Morgunblaðið - 19.11.1985, Page 38

38
MORGUNBLADIÐ, ÞRIÐJUDAGUR19. NÓVEMBER1985
Verðum að huga að
endurnýjun flotans
MEGINHLUTI íslenzka hátaflotans
er byggður á sjöunda ártugnum og
er því oröinn um 20 ára gamall og
meðalaldur togara er um 10 ár.
Mörgum skipanna hefur þó verið
breytt og þau endurnýjuð. Endurnýj-
un skipastólsins var meðal þess, sem
rætt var á Fiskiþingi á miðvikudag
og telja menn mikla nauðsyn þess,
að hugað verði að þeirri endurnýjun
áður en það verði um seinan og
óæskileg bylgja nýbygginga skelli
yfir útveginn.
Björn Pétursson, Akranesi, flutti
framsöguerindi um málið og fer
lunginn úr því hér á eftir:
„Mér var falið að minna ykkur
á, að þrátt fyrir erfiðleika líðandi
stundar, megum við ekki gleyma
að líta til framtíðarinnar. Einn
þáttur vandans í dag er sá, að við
verðum að fá möguleika til þess
að endurnýja þau tæki, sem eru
grundvöllur fiskveiða við ísland,
það er skipin sjálf. Því miður
finnst mér þessum þætti allt of
lítið sinnt í samþykktum fiski-
deilda og fjórðungsþinga," sagði
Björn. Hann rakti síðan sam-
þykktir fjórðungsþings Austur-
lands og Vesturlands. Austfirðing-
ar benda á þá hættu, sem blasir
við, ef útgerðum er gert ókleift að
grípa beztu tækifærin, sem bjóða-
ast til endurnýjunar úr sér geng-
inna skipa, er endar síðan með því
að yfir dynur á stuttum tíma flóð-
bygja nýrra skipa. Á meðan fiski-
stofnar okkar eru í þeirri lægð,
sem almennt er talið, verði sú
endurnýjun þó ekki til stækkunar
flotans.
Samband fiskideilda á Vestur-
landi ályktar eftirfarandi: „Einnig
þarf að vekja athygli ráðamanna
á, að án endurnýjunar fiskiskipa-
flotans, mun hann innan skamms
ekki lengur fær um að sjá fyrir
meirihluta gjaldeyrisöflunar þjóð-
arinnar."
Björn sagði, að aðvörunarraddir
um þetta efni heyrðust víðar og
vitnaði meðal annars í ræðu sjáv-
arútvegsmanna á nýafstöðnum
aðalfundi LÍÚ, en þar sagði hann
meðal annars að nú yrði ekki leng-
ur fram hjá því horft, að endurnýj-
un fiskiskipaflotans hlyti að
standa fyrir dyrum. Þá rakti Björn
helztu tillögur Piskveiðasjóðs um
— annars eigum
við á hættu stóra
bylgju nýbygginga
á næstu árum,
segir Björn
Pétursson
á Fiskiþingi
tilhögun endurnýjunar, en þar er
sagt að skilyrði fyrir lánveitingu
sjóðsins til nýbyggingar fiskiskips
séu að skip af sömu eða svipaðri
stærð verði úrelt eða selt úr landi
og strikað út af skipaskrá. Sé um
kaup á skipi að utan að ræða, verði
aldur þess ekki yfir fjögur ár.
Lánshlutföll verði 65% af nýsmíði
innan lands, en 60% af nýsmíði
erlendis svo og af kaupum á notuð-
um erlendum skipum. Ekki verði
heimilaðar erlendar lántökur
umfram þetta.
Þá rakti Björn hluta úr ályktun
aðalfundar Félags dráttarbrauta
og skipasmiðja, en þar segir meðal
annars að endurnýjunarþörf ís-
lenzka fiskiskipaflotans sé um
þessar mundir afar brýn og fari
hraðvaxandi með ári hverju. Erfið
staða sjávarútvegsins hafi til
þessa takmarkað nauðsynlega
endurnýjun. Björn sagði, að hags-
munir sjávarútvegs og skipaiðnað-
ar væru samtvinnaðir í raun.
Mikilvægi skipasmiðja fyrir við-
hald flotans væri ótvírætt og
gæfist ekki tækifæri til nýsmiði
færi eins og sjávarútvegsráðherra
hefði sagt; að hætt væri við að
tæknileg þróun iðanaðarins færi
hjá garði. Fulltrúar á fiskiþingi
ættu ekki að vanmeta orð Félags
dráttarbrauta og skipasmiðja, því
það væri líka að berjast fyrir til-
vist sinni. Reyna bæri að ná sam-
stöðu við það í baráttunni, því
þetta væri í raun barátta fyrir
áframhaldandi velferðarríki á ís-
landi.
Þá rakti Björn þróun fiskiskipa-
fiotans undanfarin ár og sagði
eftirfarandi: „Segja má að þróun
fiskiskipafiotans hérlendis hafi
einkennzt af stórum stökkum, oft
á tíðum, og einhliða breytingum,
það er að segja að endurnýjun
hefur verið bundin við ákveðnar
gerðir fiskiskipa, ákveðin tímabil.
Mikil endurnýjun átti sér stað
strax eftir seinni heimsstyrjöld-
ina, sem fólst í endurnýjun bát-
anna með svonefndum Svíþjóðar-
bátum og einnig nýsköpunartogur-
unum, sem komu á árunum 1947
til 1952.
Nokkur endurnýjun verður í
síðutogaraflotanum á árunum
1957 til 1960, en sjöundi áratugur-
inn er síðan tímabil smíði stærri
stálfiskiskipa, einkum til síldveiða.
Á árunum 1959 til 1968 voru
samtals byggð 145 stór stálfiski-
skip og eru þá undanskilin togskip
þau, sem byggð voru í Austur-
Þýzkalandi. Þessi þróun á sér stað
þegar kraftblökkin tekur við af
nótabátunum. Þá víkur sögunni til
ársins 1970, en þá eru 22 síðutogar-
ar gerðir hér út og hafði þá engin
endurnýjun átt sér stað í togara-
flotanum í 10 ár. Því má segja að
endurnýjunar hafi verið þörf og
þótt fyrr hefði verið. Á þessum
tíma kom að sjálfsögðu ekki annað
til greina en skuttogarar sem
framtíðar togarar. Könnun, sem
gerð var árið 1969, benti til þess
að til að tryggja sem jafnasta hrá-
efnisöflun fyrir hina minni staði
úti á landsbyggðinni væri heppi-
legast að byggja skuttogara, sem
væru mun minni en hinir hefð-
bundnu síðutogarar. Á árunum
1971 til 1972 var samið um smíði
á 21 skipi og í árslok 1978 eru
komin 64 skip af svonefndri minni
gerð, 19 notuð en 45 ný. Með vax-
andi loðnuveiðum um 1970 er farið
að breyta nótaveiðiskipum og var
stálvirki 48 skipa breytt fram til
áramóta 1978, þar af voru 35 skip
lengd og byggt yfir 43, en þessu
til viðbótar var svo nokkrum
yngstu síðutogurunum breytt í
nótaveiðiskip.
Hér hef ég farið yfir helztu
sveiflurnar eða öldurnar, sem
fram koma, þegar litið er á sögu
fiskveiðiflotans, þær eru þrjár
stórar vegna nýbygginga og sú
fjórða vegna breytinga. Kannski
stendur fimmta aldan eða sveiflan
nú yfir og á ég þar við mikla fjölg-
un smábáta, einkum úr trefjaplexi,
sem hefur verið á síðustu árum,
en það er kannski líka afleiðing
efnahagsþróunarinnar innan sjáv-
arútvegsins þessi síðustu ár.
Aldursdreifing fiskiskipa með dekki
Fjöldi Hlutfall affiölda 7,0% Hlutfall af
Skipskráð 1981—1984 58 6,3%
Skipskráð 1976—1980 88 10,6% 14,2%
Skip skráð 1971—1975 222 26,7% 33,5%
Skipskráð 1966—1970 101 12,2% 18,8%
Skipskráð 1961—1965 143 17,2% 12,9%
Skip skráð 1956—1960 119 14,3% 11,4%
Skipskráð 1951—1955 32 3,8% 0,9%
Skip skráð 1950 og áður 68 8,2% 2,0%
831 100,0% 100,0%
Á þessu línuriti má sjá fiskiskip, stærri en 12 rúmlestir, sem bætzt hafa við skipastól landsmanna árin 1946 til 1978. Fyrst koma tréskipin eða „Svíþjoðar-
bátarnir", þar næst nýsköpunartogararnir. Síðan kemur lægð þar til nótaskipin koma og loks stökk með tilkomu skuttogaranna.
Hvað er svo til ráða og hverjum
er þetta að kenna? Ég vil ekki
varpa allri ábyrgð á svonefnda
stjórnendur þjóðarbúsins. Nei, við
skulum líka líta í eigin barm.
Höfum við ekki of lengi látið sefj-
ast af fullyrðingum á borð við:
„Nú þarf bara að þrauka, þetta
lagast bráðum." En hvað á að
gera? Mín tillaga er sú, að við
felum tæknideild Fiskifélagsins að
gera nýja úttekt á aldri og ástandi
fiskiskipaflotans, því mér er það
ljóst eftir þær upplýsingar, sem ég
hef fengið nú á síðustu dögum, að
hér í þessu húsi liggja upplýsing-
arnar fyrir í tölvubanka Fiskifé-
lagsins. Þar hafa verið færðar inn
allar upplýsingar um skráningu
og breytingar á flotanum og miðað
við þá reynslu, sem starfsmenn
tæknideildarinnar hafa, finnst
mér liggja beinast við að láta þá
gera fagmannlega úttekt á stöð-
unni eins og hún er og fela síðan
stjórn Fiskifélagsins að sjá um að
kynna málið stjórnvöldum, al-
þingismönnum og þjóðinni allri.
Það þarf að reyna að fá sömu ítök
í fjölmiðlum og við höfum séð að
húsbyggjendur hafa, ef við gætum
fengið sömu umfjöllun kvöld eftir
kvöld í sjónvarpinu og skuldum
vafnir húsbyggjendur, væri
kannski von til þess að þjóðin
skildi hvað hún á í vændum, ef
sjávarútvegurinn getur ekki leng-
ur aflað gjaldeyris af þvl að skipin
eru að verða meira og meira úrelt
og óhæf til veiða," sagði Björn
Pétursson.