Morgunblaðið - 19.10.1985, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR19. OKTÓBER1985
25
Um réttinn til aö
ganga í dauðagildrur
eftir dr. Hermann
Sveinbjörnsson
Umferðarvika í Reykjavík er
nýafstaðin. Þrátt fyrir mikinn
áróður í fjölmiðlum og sérstakt
átak á vegum lögreglunnar virtist
slysatíðni ekki lækka að neinu
ráði. Þó tókst að halda síðasta
degi umferðarvikunnar, föstudeg-
inum 11. októbej, slysalausum
hvað snertir meiðsli á fólki.
Árekstrar voru þó síst færri en
vanalega og hafði fjölgað ef eitt-
hvað var, m.a. vegna aukins fjölda
af aftanákeyrslum. Margar af
þessum aftanákeyrslum voru við
dauðagildrurnar illræmdu —
gangbrautir án stöðvunarljósa —
sem stjórnvöld ætlast til að öku-
menn leiði alsaklaust fólk í. Mörg
alvarlegustu slysin í umferðinni á
síðustu árum hafa orðið á gang-
brautum, einkum á börnum og
gamalmennum. Gildrurnar eru
helzt þar sem gangbraut (án ljósa)
liggur yfir tvær samsíða akreinar,
eins og t.d. í Lækjargötu við
Menntaskólann eða á Hverfisgötu
við Þjóðleikhúsið. Ein gildran er
t.d. við Sundaborg, þar sem algeng-
ast er að ekið sé á 70—80 km hraða
á klst. Með stuttu millibili hafa
orðið mjög alvarleg slys á börnum
í Lækjargötu á umræddri gang-
braut. í báðum tilfellum hafa
börnin gengið grandalaus út á
götuna í hvarfi við bíl sem stöðvað
hefur á annarri akreininni, og
síðan orðið undir bíl sem ætt hefur
yfir gangbrautina á hinni akrein-
inni.
„Gangbrautarrétturinn“
Umferðaryfirvöld tala um
„gangbrautarréttinn" og vísa til
Hermann Sveinbjörnsson.
„Ég reyni aö foröast í
lengstu lög að stööva
sem fyrsti bíl við gang-
braut yfir tvær samsíða
akreinar — jafnvel þó
að gangandi vegfarend-
ur ætlist eindregið til
þess. Ég ætla mér ekki
að ganga með þá sam-
viskubyrði að hafa leitt
saklausan vegfaranda í
dauðagildru.“
skyldu ökumanna til að virða þann
rétt. En sá „réttur" endurheimtir
ekki aftur dýrmætt líf saklauss
barns sem tillitssamur ökumaður
hefur alls óviljandi leitt út í dauða-
gildruna með því að stöðva við
gangbraut þar sem eru tvær sam-
síða akreinar. Alveg eins og lög
sem ekki er hægt að framfylgja
eru gagnslaus, þá er óraunhæfur
réttur verri en enginn. Það er lítið
gagn í að vera í rétti ef miklar líkur
eru á að maður láti lífið við að
neyta hans. Sumir vegfarendur eru
svo gegnsýrðir af hinni fölsku
öryggistilfinningu, sem áróður
umferðaryfirvalda leiðir af sér, að
menn bókstaflega strunsa út á
gangbrautir þess fullvissir að
ökumenn muni klossbremsa eins
og hendi væri veifað. Ég reyni að
forðast í lengstu lög að stöðva sem
fyrsti bíll við gangbraut yfir tvær
samsíða akreinar — jafnvel þó að
gangandi vegfarendur ætlist ein-
dregið til þess. Ég ætla mér ekki
að ganga með þá samviskubyrði
að hafa leitt saklausan vegfaranda
í dauðagildru.
Hvert er verðmæti
lífs og lima?
Ýmsar vísbendingar eru til varð-
andi peningalegt mat samfélagsins
á lífi og limum hvers einstaklings.
Við könnumst öll við það að um-
ferðarljós eru yfirleitt ekki sett
upp á gatnamótum fyrr en alvarleg
slys hafa náð einhverri lágmarks-
tölu á ári. Með því að líta á sam-
hengið milli kostnaðar við um-
ferðarmannvirki og slysatíðni má
fá allgóða vísbendingu um verð-
mæti hvers einstaklings gagnvart
samfélaginu. Ekki hef ég tölur
fram að færa máli mínu til stuðn-
ings í þessu efni, en alkunnugt er
þó að bætur vegna slysa og örorku
eru hlálega lágar hér á landi miðað
við það sem gengur og gerist á
Vesturlöndum. Á sama hátt er ég
hræddur um hið frumstæða fyrir-
komulag, sem gangandi (og hjól-
andi) vegfarendum er boðið upp á
hér á landi, beri vott um sorglega
brenglað mat samfélagsins á verð-
mæti lífs og lima hvers einstakl-
ings.
Eins og „í svört-
ustu Afrflíu“
Á allmörgum stöðum í borginni
hefur verið komið upp sérstökum
umferðarljósum við gangbrautir,
og er það til fyrirmyndar. Erlendis
sér maður ekki gangbrautir nema
við gatnamót (með ljósum) eða við
sérstök umferðarljós fyrir viðkom-
andi gangbraut. Samgönguráð-
herra sagði nýlega í sjónvarpi að
fara þyrfti inn i „svörtustu Afríku"
til að finna hliðstæðu við íslenzkt
vegakerfi. Liklegt er að þar megi
finna gangbrautir eins og hér yfir
miklar umferðaræðar án umferð-
arljósa Nú eru Islendingar orðnir
nr. 2 í heiminum í bílaeign miðað
við fólksfjölda. Af því leiðir að
umferðarþunginn er í mörgum
tilfellum langt umfram getu
gatnakerfisins, einkum með tilliti
til öryggis. Það fer ekki vel saman
að vera með bifreiðaeign sem nálg-
ast það sem er í Bandaríkjunum
en vegakerfi og umferðarmenn-
ingu sem líkist því sem gerist í
Afríku.
Burt með dauða-
gildrurnar
Við getum haldið „gangbrautarr
réttinum" til streitu og höfðað Oi'
löghlýðni og siðferðis á sama tíma
og ekki er talið borga sig að setja
upp sérstök umferðarljós við stór-
hættulegar gangbrautir (brýr eða
undirgöng eru að sjálfsögðu hin
fullkomna iausn), en allar aðrar
gangbrautir yfir samsíða akreinar
ætti að afmá og afnema. Þá fyrst
verða stjórnvöld ekki sökuð um að
innprenta gangandi vegfarendum
algerlega falska öryggistilfinn-
ingu, og þá fyrst er hægt að segja
að við sýnum í verki að við metuiír-
líf samborgara okkar sem skyldi.
Höfundur er deildarstjóri í idnaðar-
ráduneytinu.
Gídeonfélagið og Hið íslenska Biblíufélag:
Efna til ritgerðar-
og myndasamkeppni
I TILEFNI af ári æskunnar 1985 meðal 10 ára skólabarna um efni
efnir Gídeonfélagið og Hið ís- úr Nýja testamentinu. Fyrir nokkru
lenska Biblíufélag til sameiginlegr- afhentu Gídeonfélagar og félagar
ar ritgerðar- og myndasamkeppni I Hinu íslenska Biblíufélagi 10 ára
Gídeonfélagar afhenda 10 ára skólabörnum úr Austurbæjarskóla Nýja testamentið með Davíðssálmum við
hátíðlega athöfn í Hallgrímskirkju.
börnum úr Austurbæjarskóla Nýja
testamcntið og Davíðssálma ásamt
upplýsingabæklingi um samkeppn-
ina.
Tilgangurinn með þessari
samkeppni er að hvetja börnin
til að lesa og hugsa um frásagnir
Nýja testamentisins og til þess,
með aðstoð foreldra, skólakenn-
ara, presta og annarra æskulýðs-
leiðtoga, að endursegja í máli og
myndum frásagnir ritningarinn-
ar. Þau börn sem þátt taka í
samkeppninni skulu senda rit-
gerðir sínar og/eða myndir/
myndasögur fyrir 1. janúar nk.
til Hins íslenska Bibliufélags.
Verðlaun verða veitt fyrir bestu
ritgerðirnar og myndirnar, en
verðlaunin verða meðal annars
viku dvöl í sumarbúðum kristi-
legu félaganna og æskulýðsstarfs
þjóðkirkjunnar víðsvegar um
landið. Hverjir hljóta verðlaun
verður tilkynnt á biblíudaginn
2. febrúar næstkomandi.
Nú á ári æskunnar eru liðin
445 ár frá því Nýja testamentið
kom fyrst út á íslensku, en það
var árið 1540. Gídeonfélagar á
Islandi hafa úthlutað Nýja testa-
mentinu með Davíðssálmum til
allra skólabarna í landinu allt
frá árinu 1954 og hafa því allir
íslendingar á aldrinum 10 til
rúmlega 40 ára eignast bókina.
(Tr fréttatilk jnningu)
Börnin blaða í Nýja testamentinu.
Moiyunblaðid/Bjarni