrk frá Norræna
menningarmálasjóðnum til farar-
innar. Það var alveg stórkostleg
ferð. Við vorum með 3 sýningar á
Táp og fjör eftir Jónas Árnason.
Höfðum þýtt ágrip af textanum á
sænsku, sem við létum fylgja með
leikskránni. Sfðan sátum við
fremst á sviðinu og svöruðum
fyrirspurnum. Og Svíarnir sem